medium

thumbnail

small

custom-size

Gary Martin gengur til liðs við Víking Ólafsvík

large

1536x1536

2048x2048

Grásleppuveiðidögum fjölgað

Fjölmenningarþema í Heiðarskóla

Toska fríkar út á morgun

ÓH verktakar sjá um fiskmarkaðinn á Akranesi

Mokafli eftir hrygningarstopp

Hann var útnefndur Snæfellsbæingur ársins árið 2016. Fæddur á Hellissandi og alinn upp í Rifi á Snæfellsnesi. Hann er náttúrubarn, náttúruverndarsinni og mikill sagnamaður. Þetta er hann Sæmundur Kristjánsson en blaðamaður kíkti í heimsókn til þeirra hjóna, Sæmundar og Auðar Grímsdóttur, í liðinni viku á heimili þeirra í Rifi. „Ég er svona original eins og maður segir,“ segir Sæmundur um leið og hann tyllir sér á móti blaðamanni við eldhúsborðið. Blaðamaður spyr í leiðinni hvort hann hafi einhvern tímann á lífsleiðinni ekki búið í Rifi? „Ég fór að eltast við stelpur og svona í Reykjavík, það er eina tímabilið sem ég bjó ekki á Snæfellsnesi,“ segir hann léttur í bragði.
Narraði frúna
Sæmundur fór sem ungur maður til náms í vélsmiðjunni Steðja í Reykjavík. Eftir námið kom hann aftur heim í Rif með unga stúlku sér við hlið, Auði Grímsdóttur, sem er eiginkona hans í dag. „Ég narraði hana hingað til að prófa í eitt ár eða svo,“ segir hann og hlær. Blaðamaður spyr Auði, sem er fædd og uppalin í Reykjavík, hvort það hafi verið raunin? „Já, já, hann stakk upp á að við myndum flytja í Rif og prófa í eitt ár, sjá svo til. Við erum ekki farin enn. Nú er ég búin að eiga heima lengur hér en í Reykjavík,“ svarar hún og hlær. „Þetta er alveg lúxuslíf að vera hérna í þessu yndislega umhverfi og ég tala nú ekki um þetta fallega útsýni sem við erum með hérna út um eldhúsgluggann,“ bætir hún við og lítur út út um gluggann, í átt að Snæfellsjökli sem baðar sig í sólinni. Erfitt er að taka ekki undir með Auði.
Sæmundur og Auður eru tvö eftir í kotinu en þau eiga þrjú uppkomin börn; Grím, Kristján og Iðunni og sjö barnabörn. Þau búa í húsi sínu í Rifi sem Sæmundur byggði undir lok sjöunda áratugarins. Bæði eru þau hætt að vinna en áður hafði Auður unnið í fiskvinnslu og Sæmundur vann stærstan hluta starfsævi sinnar hjá bæjarfélögunum, frá 1986 til 2011, fyrst hjá hreppnum áður en allt sameinaðist. Þá var hann í tíu ár hafnarvörður við landshöfnina í Rifi.
Byggði sitt eigið Kanarí
Sæmundur og Auður eru duglega að taka þátt í félagsstarfi eldri borgara og hafa til að mynda farið með hópi eldri borgara til Kanarí og Tenerife síðustu ár en pestin, eins og Sæmundur kallar kórónaveirufaraldurinn, hefur breytt plönum þeirra hjóna. „Hann er búinn að smíða sólstofu í allt sumar út af borðstofunni okkar,“ svarar Auður stolt af manninum sínum. „Nú fer maður ekkert til Kanarí svo við þurftum að búa okkur til skjól hérna heima,“ bætir Sæmundur við sem hefur verið iðinn við smíðarnar svo þau hjónin hafa lítið ferðast í sumar. „Við höfum verið rosalega heppin með félagsskapinn í eldri borgara hópnum og höfum við verið mjög samstíga í því að fara til Kanarí og á ensku ströndina þar. Við höfum oft grínast með að hafa alltaf farið á sama hótelið, verið með sömu hnífapörin og sængurfötin,“ segir hann kíminn um sólarlandaferðirnar. „Þetta var ljúft og fínt, og með því að halda hópinn þá verður ferðalagið alltaf miklu skemmtilegra,“ bætir hann við.
