Nýverið hafa birst greinar í Skessuhorni og færslur á samfélagsmiðlum þar sem gerðar eru ýmsar athugasemdir við fyrirhugaða byggingu fjölnota íþróttahúss á íþróttasvæðinu í Borgarnesi og sjá sumir hverjir fátt jákvætt við þá framkvæmd.
Vissulega er fjölnota íþróttahús stór bygging enda á það að rúma hálfan fótboltavöll, hlaupabraut og aðra aðstöðu fyrir frjálsar íþróttir.  Þrátt fyrir stærð þá eru hús sem þessi alla jafnan byggð á íþróttasvæðum sveitarfélaga enda er það stór kostur að hafa íþróttahús, sundlaug, íþróttavöll og fjölnota hús á sama svæðinu.  Þá er það líka kostur að íþróttamannvirkin séu í nágrenni við grunnskóla þannig að stutt sé að fara á milli staða og auðvelt að ganga á milli. Þessi nálægð skapar líka tækifæri til þess að samnýta búningsklefa, ýmiskonar aðstöðu, búnað og jafnvel starfsfólk.  Þá er ljóst að húsið mun auka líkur á því að hægt verði að halda ýmsa íþróttaviðburði í Borgarnesi eins og unglingalandsmót UMFÍ og fjölnota hús verður líka kærkomin viðbót fyrir nemendur Menntaskóla Borgarfjarðar sem hafa búið við þrönga kost þegar kemur að íþróttaiðkun.
Frá því að sveitarstjórn Borgarbyggðar skipaði vinnuhóp árið 2019 um uppbyggingu íþróttamannvirkja þá hefur Knattspyrnudeild Skallagríms alla tíð talað fyrir byggingu fjölnota íþróttahúss á íþróttasvæðinu í Borgarnesi.  Það er mat okkar að sú lausn komi lang best til móts við þarfir þeirra sem stunda fótbolta og skapi tækifæri til þess að fjölga verulega börnum og ungmennum sem æfa íþróttir í Borgarbyggð.  Við erum því algerlega ósammála þeim aðilum sem á samfélagsmiðlum og í Skessuhorni hafa haldið því fram að fjölnota íþróttahús eigi að reisa í jaðri bæjarins eða á iðnaðarsvæði við Vallarás.
Við drögum ekki í efa að fjölnota íþróttahús hefur áhrif á ásýnd íþróttasvæðisins.  Það hins vegar eykur möguleika á stunda heilsueflingu á svæðinu en dregur ekki úr henni og við getum heldur ekki séð að það dragi úr tækifærum til útivistar og sú umferð sem leyfð verður að húsinu verður óveruleg.  Enda segir í greinargerð skipulagstillögunnar; „Megin göngustígar  skulu nýtast sem þjónustustígar bæði til viðhalds og fyrir viðbragðsaðila. Auk þess verður leyfilegt að nýta aðalgöngustíg að knatthúsinu til að flytja hreyfihamlaða að knatthúsinu og tryggja með því aðgengi fyrir alla.“
Fjölnota íþróttahús eitt og sér kallar ekki á breytingar á bílastæðum við íþróttasvæðið.  Hafa verður í huga að í deiliskipulagstillögunni fyrir íþróttasvæðið í Borgarnesi er líka verið að sýna stækkun á lóð íþróttahússins.  Þar sést glöggt að stækkun lóðarinnar nær yfir núverandi bílastæði austan við íþróttahúsið.  Það kallar á stækkun bílastæða og verður til þess að körfuboltavelli er fundinn ný staðsetning og núverandi velli breytt í bílastæði.
Um það verður ekki deilt að bygging hússins mun gjörbreyta allri aðstöðu fyrir þau tæplega 200 börn og ungmenni sem æfa fótbolta og frjálsar íþróttir í Borgarbyggð, auk þess að skapa ný tækifæri til heilsueflingar fyrir unga sem eldri. Í huga okkar hjá Knattspyrnudeild Skallagríms þá er enginn vafi á því að fyrirhugað hús er á réttum stað.
&nbsp;
Stjórn Knattspyrnudeildar Skallagríms

medium

thumbnail

small

custom-size

Fjölnota íþróttahús á besta stað?

Ekki tókst að manna stöður lækna á Snæfellsnesi í samtals 23 daga árið 2023. Þar af voru 10 dagar í Snæfellsbæ og 13 dagar í Grundarfirði. Á sama tíma hafði einungis einn læknir fasta búsetu á Snæfellsnesi, sá læknir bjó í Ólafsvík og starfaði á heilsugæslustöðinni þar.
Þetta kemur fram í skriflegu svari heilbrigðisráðherra nýlega við fyrirspurn minni um stöðu læknaþjónustu á Snæfellsnesi sem ég lagði fram á Alþingi fyrr á árinu. Svar ráðherrans ber með sér að mikill vilji er til að bæta ástandið en betur má ef duga skal.
Óánægja íbúa og ákall um breytingar
Aðgengi að góðri heilbrigðisþjónustu er mikið hagsmunamál fyrir hvert byggðarlag. Í íbúakönnun landshlutanna sem framkvæmd var veturinn 2023-2024 kemur skýrt fram mikill munur á afstöðu íbúa á Snæfellsnesi til heilsugæslu og heilbrigðisþjónustu samanborið við íbúa annarra svæða innan umdæmis Heilbrigðisstofnunar Vesturlands (HVE).
Íbúar Snæfellsness voru hvað óánægðastir með þjónustuna en almenna ánægju mátti merkja til að mynda á Akranesi, í Dölum og í Húnaþingi vestra. Undirskriftarsöfnun Grundfirðinga síðasta vor vegna bágrar læknisþjónustu þar í bæ er annað skýrt merki um að staðan er óviðunandi og við henni verður að bregðast.
Samtal um lausnir
Í liðinni viku funduðum við þingmenn kjördæmisins með Samtökum sveitarfélaga á Vesturlandi og var staða heilbrigðismála rædd nokkuð. Sveitarfélögin á Snæfellsnesi hafa undanfarið verið í fararbroddi við að leiða samtal við stjórnendur HVE áfram til að ná fram viðunandi lausn. Í fyrrgreindu svari heilbrigðisráðherra við fyrirspurn minni er jafnframt ekki lokað fyrir að setja á fót þróunarverkefni um bætta læknisþjónustu sem yrði byggð á samvinnu heilbrigðisstofnana og sveitarfélaga um þjónustuna. Mögulegar ívilnanir í gegnum Menntasjóð námsmanna til tryggja fagmönnun á landsbyggðinni gætu verið hluti af þeirri lausn.
Hugmyndir sveitarfélaganna á Snæfellsnesi um nýtt skipulag læknisþjónustu eru góðra gjalda verðar og byggja á því að komið verði á fót ákveðnu þjónustufyrirkomulagi um læknateymi fyrir Snæfellsnes. Það væri þá teymi lækna og annarra heilbrigðisstarfsmanna sem flyttist á milli staða eftir ákveðnu kerfi með það að markmiði að þjónustan yrði ávallt í boði fyrir íbúa og læknar á svæðinu þyrftu ekki að starfa sem einyrkjar hver í sínu horni, enda þykir það ekki lengur eftirsóknarvert starfsumhverfi. Samhliða yrðu mótaðar leiðir til að nýta tæknina í formi fjarlækninga til að bæta þjónustuna enn frekar, til að mynda aðgengi íbúa að sérgreinalæknum.
Breytt viðhorf og nálgun
Læknaskortur er vandamál sem einskorðast ekki við Ísland, heldur standa lönd víða um heim í sambærilegum sporum. Læknar og annað heilbrigðisstarfsfólk eru eftirsóttir sérfræðingar sem gera kröfur um starfsumhverfi sem stenst kröfur nútímans. En staða þjónustunnar á Snæfellsnesi, samanborið við önnur svæði innan umdæmis HVE, er slíkt frávik að böndin berast einna helst að viðhorfi stjórnenda HVE og skipulagi þjónustunnar á svæðinu. Það þarf breytt viðhorf og nýja nálgun til að leysa málið.
Til að veita góða heilbrigðisþjónustu þarf hæft starfsfólk með stöðuga viðveru bæði lækna  og annað heilbrigðisstarfsfólk. Eins þarf aðstaða eins og húsnæði og tækjabúnaður að standast allar kröfur og aðgengi íbúa að þjónustunni verður að vera fyrirsjáanlegt og einfalt. Hugmyndir sveitarfélaganna á Snæfellsnesi miða að því að ná öllum þessum markmiðum fram og er mikilvægt að styðja við þau með öllum ráðum svo heilbrigðisyfirvöld breyti viðhorfi sínu til málsins og grípi til lausnarmiðaðra aðgerða fyrir íbúa á Snæfellsnesi.
&nbsp;
Teitur Björn Einarsson
Höf. er þingmaður Sjálfstæðisflokksins í Norðvesturkjördæmi

