Það hafa verið mörg falleg sólsetrin nú síðsumars. Að vísu örlítið frábrugðin sólsetrum vorsins en ægifögur engu að síður. Hygg að það hafi þó verið að vori eða snemmsumars sem Magnús Sumarliði Jósefsson orti:

Glitský himins horfi á

hugur verður fanginn.

Nú er fögur sjón að sjá

sólarniðurganginn.

Mörgum finnst haustið fegurst árstíða. Georg Jón Jónsson, Onni á Kjörseyri, orti um haustkvöld fyrir nokkrum árum þegar kyrrviðri og haustlitir nutu sín vel:

Í hægviðri ríkir haust yfir landi

með heillandi liti á grasi og runnum.

Þó gráni í fjöllin fagnar vor andi

fegurð þess lands sem vér unnum.

Ingimar Bogason á Sauðárkróki yrkir svofellda hauststemningu:

Stormur gnauðar sterkum róm

stækkar nauða vandinn.

Fölnar hauður, falla blóm,

fúll og snauður andinn.

Sláturtíðin er fyrir ýmissa hluta sakir merkilegur árstími og eitt af því sem vekur sífellda undrun útlendinga að tiltölulega siðmenntuð þjóð skuli éta brennd kindahöfuð og það með góðri lyst. Fyrir allnokkrum árum kom út umtöluð skýrsla Háskólans um efnahagsmál og um svipað leyti birtist í blöðum frétt um að neysla á slátri og öðrum innmat yki mjög gáfur manna. Af því tilefni orti Sigurjón Guðmundsson á Fossum:

Efnahagsspekingar oft valda hlátri

þótt atvinnuvegirnir kveini og gráti.

Gagnlegt það væri

hvað gáfurnar hræri

að gefa þeim talsvert af slátri.

Valgeir heitinn Runólfsson, rafvirki á Akranesi, var mikill unnandi sláturmatar og hafði þann sið eins og fleiri að taka slátur á hverju hausti. Var það jafnan tekið í sláturhúsinu við Laxá og sá Árni bróðir hans um flutning á því. Eitt sinn er Valgeir fer að ámálga sláturpöntunina bar Árni sig mjög illa og sagðist vera orðinn svo gleyminn, helst taldi hann sig geta munað sláturpöntun í bundnu máli. Valgeir taldi það ekki mikið mál og lét hann hafa eftirfarandi pöntun:

Þótt mín lund sé leið og grimm

ljúfur yrði og kátur,

ef þú tækir tuttugu og fimm

títulambaslátur.

Linast geta, förlast fjör,

fita veldur klígju.

Ég vil ekki meiri mör

en merkur fjörutíu.

Svo mundi einnig gleðjast geð,

ég gerðist jafnvel sætur,

ef athugarðu að allt sé með

undirsvið og fætur.

En verði það líkt og liðin haust,

lipur máttu og slunginn.

Það hefur ekki legið laust

að lokka frá þeim punginn.

Sú gamla hefð í gildi er enn

sem guðlast væri að brjóta.

Eistna sinna allir menn

eiga að gjalda – og njóta.

Önnur gæðaafurð fjallalambsins er blessað hangiketið en ekki veit ég hver orti þennan lofsöng til þeirrar matvöru:

Þótt mig hrelli fljóðin frí

og forðist yndi að ljá mér.

Hafa þær margar húkkað í

hangiketið á mér.

Hestamannafélagið Faxi hélt lengi vel mót sitt á Faxaborg á Ferjukotsbökkum og var það gjarnan allmikill mannfagnaður og visst viðmið í samkomulífi héraðsins. Einhvern tímann voru þeir nafnar og góðvinir staddir þar og sátu á skrafi, Pétur Bjarnason á Grund, Pétur Sívertsen í Höfn og Pétur Þorsteinsson á Miðfossum. Þar sem alllangt er umliðið og ég bæði aldraður og minnislaus þori ég ekki alveg að sverja fyrir að einhverja vökvun hafi þeir haft um hönd en hafi svo verið þá örugglega í miklu hófi. Hvað um það þá gekk Höskuldur í Vatnshorni hjá og varð að orði:

Ennþá freyðir Íslands dröfn

er þar fögur klíka.

Pétur á Grund og Pétur i Höfn

og Pétur á Fossum líka.

Einhver þeirra félaga var með hest sem þurfti eitthvað að laga undir og gengu þeir þá í verkið en Höskuldur bætti við:

Vel úr hendi verkið fór

hjá vöskum drengjatetrum.

Þorði að járna þrekinn jór

þrenningin af Pétrum.

Þar sem þessi fróðleikur er að mestu tekinn úr gömlum og ryðguðum hausnum á mér vil ég endilega biðja þá sem kynnu að vita betur eða gleggra að hafa nú samband og leiðrétta vitleysurnar sem fyrst.

En fyrst ég er nú byrjaður að vitna í Höskuld í Vatnshorni er kannske ekki svo vitlaust að halda því aðeins áfram enda hefur hann lent ómaklega aðeins í undandrætti hjá mér. Á seinni árum sínum fluttist hann til Reykjavíkur en undi sér þar misjafnlega sérstaklega fyrstu árin. Einhvern tímann datt honum þessi í hug þegar hann hálfvilltist á götum borgarinnar nýkominn á svæðið:

Grjóti hrötuð gleði tóm

gatan rötuð misjafnlega,

mér eru glötuð grös og blóm,

gæfan ötuð beiskum trega.

Þá sem nú var ýmislegt að gerast í heimsmálunum og oft eitthvað neikvætt í fréttum. Jarðskjálftar, flóð og skriðuföll þekktust þá sem nú og sterkari þjóðir réðust á þær sem þær töldu veikari og höfðu ekki nákvæmlega sömu skoðanir á öllu alveg eins og gerist enn í dag og kannske á þessi vísa eins vel við í dag og þegar hún var ort:

Sorgir dynja, þjáist þjóð,

þegnar stynja, pínast.

Borgir hrynja, falla flóð,

fagrar minjar týnast.

En er ekki skemmtilegra að enda þáttinn frekar á jákvæðari nótunum? Eða að minnsta kosti reyna það. Um ungu stúlkurnar sem voru að búast á ball sagði Höskuldur en tók þó fram að hann ætlaðist ekki til að hvert orð sem hann segði væri tekið bókstaflega:

Prjáli skreyttar, púðraðar,

píkur reyttar hér og þar.

Allt er breytt sem áður var,

yfirleitt til bölvunar.

Og klykkti svo út með þessari:

Haga rósa, brekku blóms,

bjartra drósa hóta,

daga ljósra, yndis óms,

ýmsir kjósa njóta.

Með þökk fyrir lesturinn,

Dagbjartur Dagbjartsson

Hrísum, 320 Reykholt

S 435 1189 og 849 2715

dd@simnet.is

Vísnahorn: Þorði að járna þrekinn jór – þrenningin af Pétrum