medium

large

thumbnail

small

custom-size

Hola!

1536x1536

Þúsund tonnum bætt við strandveiðikvótann

Stefna að gjaldfrjálsri nýrri líkbrennslu

2048x2048

Samið um orkuskipti í Flatey

Fjórðungsmót Vesturlands fer vel af stað í rjómablíðu

Vetrarþjónusta boðin út í Borgarbyggð

Það var á fallegum vetrardegi sem blaðamaður Skessuhorns heimsótti Brákarhlíð í Borgarnesi. Tilefnið var að setjast niður með þremur systrum á tíræðisaldri, en þær eru fæddar árin 1925 til 1927. Systurnar Guðrún, Elísabet og Guðríður Jónsdætur ólust upp í Bæjarsveit í Borgarfirði, vilja kenna sig við Þingnes þar sem fjölskyldan átti fyrstu búskaparár sín. Föður sinn misstu þær Alþingishátíðarárið 1930 þegar þær voru barnungar að aldri. Síðar þegar móðir þeirra hafði tekið saman við annan mann var nýbýlið Árbakki stofnað út úr jörðinni og byggt upp. Eins og gengur fóru þær allar í sitthvora áttina eftir að barnsskónum var slitið, en þó ekki lengra en svo að þær áttu allar heima á Vesturlandi nær alla tíð, að undanskildum þremur árum sem Elísabet bjó í Noregi. Nú búa þær systur allar á dvalar- og hjúkrunarheimilinu Brákarhlíð í Borgarnesi. Þær una hag sínum vel, segja dekrað við sig af starfsfólki. Þó óskar Guðríður, sem flutti síðust inn í Brákarhlíð, þess að komast á sömu hæð og systur hennar. Hún segist hins vegar kunna vel á lyftuna í húsinu og því fari hún nær daglega í heimsókn til systra sinna; „ég haltrast þetta til þeirra, hef bara gott af því,“ segir hún og bætir við að þær nái vel saman og hafi raunar alla tíð gert.
Móðirin hét stóru nafni
„Við fæðumst allar systurnar í Þingnesi. Foreldrar okkar voru Jón Hjálmsson sem var frá Þingnesi en móðir okkar hét Magnfríður Himinbjörg Magnúsdóttir Waage. Stórt nafn sem hún bar vel. Þetta Himinbjargarnafn er vestan úr Arnarfirði,“ segir Guðríður í upphafi samtals okkar. „Pabbi okkar var frá Þingnesi. Þar voru kjörin góð á þess tíma mælikvarða og systkinin fengu hvert sína jörð í fyrirfram arf, eins og það væri kallað nú. Pabbi okkar hafði fengið jörðina Dagverðarnes í Skorradal í sinn hlut en bjó þar aldrei. Mamma okkar kom með hálfbróður okkar með sér að Þingnesi; Ketil Jóhannesson sem fæddur var 1923. Foreldrar okkar gifta sig og við systurnar fæðumst svo hver á sínu árinu þegar þau bjuggu í Þingnesi; Guðrún 1925, Elísabet 1926 og ég 1927,“ segir Guðríður. Guðrún systir hennar bætir við að faðir þeirra hafi veikst af lungnabólgu og dáið 1930. Það hafi reynst þeim öllum mikill missir. Móðir þeirra giftist síðar Guðna Loftssyni sem komið hafði sem ráðsmaður í Þingnes. „Þau byggja nýbýlið Árbakka og þar bætist mömmu tvö börn í hópinn, hálfsystkini okkar; Jóhanna Guðný sem fæddist 1932 og Jón Magnús 1936. Jóhanna hefur búið lengst af í Bandaríkjunum en Jón Magnús bjó í Reykjavík en er nú fallinn frá. Mamma okkar og Guðni flytja í Kópavog 1948 og hann deyr ári síðar. Hafði misst heilsuna nokkrum árum áður. Guðni var reyndar alla tíð andlega vanheill og við eigum ekki bjartar minningar um hann,“ segir Guðrún. Magnfríður Himinbjörg móðir þeirra flyst svo aftur upp að Árbakka eftir fráfall Guðna, þar sem hún heldur heimili með Katli elsta barni sínu allt þar til hún fellur frá á 94. aldursári árið 1994. Ketill hafði ungur maður veikst af berklum og þurfti því af og til að leita sér lækninga á Vífilsstöðum. Hann var bóndi á Árbakka alla tíð, ógiftur og barnlaus, bjó þar með kýr og kindur.