Bæta þarf heilbrigðisþjónustuna á Snæfellsnesi

Tólf prósent kjósenda myndi greiða Sjálfstæðisflokknum atkvæði sitt ef gengið yrði til þingkosninga nú miðað við skoðanakönnun Prósents sem birt var í Morgunblaðinu um síðustu helgi. Á sama tíma myndu 18% kjósa Miðflokkinn. Þessi þróun hefur verið í gangi um hríð en þó einkum undanfarnar vikur þar sem ekki er hægt að segja annað en að fylgi Sjálfstæðisflokksins hafi hreinlega hrunið á skömmum tíma.
Vafalítið hefur sitthvað spilað inn í fylgishrun Sjálfstæðisflokksins en eitt mál hefur þó verið einna helzt áberandi undanfarnar vikur. Önnur tilraun Þórdísar Kolbrúnar Reykfjörð Gylfadóttur, utanríkisráðherra og varaformanns flokksins, til þess að reyna að koma frumvarpi í gegnum þingið sem myndi festa í lög að innleitt regluverk frá Evrópusambandinu í gegnum EES-samninginn yrði æðra innlendri lagasetningu.
Miðað við könnun Prósents sem birt var á mánudaginn eru 72% stuðningsmanna Sjálfstæðisflokksins andvíg frumvarpi Þórdísar af þeim sem taka afstöðu með eða á móti. Hið sama er til dæmis að segja um stuðningsmenn Framsóknarflokksins þar sem hlutfallið er 66%. Mest er andstaðan í röðum stuðningsmanna Miðflokksins eða 79% sem hinir flokkarnir tveir hafa ljóslega misst mikið fylgi til undanfarnar vikur.
Verði frumvarp Þórdísar að lögum verður til ný forgangsregla í íslenzkum rétti. Ólíkt þeim forgangsreglum sem þegar eru fyrir hendi hér á landi þegar almenn lagasetning er annars vegar, þar sem yngri lög ganga fyrir þeim sem eldri eru og sértækari lög fyrir almennari, mun nýja reglan miðast við það eitt og aðeins eitt að um sé að ræða innleiðingu á regluverki frá Evrópusambandinu í gegnum EES-samninginn.
Ekki var hægt að ganga lengra
Með frumvarpinu stendur til að breyta því fyrirkomulagi sem notað var varðandi innleiðingu bókunar 35 við EES-samninginn þegar hann var lögfestur fyrir rúmum 30 árum síðan sem var ætlað að sjá til þess að málið bryti ekki í bága við stjórnarskrána. Ófáir lögspekingar hafa bent á það að bókunin standist ekki stjórnarskrána þar sem hún kveði á um framsal löggjafarvalds sem sé ekki heimilt samkvæmt henni.
Til að mynda má nefna skrif Markúsar Sigurbjörnssonar, fyrrverandi forseta Hæstaréttar, í afmælisriti EFTA-dómstólsins árið 2014 þar sem hann benti á að einföld ástæða væri fyrir því að bókun 35 hefði verið innleidd með þeim hætti sem raunin varð, með 3. grein laga um Evrópska efnahagssvæðið, þó hvergi væri þar minnst á forgang regluverks. Bókun 35 sem slík bryti einfaldlega í bága við stjórnarskrána.
„Staðreyndin er hins vegar sú að ekki var mögulegt að ganga lengra innan þess ramma sem stjórnarskrá Íslands setur. Stjórnarskráin gerir hvorki ráð fyrir því að takmarka megi fullveldi lýðveldisins með framsali löggjafarvalds til alþjóðastofnana né að landslög, sem byggjast á alþjóðlegum skuldbindingum eins og EES-samningnum, geti eingöngu af þeim sökum öðlast ríkari stöðu en önnur almenn löggjöf,“ segir Markús.
„Með öðrum orðum gerir stjórnarskráin ekki ráð fyrir því að árekstur á milli ákvæða almennra laga verði leystur með öðrum hætti en beitingu viðurkenndra lögskýringarreglna og veitir löggjafanum hvorki vald né svigrúm til þess að veita tilteknum almennum lögum alfarið forgang gagnvart öðrum.“ Ólíkt gildandi forgangsreglum myndi nýja reglan ná til tiltekinna laga en ekki einungis aldurs og eðlis þeirra óháð uppruna.
Jól Miðflokksins koma snemma
Margir aðrir lögspekingar hafa sem fyrr segir lýst sömu eða hliðstæðum sjónarmiðum í gegnum tíðina. Þar á meðal Stefán Már Stefánsson, lagaprófessor og helzti sérfræðingur landsins í Evrópurétti, og Jón Steinar Gunnlaugsson, fyrrverandi hæstaréttardómari. Sömuleiðis Björn Þ. Guðmundsson lagaprófessor og Guðmundur Alfreðsson, sérfræðingur í þjóðarétti, í aðdraganda lögfestingar EES-samningsins.
Mjög langur vegur er einfaldlega frá því að helztu lögspekingar landsins séu einróma í þeirri afstöðu að rétt sé að frumvarp Þórdísar verði að lögum þrátt fyrir fullyrðingar um annað. Þvert á móti er ljóst að málið er og hefur verið afar umdeilt í röðum þeirra. Það var einfaldlega ekki að ástæðulausu að bókun 35 var innleidd með þeim hætti sem raunin varð. Annars hefðum við ekki orðið aðilar að EES-samningnum.
Fullkomlega óskiljanlegt er að keyra eigi frumvarp Þórdísar í gegnum Alþingi þegar fyrir liggur að mikil andstaða er við það ekki sízt í röðum okkar sjálfstæðismanna. Ekki getur beinlínis talizt skynsamlegt fyrir forystu Sjálfstæðisflokksins að fara í slag við sitt eigið fólk á kosningavetri og þegar fylgi streymir í ofanálag frá flokknum miðað við kannanir. Eða eins og einn sagði við mig: Jól Miðflokksins koma snemma.
Hins vegar er leið út úr þessum aðstæðum. Taka aftur upp varnir í málinu eins og gert var árum saman þar til því var skyndilega hætt án skýringa. Færi málið fyrir EFTA-dómstólinn lægi niðurstaða ekki fyrir fyrr en eftir kosningar. Málið verður ekki verra en með þeirri fyrirfram uppgjöf sem felst í frumvarpinu. Með dómstólaleiðinni yrðu stjórnarflokkarnir skornir úr snörunni og möguleiki yrði á hagfelldri niðurstöðu.
&nbsp;
Hjörtur J. Guðmundsson
Höf. er sagnfræðingur og alþjóðastjórnmálafræðingur (MA í alþjóðasamskiptum með áherzlu á Evrópufræði og öryggis- og varnarmál).