Það leynir sér ekki að það hafi verið gaman hjá þeim hjónum í utanlandsferðunum og segjast þau hafa átt góða daga á Tenerife einnig. „Skemmtanastjórinn okkar, Gunnar Svanlaugsson Hólmari, hélt uppi dampinum þarna og kom okkur nánast öllum í morgunleikfimi. Hann beitti skemmtilegri hvatningu og þetta var alveg stórkostleg upplifun. Ég get nú bara talað fyrir mig, en maður fann alveg stóran mun á sér líkamlega og eflaust andlega líka þó maður taki ekki eftir því,“ segir Sæmundur um leikfimitímana í sólarlöndunum. „Tvisvar í viku var farið í göngutúr um svæðið og þá með stoppi og sprikli, svo við vorum stundum sýningargripir. Fólk var að stoppa og við urðum myndefni á alheimsvísu. Hann á þakkir skildar karlinn fyrir hvað hann gerði þetta vel,“ bætir hann þakklátur við.
Sagnamaður
Sæmundur er sérlega fróður um Snæfellsnes og hefur lagt sig fram um að viðhalda sagnaarfinum. Hann hefur ásamt fleirum unnið við að merkja gönguleiðir á Snæfellsnesi og á fullorðinsárum tók hann leiðsögunám í fjarnámi. Sæmundur gengur mikið og hefur tekið að sér leiðsögn fyrir ferðafólk, hestamenn og gönguhópa, um allt Snæfellsnes. „Ég hef ekki farið margar göngur í sumar, aðeins með einn hóp í tveggja daga göngu. Þá vorum við annan daginn á Kambsskarði og hinn daginn gengum við ströndina frá Hólahólum suður að Malarrifum og það er sá partur af ströndinni sem mér þykir fallegastur og söguríkastur því þarna förum við um Dritvíkina,“ útskýrir Sæmundur og kemst fljótt í sagnagírinn. „Þessi ganga er sögurík. Sagan segir að Bárður Snæfellsás og félagar hafi komið að landi og komið skipinu inn á lónið sem nú er kallað Dritvíkurpollur. Þegar þeir voru komnir þarna í skjól og þurftu ekki lengur að hugsa um siglinguna þá fóru þeir að hugsa um sjálfa sig. Flestum hafði verið mál að létta á sér þegar þarna var komið. Settust á hækjur sér og skitu út fyrir. Svo segir sagan að þegar þeir hugðust draga skipið á land þá náttúrlega stukku þeir upp í fjöru en þá var allt gúmmelaðið rekið upp í fjöruna og þá óðu þeir vallgang þennan, eins og segir í sögunni og því nefndu þeir víkina Dritvík,“ segir hann brosandi og heldur frásögninni áfram.
„Svo er klettur syðst í Dritvíkinni sem sjór fellur um á flæði. Það er hægt að komast út í hann á stórstreymisfjöru. Hann er holur að innan og heitir Tröllakirkja og þarna söfnuðust skipverjar Bárðar saman og báðu til heilla sér áður en þeir fóru að kanna landið. Svo er alltaf verið að prjóna við söguna. Það er ekki getið um það í Bárðasögu sem slíkri, en við segjum þegar Bárður og félagar fóru austur um landið eftir slóðum sem hafa verið notaðar sem þjóðgötur í aldanna rás. Að það var skammt frá Purkhólum, örstutt fyrir ofan Vatnshelli þar sem nú er verið að þjóna ferðamönnum, þá sækir svolítill svefn á karlinn þannig að hann leggur sig á hraunhelluna og sofnar þar. Eftir einhverja stund brotnar hraunhellan undan honum og við eigum alveg mót til af honum. Þegar hann vaknar við þetta þá er eins oft með okkur mannfólkið þegar við erum búin að sofa, þá verður okkur mál að míga. Hann röltir norður fyrir göturnar og mígur þar og þar er ennþá tjörn, voða keytulykt af henni,“ segir hann hlæjandi. „Tjörnin heitir Bárðarkolla en hitt heitir Bárðarrúm. Ég dáist svo að fólki, að það skuli hafa komið auga á þessa mynd í hrauninu. Þetta er alveg mannsmynd í hrauninu. Á þessu korti sem við merkjum örnefnin inn á þá sést þetta Bárðarrúm alveg hreint. Fólk sem átti þarna leið um í gamla daga var ekki með dróna og þetta sjónarhorn til að sjá þetta. Svo sagan er ennþá lifandi,“ bætir hann himinlifandi við.
Kambsskarð skemmtilegast