En hvað það var skrýtið
„Á fyrstu árum okkar systra og Ketils bróður okkar var ekki búið að byggja nýbýlið Árbakka. Ég er svo lánssöm að hafa gott minni og man vel eftir Jóni föður okkar. Til dæmis man ég eins og gerst hafi í gær þegar ég fékk að sitja á jarpblesótta hestinum Glæsi þegar pabbi var að slóðadraga og hesturinn dró slóðann. Ég var eiginlega alin upp á hestbaki og hef alla tíð elskað hross. Ég reið ein á hesti þegar ég var tveggja ára og var alltaf frekar lagin með hross,“ segir Guðrún og glampi góðra æskuminninga kemur í augu hennar. Hún segist síðar hafa búið með manni sínum Þórði Jóhannessyni á Kvígsstöðum í Andakíl í ein sextán ár og átti þar hross sem henni þótti afar vænt um. „Þegar við svo flytjum frá Kvígsstöðum læt ég fella alla hestana mína. Ég hef ekki stundað hestamennsku eftir það, en hef alltaf haft unun af að fylgjast með þeim, t.d. í sjónvarpinu og í gegnum einn afkomandann. Jú svo hef ég gaman af því að horfa á handbolta. Nú, við fluttum fyrst á Akranes þar sem við vorum í tvö ár en frá 1965 bjuggum við Þórður í Borgarnesi, en síðasta árið hef ég verið hér í Brákarhlíð,“ segir Guðrún.
Sjálf er hún hafsjór af fróðleik frá fyrri tímum og minnugust þeirra systra þótt elst sé. Kann til að mynda ógrynni af vísum og kvæðum og fór, á meðan blaðamaður staldraði við hjá þeim systrum, með nokkrar vísur en auk þess þuluna; „En hvað það var skrýtið“ eftir Pál J Árdal. Þeir sem þekkja vita að þetta er heljar löng þula, en Guðrún sló aldrei feilpúst meðan hún fór með hana. „Ég þakka Guði fyrir að halda andlegu atgervi komin á þennan aldur. Er slæm í fótum, eina sem plagar mig,“ segir hún.
Ungar komnar í vinnu
Tæknibyltingin var ekki búin að hefja innreið sína í sveitir landsins þegar stúlkurnar voru á sínum fyrstu árum. „Þá voru öll verk og þar með talinn heyskapur í Þingnesi allur unninn í höndunum, slegið með orfi og ljá og rakað með hrífu og handbundið í knippi. Hestasláttuvélar komu til dæmis ekki á bæi fyrr en eftir 1930,“ segir Guðrún. Börn tóku strax og þau gátu vettlingi valdið þátt í öllum störfum. „Ég man að ég var farin að mjólka þegar ég var sjö ára. Annars vildi ég strax sem barn frekar vinna úti en sinna einhverjum innistörfum,“ segir Guðríður. Elísabet systir hennar bætir við að Guðríður systir hennar hafi alltaf verið meira fyrir útiveruna. „Manstu þegar við áttum að vera inni að læra, þá þurfti kennarinn að hafa fyrir því að ná þér og strákunum inn, þið vilduð bara vera úti að leika ykkur,“ segir Elísabet og hlær við endurminninguna. „Já ég var alltaf svona,“ segir Guðríður. „Líklega var ég svona strákastelpa. Til dæmis leiddist mér alla tíð barnauppeldi, var aldrei neitt fyrir slíkt. Það var bara lagt á mig að eiga þessi börn og ala þau upp. Það var hræðilega leiðinlegt að standa í þessari innivinnu,“ segir Guðríður og uppsker hlátur systra sinna sem minna hana á að börn átti hún fimm talsins og afkomendurnir eru komnir yfir sextíu. „Já, en það er svo allt annað með barnabörnin en manns eigin börn. Það má dekra við þau og svo fara þau bara til síns heima,“ segir Guðríður og hlær.