Fullkomlega óskiljanlegt

„Þetta er allt að koma“ eru einkunnarorð ríkisstjórnarinnar varðandi viðvarandi verðbólgu og þá óboðlegu vaxtakúgun sem almenningur hefur þurft að þola undanfarin ár. Ísland er með hæstu stýrivexti í hinum vestræna heimi. Aðeins fjögur lönd í Evrópu eru með hærri stýrivexti en Ísland: Rússland, Úkraína, Hvíta-Rússland og Tyrkland.
Ríkisstjórnin heldur áfram að hella olíu á eldinn með óábyrgri fjárlagagerð á meðan Seðlabankinn sér um að valda gjaldþroti heimila landsins. Hvað segja talsmenn þessarar ríkisstjórnar þegar þeir standa á sviðinni jörð þar sem allir málaflokkar liggja í rústum? „Þetta er allt að koma“. Yfir 9% stýrivextir í heilt ár og „Þetta er allt að koma“.
Nýjustu tölur sýna 20,1% aukningu í alvarlegum vanskilum heimila, „Þetta er allt að koma“. Kjör öryrkja hafa versnað um 11%, fjöldi aldraðra á biðlistum eftir hjúkrunarrýmum hefur aukist um 30% og biðtími eftir aðgerðum hefur lengst um 19%. Neyðarástand hefur ríkt á bráðamóttöku Landspítalans, hlutfall nemenda með ófullnægjandi lesskilning hefur hækkað um 34%, fátækt íslenskra barna hefur aukist um 44% og vaxtagjöld ríkissjóðs eru nú um 300.000 krónur á hvern Íslending á ári. Allt þetta hefur ríkisstjórnin afrekað á aðeins nokkrum árum.
Þegar ráðherrar ríkisstjórnarinnar segja: „Þetta er allt að koma“ ættum við undirbúa okkur fyrir það versta, því ekkert gott er í vændum.
Þann 3. október sl. birti Morgunblaðið grein eftir Svandísi Svavarsdóttur, ráðherra Vinstrihreyfingarinnar-grænt framboð, þar sem hún hrósar ríkisstjórninni fyrir að lækka vexti úr 9,25% í 9,00%. Eftir heilt ár með 9,25% vöxtum telja sumir það mikið afrek að ná þeim niður um 0,25%. Kosningar færast nær og það er skiljanlega áhyggjuefni fyrir ríkisstjórnarflokkana þar sem stjórnartíð þeirra hefur, vægt til orða tekið, verið hörmung.
Áhugavert verður að fylgjast með þeim reyna að sannfæra þjóðina um að allt sé á réttri leið. Hvað segir maður við þjóðfélag sem hefur þurft að kljást við himinháa stýrivexti nánast allt kjörtímabilið? „Okkur tókst að lækka stýrivexti um 0,25% og nú eru þeir aðeins 9,00%. Og þetta er allt að koma!“
Í grein sinni talar Svandís um hvernig „stjórnmál snúast um almannahagsmuni“ og mikilvægi þess að vernda heimili landsins og millistéttina. Svandís Svavarsdóttir var ráðherra í svokallaðri „velferðarstjórn“ undir forystu Jóhönnu Sigurðardóttur, sem komst til valda í kjölfar Hrunsins. Sú ríkisstjórn reisti útgjaldborg í kringum heimili landsins á meðan skjaldborg var reist um bankakerfi og fjármagnsöfl, allt á kostnað almennings. Heimilum landsins og millistéttinni var fórnað á blóðugu altari verðtryggingarinna og einnar mestu eignatilfærslu í sögunni frá milli- og lágtekjufólki. Talað var um skjaldborg en verkin leiddu til stórkostlegrar útgjaldaaukningar og gjaldþrotaborgar fyrir heimilin í landinu. Þetta var sami leikurinn og núverandi ríkisstjórn hefur leikið með þátttöku Svandísar, sem hefur setið í ráðherrastóli síðan 2017. Nú þegar kosningar nálgast hefur hún skyndilega áhyggjur af heimilum landsins og millistéttinni. Ég hefði ekki vitað af þessum áhyggjum ráðherra VG nema hún hefði lýst þeim í grein sinni. Verkin við völdin sýna annað. Öll þau ár sem hún hefur verið ráðherra hefur hún aldrei látið í ljós slíkar áhyggjur með gjörðum sínum. Þvert á móti benda aðgerðir hennar til þess að hana skipti engu máli um heimili landsins og millistéttina. Það er vanvirðing gagnvart kjósendum að ætlast til þess að við kyngjum svona blöffi. Verk ríkissjórnarinnar í efnahagsmálum og málefnum heimilanna og þeirra tekjuminni tala sínu máli.
&nbsp;
Eyjólfur Ármannsson
Höfundur er þingmaður Flokks fólksins í Norðvesturkjördæmi.