Sæmundur er eins og kemur fram svæðisleiðsögumaður á Snæfellsnesi. Skemmtilegast þykir honum að fara á söguslóðina um Kambsskarð. Það er gömul þjóðleið milli Breiðavíkurhrepps og Fróðárhrepps sem liggur yfir fjallgarðinn frá Stóra-Kambi í Breiðavík og norður að Fróðá. Með útúrdúrum, rölti og spjalli tekur gangan um sex tíma og segir Sæmundur blaðamanni nokkrar sögur tengdar þjóðleiðinni. En hvar hefur hann lært allar þessar sögur? „Það var búskapur, bæði fjárbúskapur og kúabúskapur, þegar ég var barn að alast upp hérna. Ég var í skepnuragi hérna út um hagann með fólki sem að einhverra hluta vegna hafði gaman af að rekja þessar sögur yfir mér. Kannski hef ég spurt eitthvað, ég man það ekki. Þetta er mitt áhugasvið og mig langar að þetta komist í vitund sem flestra svo þetta geymist. Sérstaklega finnst mér áríðandi þar sem sjávargangurinn er að skolast í verðbúðartæturnar við Gufuskála. Ég vil að minjarnar séu ekki grafnar upp heldur geymdar til komandi kynslóða. Með aukinni tækni þá verður vonandi hægt að skanna þessar minjar svo ekki þurfi að eyða þeim eða fjarlægja þær af svæðinu,“ útskýrir Sæmundur sem hefur mikinn áhuga á sögunni. „Ég er einmitt að keppast við að skrá örnefni. Það er starfsmaður hjá Snæfellsbæ sem hefur aðgengi að kortagrunni hjá Landmælingum og við höfum verið í sameiningu að pota þessu inn. Það hefur aðeins verið hlé á þessu út af pestinni. En þetta er flottur grunnur, þannig að um leið og þú slærð inn örnefni, til dæmis í gegnum app í símanum, þá færðu hnitin um leið. Það er stóri punkturinn í þessu. Með því að hnitin séu með, þá er þetta alveg njörvað niður og þetta á víst að geymast til framtíðar. Þannig geymum við söguna og staðirnir sem tengjast henni týnast ekki.“
Strandminjar á Gufuskálum
Sæmundur segist vera svolítið fúll yfir því að stefnan hjá fornleifafræðingum og Minjastofnun hafi verið að grafa upp þessar fornminjar til auðnar og vill Sæmundur að farin verði önnur leið í þeim efnum. „Þarna eru sjóbúðir frá því að árabátaútvegur var þarna. Þetta er ein af þeim verstöðvum hérna undir Jökli sem er hvað elst og einna mestar heimildir til um hvað varðar ákvæði af hálfu landeigandanna og svona nokkuð. Þjóðgarðurinn var stofnaður til að vernda mannvistarminjar og mannvistarleyfar og annað slíkt og mér finnst að þjóðgarðurinn og Minjastofnunin standi sig ekki í því að vernda minjar. Þetta er grafið í rannsóknarskyni og minjarnar hverfa, eru grafnar í burtu. Við eigum ekki lengur minjarnar. Ég vil að þetta sé verndað. Það er verið að grafa þetta upp í því augnamiði að vera á undan sjávaráganginum sem er að éta úr rústunum. Björgin væri að búa til brimvörn og þannig eiga minjarnar. Alltaf er tæknin að verða betri og betri og til að þekkja minjarnar, þá vonast maður til þess að tækninni fleygi svoleiðis fram að það sé hægt að skanna þetta og sjá þetta án þess að grafa allt saman upp. Þetta er alltaf að nálgast það. Ágangur sjávar er mikið til fyrir það að við framkvæmdir á Gufuskálum, þegar Lóranstöðin var í uppbyggingu, þá var sjávarurðinni ýtt í burtu, urðinni sem var í rauninni náttúrleg brimvörn,“ útskýrir Sæmundur.
Krían hefur átt gott sumar
Eins og fram kemur þá er Sæmundur mikill náttúruverndarsinni og þykir vænt um fuglalífið á Snæfellsnesinu. „Það er svona náttúrufarið hérna. Fuglalífið, krían hefur átt gott sumar núna. Starfsmenn Vegagerðarinnar og stjórnendur bæjarins eiga alveg sérstakar þakkir skildar fyrir aðgerðirnar um að koma upp varúðarmerkingum. Vegagerðin, til að mynda, merkti með áberandi skilti og blikkljósum til að upplýsa vegfarendur um fuglalífið og aðstæður. Því að í gegnum tíðina þegar krían hefur komið upp ungum þá hafa hundruð þeirra verið keyrðar niður. Það er á bilinu héðan og hálfa leiðina upp á Hellissand. Þetta virkaði alveg mjög vel í ár því núna fóru bara nokkrir tugir unga, frekar en hundruð. Þetta var algjör bylting. Svo hafa bæjaryfirvöld sett upp hindranir hérna svo bílstjórar þurfa að sikksakka í gegn og verða hreinlega að hægja á sér,“ segir Sæmundur þakklátur að endingu.

„Ég er svona original“