Ráðskona í 32 ár
Þegar tognaði úr þeim systrum lá leið þeirra í sitthvora áttina. Guðrún fór ung að búa á Kvígsstöðum með manni sínum Þórði. Tvö börn þeirra voru þá fædd, eitt fæddist þar en yngsta barnið í Borgarnesi eftir að flutt var þangað. „Ég man hvað ég var ótrúlega spennt þegar Guðrún systir okkar eignaðist Magnfríði, frumburðinn sinn og fyrsta barnabarn foreldra okkar. Þá var ég komin í Héraðsskólann í Reykholti og iðaði í skinninu að fá að hitta þessa litlu frænku mína,“ rifjar Elísabet upp og þær systur eru á því að líklega væri hún mest fyrir börn af þeim systrum. Sjálf eignaðist Elísabet einn son, Jón Atla sem fæddur er 1956, en hún var aldrei í sambúð. „Ung fór ég til starfa í íslenska sendiráðinu í Osló. Bjarni Ásgeirsson sendiherra frá Reykjum í Mosfellsbæ plataði mig með sér út. Ég samþykkti að prófa og árin urðu þrjú. Þar fæðist sonur minn Jón Atli. Það var óskaplega gott að vera í Noregi. Fljótlega eftir veruna þar réði ég mig sem ráðskonu við Barnaskólann á Varmalandi í Stafholtstungum. Ætlaði sömuleiðis ekki að vera lengi í því starfi, held ég hafi lofað því fyrst að vera hálfan vetur, en árin mín þar við matseld urðu 32 og ég hætti þegar ég varð sjötug,“ segir Elísabet, en margir sem átt hafa viðdvöl á Varmalandi muna Elísabetu og minnast hennar sem órjúfanlegs hluta af skólahaldinu. Eftir að starfsævinni lauk flutti Elísabet heim að Árbakka og bjó þar með Katli bróður þeirra systra, en hann lést aldamótaárið 2000. Síðar flytur hún í Borgarnes og er nú búin að vera í þrjú ár búsett í Brákarhlíð.
Hefur nóg fyrir stafni
Guðríður byrjaði að búa í Borgarnesi 1950 með Jónasi Þórólfssyni manni sínum. Þar fæddust öll þeirra börn. Árið 1976 fluttu þau vestur að Lynghaga, skammt frá Vegamótum í Miklaholtshreppi. Eftir að maður hennar deyr býr hún ein fyrir vestan í átta ár en flytur eftir það aftur í Borgarnes. Í sumar, eftir að hafa dottið og meitt sig, fékk hún herbergi í Brákarhlíð. Hún er dugleg við handavinnu og prjónar lopapeysur í gríð og erg, horfir á sjónvarp, hlustar á útvarp og fylgist vel með líðandi stund og stórum hóp afkomenda. „Ég hef það afskaplega gott og kvarta ekki,“ segir hún.
Þakklátar lífinu
Þær systur er þakklátar lífinu og tilverunni og einstaklega jákvæðar. Vafalítið hefur góð skaphöfn hjálpað þeim í gegnum lífið. Afkomendahópurinn er stór og þær segjast stoltar af honum, samanlagt 124 manns. „Við erum svosem engin unglömb lengur, munum tímana tvenna,“ segja þær og brosa hver til annarrar. „Það er eiginlega alveg merkilegt hvað við erum. En það er huggulegt að lenda svona aftur á sama heimilinu eftir öll þessi ár. En þú skrifar að við viljum láta kenna okkur við Þingnes, þar fæddumst við og eigum okkar rætur,“ segir aldursforsetinn Guðrún að endingu.

Þrjár systur búa nú saman í Brákarhlíð