Þetta er allt að koma…

Opið bréf til þeirra er málið varðar
Ástæða þessa bréfs er færsla sem ég setti á facebook statusinn minn fyrir nokkrum dögum: „Það er ekki bara hamslaus gleði og hamingja að vera heilsulaus.“ Upphaf þeirrar færslu er að ég hef tvisvar verið spurður að því undanfarnar vikur hvort það sé ekki bara æðislegt að vera svona veikur? Þá þarftu ekki að vinna og getur bara gert það sem þig langar til! Í alvöru?
Ef ég gæti gert það sem mig langar mest til þá væri það að vera ennþá að kenna, ég hef kennt tónlist í um 30 ár og það er það skemmtilegasta og mest gefandi starf sem ég get hugsað mér, að sjá nemanda sýna framfarir eða skínandi ánægðan eftir að hafa þorað að koma fram á tónleikum fyrir framan fólk og foreldrarnir að springa af stolti. Það er ekkert sem slær þessu við.
En því miður get ég ekki kennt lengur, ástæðuna má rekja til tveggja slæmra höfuðhögga sem ég hef lent í. Fyrra slysið árið 2005 og seinna 2011. Eftir því sem árin líða koma meiri og meiri eftirköst í ljós. Í dag er ég þannig að ég veit ekki hvort ég standi upp úr rúminu á morgun vegna orkuleysis eða hvort ég kipri mig í kuðung og hágráti eins og kornabarn vegna verkja í höfði og hálsi. Ég er ekki að skrifa þetta til að láta vorkenna mér eða kannski lítur út fyrir að ég þurfi að kalla út vælubílinn, málið er þetta; Í mörg ár hafa mínir læknar bent mér á að heilsulega gæti mér liðið mun betur í hlýrra loftslagi. Ég tók ekki mikið mark á því þar til fyrir rúmum tveimur árum að ég ákvað að prófa að vera erlendis í sex mánuði og eftir nokkrar vikur var ég nánast hættur að taka verkjalyf svo það virkar alveg. Þegar maður býr á Íslandinu góða þá kostar það ansi mikið að keyra mörgum sinnum á ári til Reykjavíkur til að hitta sérfræðinga, til að fara í hinar ýmsu myndatökur til að fylgjast með öllum líffærum sem smátt og smátt eyðileggjast vegna lyfjagjafa og svo allur lyfjakosnaðurinn sem fylgir líka. Ég er með sjö mismunandi sjúkdómsgreiningar og tek 14 tegundir af lyfjum á hverjum deg og af sumum lyfjum mesta leyfilega skammta.
Þar sem ég bý núna hef ég það ágætt að öðru leyti en því að ég sakna barnanna minna, fjölskyldu og vina. Þetta hefur sína kosti og galla eins og allt annað í lífinu. Ég var heima á Íslandi í sumar og þar er einfaldlega ekki smuga að ná endum saman á örorkulífeyri. Miklar áhyggjur hef ég svo af framhaldinu. Nú ætlar ríkisstjórnin að taka af okkur persónuafsláttinn um áramótin, þar að segja af okkur sem búum erlendis hluta úr árinu. Það myndi þýða fyrir mig 64.926 krónur á mánuði sem ég fengi minna til að lifa af, eða rúm 16.000 krónur á viku og það munar miklu. Ef allt fer eins og stefnan er í dag þá er ég hræddur um að fjúki í flest skjól hjá mörgum eldri borgurum og aumingjum eins og mér.
&nbsp;
Með vinsemd og afsakið mig,
Hafsteinn Þórisson
Höf. er fyrrverandi tónlistarkennari

Er ekki æðislegt að vera bara svona veikur?

Nú eru liðin um 40 ár frá því að opnaður var vinnustaður á Akranesi, sem hafði að markmiði að skapa atvinnu fyrir þau sem hafa skerta starfsgetu. Í dag er vinnustaðurinn undir merki Fjöliðjunnar og fæst starfsfólk hennar við fjölbreytt og mikilvæg verkefni.  Ég held að mörgum komi á óvart hve fjölbreytileiki verkefna er mikill.
Þjónusta og framleiðsla Fjöliðjunnar er löngu orðin samofin atvinnulífi á Akranesi og mikilvæg fyrir samfélagið. Mörg fyrirtæki treysta á þjónustu Fjöliðjunnar og stöðugt er leitað leiða til að auka fjölbreytni.
Það var um 1982 sem markvisst var byrjað að vinna að því að opna vinnustað sem gæti skapað atvinnutækifæri sem væru jöfnun höndum verðmætaskapandi og gæti boðið þann sveigjanleika sem gæti hentað sem flestum. Það var svo um 1984 sem starfsemin hófst og hefur allar götur síðan verið óslitið starfandi.
Það er áhugavert núna, réttum 40 árum síðar, að skoða þann undirbúning sem var unninn í aðdraganda þess að starfsemin hófst. Mikið starf atvinnunefndar Akraneskaupstaðar undirbjó starfsemina og lengi var leitað að heppilegri framleiðsluvöru. Um nokkurn tíma var endurvinnsla úr pappa og framleiðsla á vörum úr pappakurli, talin vera sú framleiðsla sem gæti hentað.  En af þeirri framleiðslu varð þó ekki.
Í raun er áhugavert að skoða þessi fyrstu skref núna, þar sem þekking og viðurkenning á verðmætasköpun í hringrásar hugsun var þungamiðja. Allar götur síðan hafa einmitt verkefni og starfsemi á sviði endurvinnslu verið fyrirferðar mikið í starfsemi Fjöliðjunnar. Löngu áður en almennt var litið á endurvinnslu sem þungamiðju í að draga úr sóun og auka verðmæti þess sem áður var úrgangur.
Við getum í dag séð hvernig Búkolla hefur skapað sér sess í að koma hlutum í áframhaldandi notkun. Akurnesingar og fólk víða að kemur um langan veg til að versla og njóta þjónustu Búkollu. Búkolla er frábært dæmi um hvernig hringrásar hugsun verðmæta er raungerð.
Framleiðsla á ljósaseríum var samt fyrsta stóra verkefnið og smám saman hafa fleiri vörur og þjónusta orðið að verkefni Fjöliðjunnar. Í vaxandi mæli leituðu fyrirtæki til Fjöliðjunnar til að sinna margskonar verkefnum í pökkun og frágangi vöru.  Starfsmenn Fjöliðjunnar eru því mikilvægur hlekkur í verðmætasköpun. Starfsmenn og stjórnendur Fjöliðjunnar hafa verið vakandi fyrir verkefnum og náð að skapa kjölfestu í atvinnulífi, sem mikilvægur þáttur í að skapa aðstæður fyrir atvinnuþátttöku þeirra sem þar starfa.
Fjöliðjan er samfélag og Fjöliðjan er ekki síður staður sem eflir fólk til þátttöku í samfélagi okkar allra.  Starfsemin hefur á 40 árum eflst og tekið breytingum. Rétt eins og atvinnulífið gerir. Fjöliðjan mun áfram gegna mikilægu hlutverki um leið og fjölbreyttari leiðir til hæfingar og þjálfunar munu verða mikilvæg verkefni á hverjum tíma.
Það er sannarlega ástæða til að óska starfsfólki Fjöliðjunnar til hamingju með 40 ára starfsemi um leið og við þökkum þeirra þjónustu og mikilvægt framlag til að gera mannlífið á Akranesi betra.
Í tilefni tímamótanna, 40 ára starfsafmælis Fjöliðjunnar, verður opið hús að Smiðjuvöllum 28, föstudaginn 4. október nk. kl. 13 til 15 og eru allir velkomnir.
&nbsp;
Haraldur Benediktsson
Bæjarstjóri Akraneskaupstaðar

large

1536x1536

2048x2048

Fjöliðjan í 40 ár

Í nokkuð mörg ár hafa mælst jarðskjálftar á svæði við Grjótárvatn og norður að Háleiksvatni – sem sagt á svæði suðvestan við Hítarvatn. Sunnantil við Grjótárvatn er gosspunga og hraun af nútíma enda er svæðið innan hins virka Ljósufjallakerfisins.
Meðfylgjandi er nýleg mynd úr Skjálftalísu Veðurstofunnar með nokkrum litlum skjálftum &#8211; þrír eru með upptök á 13-21 km dýpi. Þetta má telja dæmigerða virkni um þessar mundir. Hvers konar virkni er þarna? Lesendur Skessuhorn hafa eflaust velt því fyrir sér.
<img width="600" height="800" class="size-medium wp-image-83222 aligncenter" src="https://umsjon.skessuhorn.is/wp-content/uploads/adsendar-greinar/Pennagrein_Ari-Trausti-Gudmundsson_2-600x800.jpg" alt="" srcset="https://umsjon.skessuhorn.is/wp-content/uploads/adsendar-greinar/Pennagrein_Ari-Trausti-Gudmundsson_2-600x800.jpg 600w, https://umsjon.skessuhorn.is/wp-content/uploads/adsendar-greinar/Pennagrein_Ari-Trausti-Gudmundsson_2-300x400.jpg 300w, https://umsjon.skessuhorn.is/wp-content/uploads/adsendar-greinar/Pennagrein_Ari-Trausti-Gudmundsson_2.jpg 960w" sizes="(max-width: 600px) 100vw, 600px" />
Jóhanna Malen Skúladóttir hefur skrifað BS-ritgerð í jarðeðlisfræði við HÍ (2022) um skjálftavirknina og kannað gögn um jarðskorpuhreyfingar. Hún valdi árið 2021 enda jókst virknin það ár og hefur heldur aukist en hitt. Jóhanna kemst að að því að jarðskorpuhreyfingar (upp/til hliðar) eru hverfandi á rannsóknartímanum. Ekkert landris mælist. Sprungur á svæðinu eru bæði SA-lægar og NA-lægar svo úr verður sprungunet eins og línur á skákbretti. Jóhanna Malen beinir sjónum að svokölluðum innplötuskjálftum sem hún telur geta stafað af spennubreytingum vegna hressilegra rekhreyfinga á SV-landi undanfarin ár. Kvikuhreyfingar telur hún (fyrir 3 árum) ólíklegar en getur ekki útilokað þær. Því er ég sammála, en sé svo ætti fyrr eða síðar að bóla á landrisi þegar grynnkar á kviku og/eða magnið eykst á miklu dýpi.
Svona vinna og ritgerðir eru oftar en ekki „hljóðlátar“ en vel unnar undir umsjón kennara (Halldórs Geirssonar í þessu tilviki) og eiga meiri athygli skilið. Jóhanna Malen bendir réttilega á að fjölga þarf mælum á svæðinu og rannsaka þessa virkni betur. Veðurstofan bregst nú við því.
Þessi skrif eru mjög lauslegt yfirlit. Hafi einhver leseandi áhuga á að rýna í ritgerðina er hana að finna hér: <a href="https://skemman.is/bitstream/1946/41377/3/BS_JMS_2022.pdf">https://skemman.is/bitstream/1946/41377/3/BS_JMS_2022.pdf</a>
&nbsp;
Ari Trausti Guðmundsson
Höfundur er jarðvísindamaður og rithöfundur

Grjótárvatn og nágrenni

Mörgum var brugðið þegar Arion banki tilkynnti að eigendur bankans hefðu ákveðið að hækka ávöxtunarkröfu sína og því yrði bankinn að hækka vexti íbúðalána, þrátt fyrir óbreytta stýrivexti. Með öðrum orðum, sækja meira fé í vasa viðskiptavina sinna. Sama gerði Íslandsbanki og nú Landsbankinn sem er í eigu þjóðarinnar.
Methagnaður stóru bankanna
Í fyrra skiluðu stóru bankarnir þrír 83,5 milljarða hagnaði, þeim mesta frá hruni sem voru að uppistöðu vaxtatekjur. Hagnaður Arion banka á árinu 2023 nam 25,7 milljörðum króna og var eigendum greiddur um þrettán milljarða króna arður. Í júní var hagnaður bankans vegna fyrri hluta ársins kominn í 9,9 milljarða.
Þjóð í greipum fákeppni á bankamarkaði
Á sama tíma berst þorri viðskiptavina bankans, sem hefur þar húsnæðislán, í bökkum vegna verðbólgu og hárra vaxta. Hjá mörgum losna samningar um óverðtryggð húsnæðislán um næstu mánaðamót sem mun valda stökkbreytingu á afborgunum með tilheyrandi forsendubresti og greiðsluerfiðleikum. Margir til viðbótar munu verða neyddir í verðtryggð lán á afarkostum til að halda niðri greiðslubyrði og komast af. Þetta eru gríðarlega miklar hækkanir á skömmum tíma án réttlætingar. Á þjóð í greipum fákeppni á bankamarkaði. Nú væri gott að við ættum ennþá fleiri og öflugri sparisjóði, en stóru viðskiptabankarnir komust upp með að drepa þá flesta af sér og yfirtaka.
Banki í eigu þjóðarinnar
Arion banki steig fyrstur fram gegn viðskiptavinum sínum, næst kom Íslandsbanki sem enn er að hluta í eigu allra landsmanna. Að endingu kom að Landsbankanum, sem er í sameiginlegri eigu þjóðarinnar. Slóst þjóðin þannig í hóp þeirra eigenda bankanna sem hækka arðsemiskröfu sína og vexti til að hafa meira fé af fólki sem ekki getur leitað annað og sætir sameiginlegum afarkostum stóru bankanna. Þeir sem fara með hlut þjóðarinnar bera hér ábyrgð.
Þingnefnd rannsaki stóru viðskiptabankana
Þessar vaxtahækkanir hjá stóru bönkunum með litlu millibili vekja upp ýmsar spurningar og tímabært að þingið láti sig þetta varða. Hér þarf samkeppniseftirlitið einnig að stíga inn og efnahags- og viðskiptaráðherra. Þá þurfa stjórnvöld að hysja upp um sig við innleiðingu EES tilskipana um neytendavernd og fjármálaþjónustu, en á engu sviði er frammistaðan verri en þar.
Afarkostir
Þjóðin stendur frammi fyrir afarkostum og hefur ekkert annað að leita, þegar stóru bankarnir þrír, þar á meðal þeirra eigin banki, Landsbankinn, hækka vexti útlána á sama tíma án þess að aðstæður hafi breyst aðrar en að bankarnir vilji taka meira til sín og skila enn meiri hagnaði til eigenda sinna. Á sama tíma berst stór hluti lántakenda sem aldrei fyrr í bökkum að láta enda ná saman vegna stökkbreyttra hækkana afborgana húsnæðislána. Þessi framganga nú er ekki bara vafasöm heldur vart siðleg. Það er svo sérstaklega gagnrýnivert að banka í eigu þjóðarinnar skuli vera beitt með þessum hætti gegn eigendum sínum.
&nbsp;
Bjarni Jónsson
Höf. er alþingismaður og formaður umhverfis- og samgöngunefndar Alþingis.
&nbsp;
&nbsp;

Bankar gegn þjóð

Mig langar að vekja athygli á því sem nú er í bígerð á íþróttasvæðinu í Borgarnesi. Stefnt er að því að reisa 16 metra hátt knatthús á fallegum útsýnisstað sem jafnframt er aðalútivistarsvæði bæjarins og liggur að grunnskólalóðinni. Þessari framkvæmd fylgir að körfuboltavelli og leiksvæði barna, sem nú liggur haganlega á milli skólans og íþróttahússins, á að breyta í stórt bílaplan og umferð að knatthúsinu mun fara í gegnum svæðið og eftir núverandi göngustíg sem er mikið notaður meðal barna og fullorðinna, heimamanna og ferðamanna. Umferðaröryggi er ógnað, mikilvægt útivistarsvæði er í hættu auk þess sem umhverfisáhrif yrðu mikil og neikvæð. Þessari er grein er ætlað að koma á framfæri sjónarmiði mínu og að ég tel margra annarra.
&nbsp;
<div id="attachment_82982" style="width: 610px" class="wp-caption alignnone"><img aria-describedby="caption-attachment-82982" class="wp-image-82982 size-medium" src="https://umsjon.skessuhorn.is/wp-content/uploads/adsendar-greinar/Pennagrein_Solveig-Olafsdottir_1-600x283.jpg" alt="" width="600" height="283" srcset="https://umsjon.skessuhorn.is/wp-content/uploads/adsendar-greinar/Pennagrein_Solveig-Olafsdottir_1-600x283.jpg 600w, https://umsjon.skessuhorn.is/wp-content/uploads/adsendar-greinar/Pennagrein_Solveig-Olafsdottir_1-1200x566.jpg 1200w, https://umsjon.skessuhorn.is/wp-content/uploads/adsendar-greinar/Pennagrein_Solveig-Olafsdottir_1-1536x724.jpg 1536w, https://umsjon.skessuhorn.is/wp-content/uploads/adsendar-greinar/Pennagrein_Solveig-Olafsdottir_1-scaled.jpg 2048w, https://umsjon.skessuhorn.is/wp-content/uploads/adsendar-greinar/Pennagrein_Solveig-Olafsdottir_1-300x141.jpg 300w" sizes="(max-width: 600px) 100vw, 600px" />Fyrirhugað útlit og staðsetning knatthúss (ath inn á myndina vantar bílaplön og akveg að húsinu). Mynd frá Verkfræðistofunni Eflu.</div>
&nbsp;
Borgarnes er fallegur bær, byggður á löngu og mjóu nesi, og er elsti hluti bæjarins vestast á þessu nesi. Í þeim bæjarhluta er jafnframt að finna grunnskólann, tónlistarskólann, safnahúsið og ýmsa menningarstarfsemi. Þar liggur líka hið gullfallega íþróttasvæði og sundlaugin, nátengd skólanum á öruggan og vel útfærðan máta. Börnin geta gengið niður steyptan stiga beinustu leið frá skólanum niður á íþróttasvæðið í öruggri fjarlægð frá umferð.
Stígur meðfram íþróttasvæðinu leiðir börnin á hinn fræga Bjössaróló og hægt er að halda áfram eftir stígnum alla leið að Englendingavík og lengra ef vill. Þessa sömu staði heimsækja langflestir gestir bæjarins og ganga margir hverjir þessa fallegu leið sem liggur m.a. undir klettunum meðfram íþróttavellinum.
Allir sem þekkja svæðið eru sammála um hvað það er yndislegt og öruggt umhverfi þar sem hægt er að njóta útivistar (eða kyrrðar) með fjölskyldu eða vinum. Margir sem eiga leið um svæðið koma við á hoppubelgnum eða körfuboltavellinum, sem jafnframt eru mikið notaðir af skólakrökkum, reyndar bæði á skólatíma og utan hans.
Skallagrímsgarður er vel tengdur við svæðið, aðeins þarf að fara yfir eina rólega götu á gangbraut. Inni í garðinum er gott skjól og skemmtilegt að skoða mismunandi gróður, gosbrunninn og fuglana sem þar halda sig.
Þetta yndislega og friðsæla útivistarsvæði, sem margir nota daglega, bæði börn og fullorðnir, heimafólk og gestir, er því miður að fara að breytast allverulega til hins verra ef skipulagsáætlanir sveitarstjórnar verða að veruleika.
Sem dæmi, má gera má ráð fyrir að landsmótið, sem haldið var með miklum sóma um síðastliðna verslunarmannahelgi, hafi verið síðasta landsmótið sem haldið er með þessu sniði á íþróttasvæðinu í Borgarnesi. Það segir sig sjálft ef fólk skoðar skipulagstillöguna og hugsar alla leið. Miklar líkur eru á að sá aðili sem hannaði skipulagið þekki svæðið og nýtinguna á því alls ekki neitt.
Mér finnst mjög skiljanlegt að þeir sem stunda fótbolta eða frjálsar íþróttir séu orðnir óþreyjufullir að fá almennilega æfingaaðstöðu. Þeir sem stunda aðrar íþróttir eða heimsækja sundlaugina eru líka orðnir mjög óþreyjufullir að fá aðstöðuna bætta í íþróttahúsinu. Þetta er gömul tugga sem hefur víst farið marga hringi hjá mörgum sveitarstjórnum án niðurstöðu um hvernig þessu skuli háttað.
En svo allt í einu virðist nú vera komin niðurstaða, án þess að vakin væri sérstök athygli á því við íbúa og notendur svæðisins &#8211; hvað þá að þeir væru hafðir með í ráðum. Sú staðsetning á knatthúsi sem nú er til umræðu, sem hafði áður verið afskrifuð vegna óhentugleika og þrengsla, er vægast sagt umdeild, auk þeirrar staðreyndar að hefja á byggingu þess áður en ráðist er í stækkun íþróttahússins &#8211; framkvæmd sem nýtist miklu fleirum en knatthúsið.
Þegar íbúar vöknuðu margir hverjir upp við vondan draum nú í sumar, áttuðu sig á hvernig stæði til að breyta íþróttasvæðinu og hversu langt þau áform virðast vera komin án þess að hafa verið kynnt að neinu ráði eða leitað samráðs við íbúa, þá var orðið fullseint að ætla að bregðast við með einhverjum hætti. Ég er reyndar ein þeirra sem skrifaði umsögn/athugasemd við tillöguna, sem þá var á vinnslustigi, í byrjun júní. Það hefðu eflaust fleiri íbúar skrifað ef þeir hefðu vitað af málinu. Það var í raun algjör tilviljun að ég rakst á þessa deiliskipulagstillögu og hafði ráðrúm til að íhuga málið, skrifa texta og senda inn athugasemd. Venjulegt fólk er annars ekki að lesa sér til um skipulagsmál í sumarleyfinu. Flestir voru eflaust á þessum tíma uppteknir við að hugsa um skólaútskriftir, forsetakosningar, fótboltamót og útilegur þegar þessi áform voru loksins kynnt eftir ansi laumulegan aðdraganda leyfi ég mér að segja.
Hefði ekki verið eðlilegt að kynna tillöguna mun betur fyrir íbúum og notendum svæðisins miklu fyrr í ferlinu, hátt í einu ári fyrr jafnvel? Það hefði t.d. mátt hengja upp veggspjöld í íþróttahúsinu, skólanum og víðar þegar komin voru drög að útfærslum, til að reyna að ná til breiðari hóps, fjalla um málið á heimasíðu sveitarfélagsins, halda íbúafundi og íbúakosningu svo hægt væri að þróa verkefnið í sátt.
En ekki var haft neitt samráð og verkefnið keyrt áfram án þess að mögulegt væri fyrir almenning að fylgjast almennilega með, ekki einu sinni með því að lesa fundargerðir byggingarnefndar því þær innihalda mjög takmarkaðar upplýsingar. Ég hef heyrt að það hafi síðan birst auglýsing um skipulagstillöguna í Bændablaðinu, sem fór fram hjá flestum. Haldið var opið hús um miðjan júní síðastliðinn, en þá virtist þegar búið að taka ákvörðun og ekki var verið að kynna neitt annað en knatthúsið og staðsetningu þess. Ekki voru þar nein gögn um stækkun íþróttahússins eins og margir héldu að yrðu einnig kynnt.
Þegar allt er tekið með í reikninginn (þ.m.t. mótvægisaðgerðir vegna röskunar á sjaldgæfri vistgerð/leirum, hækkun á varnargörðunum vegna mögulegra sjávarflóða, breikkun á núverandi göngustíg til að breyta honum í akveg, lagning nýrra göngustíga o.fl.) er þá ekki einfaldara og hagkvæmara að byggja knatthúsið annars staðar þar sem meira pláss er til staðar? Meira pláss til aðgengis, framtíðarstækkunar, bílastæðanna sem fylgja, aðkomu neyðarbifreiða o.s.frv.
Ekki er yfirlit yfir mat á umhverfisáhrifum í greinargerð skipulagsins neitt til að hrópa húrra fyrir eins og sjá má á meðfylgjandi mynd. Fáir matsflokkar eru grænir með jákvætt mat. Ég vil einnig vekja sérstaka athygli á athugasemdum slökkviliðsstjóra og Umhverfisstofnunar þar sem bent er á ýmsa vankanta við núverandi áætlanir, hvað varðar öryggi, aðgengi og náttúruvernd.
&nbsp;
<div id="attachment_82983" style="width: 610px" class="wp-caption alignnone"><img aria-describedby="caption-attachment-82983" class="wp-image-82983 size-medium" src="https://umsjon.skessuhorn.is/wp-content/uploads/adsendar-greinar/Pennagrein_Solveig-Olafsdottir_2-600x228.png" alt="" width="600" height="228" srcset="https://umsjon.skessuhorn.is/wp-content/uploads/adsendar-greinar/Pennagrein_Solveig-Olafsdottir_2-600x228.png 600w, https://umsjon.skessuhorn.is/wp-content/uploads/adsendar-greinar/Pennagrein_Solveig-Olafsdottir_2-1200x455.png 1200w, https://umsjon.skessuhorn.is/wp-content/uploads/adsendar-greinar/Pennagrein_Solveig-Olafsdottir_2-300x114.png 300w, https://umsjon.skessuhorn.is/wp-content/uploads/adsendar-greinar/Pennagrein_Solveig-Olafsdottir_2.png 1428w" sizes="(max-width: 600px) 100vw, 600px" />Ekki er mat á umhverfisáhrifum neitt til að hrópa húrra fyrir. Grænt merkir jákvæð áhrif, rauðbrúnt merkir neikvæð áhrif, gult merkir áhrif háð útfærslu og blátt táknar óvissu um áhrif. Mynd úr greinargerð með deiliskipulagstillögunni.</div>
&nbsp;
Nokkrar hugleiðingar:
Er forsvaranlegt að búa til slysagildrur með aukinni umferð við skóla-/ íþróttasvæðið og þannig jafnframt stórskaða útivistarsvæði allra íbúa og gesta bæjarins til þess að geta staðsett knatthús á uppfyllingunni fyrir utan Skallagrímsvöll?
Eru íbúar og notendur svæðisins sáttir við að breyta eigi leiksvæði og frístundasvæði skólabarna í stórt bílaplan fyrir þetta nýja knatthús? Nógu mörg bílastæði þurfa að bætast við þegar íþróttahúsið verður stækkað.
Er almenn sátt um að gjörbreyta ásýnd og útsýni þessa fallega útivistarsvæðis til framtíðar til þess að byggja þar hús sem nýtist mjög litlum hluta íbúa?
Er mikilvægara að drífa þessa framkvæmd í gegn heldur en að leitast við að vernda viðkvæm en mikilvæg fuglasvæði og vistkerfi (leirurnar, sem njóta sérstakrar verndar skv. lögum)?
Stenst skipulagsferlið skoðun m.t.t. til auglýsinga- og kynningarmála?
Er sanngjarnt að fara út í kostnaðarsamar aðgerðir sem rýra mjög notagildi og öryggi eins mikilvægasta svæðis bæjarins til að fá bara „einhverja aðstöðu“ eins og oft hefur verið talað um? Er ekki betra að vanda sig og hugsa til framtíðar? Framtíðar uppbyggingarsvæði bæjarins er ofar í bænum, svo ætti ekki að byggja slíkt hús þar? Að kasta til hendinni í svona stórum málum er bara alls ekki boðlegt. Íbúar hljóta að mega hafa eitthvað um það að segja í hvað skattféð er notað.
Ég veit að margir eru mér sammála en treysta sér ekki til að skrifa undir eigin nafni. Fólk virðist jafnframt efast um að á það verði hlustað. Ég ákvað að skrifa þessa grein í nafni mínu og minnar fjölskyldu þar sem við notum þetta svæði mjög mikið allan ársins hring. Mér finnst mikilvægt að koma þessu sjónarmiði á framfæri í þeirri von að deiliskipulagstillagan verði endurskoðuð og fallið verði frá því að byggja knatthúsið á þessu svæði. Vonandi verða þessi skrif til þess að opna augu almennings &#8211; og sveitarstjórnar.
&nbsp;
Sólveig Ólafsdóttir
Höf. er íbúi í eldri hluta Borgarness, náttúrufræðingur og nátturuunnandi en fyrst og fremst áhyggjufull móðir.

Knatthús á versta stað í Borgarnesi?

Margítrekaðar tilraunir til þess að reyna að fá skýringar á því hvers vegna stjórnvöld ákváðu skyndilega að hætta að halda uppi vörnum gagnvart Eftirlitsstofnun EFTA (ESA), sem hefur krafizt þess að innleitt regluverk frá Evrópusambandinu í gegnum EES-samninginn gangi framar innlendri lagasetningu, hafa engan árangur borið. Vörnum var haldið uppi í áratug þar til því var allt í einu hætt fyrir um tveimur árum síðan. Eina skýringin virðist vera sú að nýr utanríkisráðherra tók við embætti, Þórdís Kolbrún Reykfjörð Gylfadóttir.
Fjölmiðlar hafa til að mynda kallað eftir skýringum frá utanríkisráðuneytinu án þess að þær hafi fengizt. Tilraun var gerð til þess af hálfu utanríkisráðherra að keyra í gegnum Alþingi frumvarp um málið, sem kennt hefur verið við bókun 35 við EES-samninginn, fyrir um einu og hálfu ári síðan með það fyrir augum að umræða um það yrði sem minnst og það fengi fyrir vikið sem minnsta athygli en varð ekki kápan úr því klæðinu. Nú á að gera aðra tilraun til þess en að þessu sinni er veðjað á upphaf þingvetrar fremur en undir lok hans.
Verði frumvarp Þórdísar að lögum verður til ný forgangsregla í íslenzkum rétti. Ólíkt þeim forgangsreglum sem þegar gilda um almenna lagasetningu, þar sem yngri lög ganga fyrir þeim sem eldri eru og sértækari lög fyrir almennari, mun nýja reglan miðast við það eitt að um sé að ræða innleiðingu á regluverki frá Evrópusambandinu í gegnum EES-samninginn. Ástæðan er fyrst og fremst sú að löggjöf sambandsins nýtur forgangs gagnvart löggjöf ríkja þess og krafan sú að það sama gildi um Ísland vegna aðildarinnar að samningnum.
Felur í sér algeran forsendubrest
Fullyrða má svo gott sem að Ísland hefði ekki orðið aðili að EES-samningnum fyrir 30 árum síðan ef litið hefði verið svo á að innleiða þyrfti bókun 35 við samninginn eins og reynt hefur verið af hálfu stjórnvalda og enn á að reyna. Bæði sé horft til umræðna á vettvangi stjórnmálanna á þeim tíma sem og í röðum lögspekinga. Hvernig staðið var að málum í upphafi var í raun ein helzta forsenda þess að af aðildinni varð. Krafan um forgang löggjafar Evrópusambandsins felur þannig í raun í sér algeran forsendubrest hvað það varðar.
Frumvarpið felur þannig í sér fullkomna uppgjöf gagnvart kröfu ESA um forgang regluverks Evrópusambandsins sem stjórnvöld höfðu áður alfarið og margítrekað hafnað. Málið hófst árið 2012 þegar ESA fór fram á það að íslenzk stjórnvöld útskýrðu með hvaða hætti bókun 35 hefði verið innleidd hér á landi. Tæpum tveimur áratugum eftir að EES-samningurinn kom til sögunnar. Fram að því höfðu engar athugasemdir verið gerðar í þeim efnum en hlutverk stofnunarinnar er einkum að hafa eftirlit með réttri framkvæmd samningsins.
Mikil samskipti áttu sér stað við ESA á þeim rúma áratug sem liðinn er síðan málið kom upp þar sem stjórnvöld vörðu þá leið sem farin var varðandi bókun 35 og höfnuðu alfarið og ítrekað kröfu ESA þegar hún kom fram fimm árum síðar. Meðal annars og ekki sízt á þeim forsendum að stofnunin hefði engar athugasemdir gert vegna málsins í um tvo áratugi og að óásættanlegt hefði verið að standa að því með öðrum hætti en gert hafi verið. Frumvarp Þórdísar var síðan lagt fram í marz 2023 þvert á fyrri málflutning stjórnvalda.
Hversu trúverðugt getur það talizt?
Fullyrt hefur verið af stjórnvöldum að ekkert sé að óttast í þessum efnum. Með orðalaginu „nema Alþingi hafi mælt fyrir um annað“ í frumvarpinu sé áréttað að þingið geti ávallt sett lög sem fari gegn innleiddu regluverki frá Evrópusambandinu. Hitt er svo annað mál að kæmi til þess myndi það kalla á sömu viðbrögð frá ESA og þau sem stjórnvöld hafa nú kosið að gefast upp gagnvart. Með öðrum orðum ætla þau ekki að standa í fæturnar núna en segjast þó mögulega gera það næst. Getur það á einhvern mælikvarða talizt trúverðugt?
Versta staðan sem gæti komið upp, næði frumvarp Þórdísar ekki fram að ganga og málið færi hugsanlega í framhaldinu fyrir EFTA-dómstólinn, væri sú að komizt yrði að þeirri niðurstöðu að stjórnvöldum bæri samkvæmt EES-samningnum að verða við kröfu ESA. Með öðrum orðum einfaldlega það sem frumvarp hennar felur í sér! Ekki er aðeins um uppgjöf að ræða heldur fyrirfram uppgjöf án þess að látið sé í það minnsta reyna á málið fyrst fyrir dómi. Fyrir vikið minnir málið að ýmsu leyti óþægilega á Icesave-málið á sínum tíma.
Til að mynda hafði ESA í Icesave-málinu líkt og nú enga athugasemd gert við innleiðingu á viðkomandi regluverki Evrópusambandsins hér á landi um langt árabil þegar stofnunin gerði mál út af því. Þá átti líkt og nú að gefast upp fyrirfram í stað þess að láta fyrst reyna á málið fyrir EFTA-dómstólnum. Miklir fjárhagslegir hagsmunir voru í húfi í málinu sem snerist þó einungis um eina tiltekna löggjöf sambandsins. Frumvarp Þórdísar varðar hins vegar alla löggjöf sem hefur verið og mun verða tekin upp hér á landi í gegnum EES-samninginn.
Málið fari fyrir EFTA-dómstólinn
Fyrir liggur að frumvarpið er eðli málsins samkvæmt afar umdeilt innan Sjálfstæðisflokksins og víðar. Fyrir vikið er skiljanlegt að Þórdís vilji að sem minnst umræða fari fram um málið. Ekki sízt í röðum okkar sjálfstæðismanna. Hins vegar er vitanlega ekki um mjög ærlega framgöngu að ræða auk þess sem hún er ekki beinlínis til marks um mikla sannfæringu ráðherrans og annarra í forystu flokksins fyrir málstaðnum. Ekki sízt eftir að hafa hafnað þessum sama málstað í áratug áður en alger og óútskýrður viðsnúningur átti sér stað.
Helzt mætti ætla að forysta Sjálfstæðisflokksins teldi að hann mætti við því að missa meira fylgi. Hvers vegna fórna á flokknum á altari þessa máls er vitanlega óskiljanlegt. Málið hefur þegar skaðað flokkinn nóg. Hins vegar er í boði lausn sem þýddi að hvorki Sjálfstæðisflokkurinn né ríkisstjórnin þyrftu að hafa frekari forgöngu um að innleidd löggjöf frá Evrópusambandinu í gegnum EES-samninginn verði lögum samkvæmt gert æðra innlendri lagasetningu. Einfaldlega að fara dómstólaleiðina. Málið fari fyrir EFTA-dómstólinn.
Dómstólaleiðin þýddi að möguleiki væri á því að dæmt yrði okkur í vil. Einkum að sjálfsögðu ef tekið yrði til ítrustu varna fyrir Ísland. Líkt og í Icesave-málinu. Hins vegar er sá möguleiki að engu gerður ef gefast á upp fyrir fram eins og frumvarp Þórdísar felur í sér. Staðan verður ekki verri en sem því nemur sem fyrr segir enda krafa ESA þar með algerlega uppfyllt. Væri svo ekki kallaði það eðli málsins samkvæmt á frekari aðgerðir af hálfu stofnunarinnar. Ekki sízt ef fyrir lægi að stjórnvöld hefðu þegar gefizt upp fyrir fram.
&nbsp;
Hjörtur J. Guðmundsson 
Höf. er sagnfræðingur og alþjóðastjórnmálafræðingur (MA í alþjóðasamskiptum með áherzlu á Evrópufræði og öryggis- og varnarmál).

Fréttaveita Vesturlands

Fjölnota íþróttahús á besta stað?

Stjórn Knattspyrnudeildar Skallagríms

Bæta þarf heilbrigðisþjónustuna á Snæfellsnesi

Teitur Björn Einarsson

Fullkomlega óskiljanlegt

Hjörtur J. Guðmundsson

Þetta er allt að koma…

Eyjólfur Ármannsson

Er ekki æðislegt að vera bara svona veikur?

Hafsteinn Þórisson

Fjöliðjan í 40 ár

Haraldur Benediktsson

Grjótárvatn og nágrenni

Ari Trausti Guðmundsson

Bankar gegn þjóð

Bjarni Jónsson

Knatthús á versta stað í Borgarnesi?

Sólveig Ólafsdóttir

Fást engin svör

Hjörtur J. Guðmundsson