„Velferð þeirra sem búa í Brákarhlíð er í fyrirrúmi“

-segir formaður stjórnar heimilisins

„Mín persónulegu kynni af Brákarhlíð, eða Dvalarheimili aldraðra í Borgarnesi eins og það hét þá, voru framan af ekki mikil, enda var ég ungur bóndi þegar heimilið var fyrst opnað og á þeim aldri er maður upptekinn af öðru,“ segir Jón G. Guðbjörnsson, formaður stjórnar Brákarhlíðar. En elliheimili var honum ekki framandi heimur. Í bernsku ólst Jón upp í nýbyggðri blokk í Reykjavík beint á móti elliheimilinu Grund. „Ég á nú eitthvað af minningum frá elliheimilinu, ég man til dæmis eftir gömlum manni þar að gera við net í herberginu sínu, sennilega þó ekki fyrir sjálfan sig. Hann seldi líka sígarettur í lausu,“ segir Jón og hlær. „Líklega hafa starfsstúlkurnar verið helstu viðskiptavinirnir en húsmæðurnar í næsta nágrenni vissu líka af þessum möguleika“. Þá bætir hann við að fleiri myndir sitji eftir í huga hans frá þessum tíma og nefnir sem dæmi líkbílinn keyra frá heimilinu og líkfylgdina sem gekk á eftir upp í Hólavallakirkjugarð. „Ansi flottur bíll, eiginlega viðhafnarbíll,“ segir hann. „Á sumrin vorum við systkinin með mömmu hér í Borgarfirðinum í sumarhúsinu okkar,“ segir Jón og dregur fram mynd af gömlum torfbæ á Lindarhvoli þar sem hann býr í dag. Torfbærinn er að vísu löngu fallinn.

Urðu aðstæður ljósar

Það var svo upp úr 1990 sem Jón kynnist dvalarheimilinu sem aðstandandi. „Foreldrar mínir bjuggu hér áfram hjá okkur hjónum eftir að við tókum við búskapnum. Pabbi minn lést 87 ára gamall eftir fárra daga sjúkrahúslegu og hann fór því aldrei á dvalarheimili. Mamma bjó hér hjá okkur þar til hún varð níræð og þá flutti hún á dvalarheimilið, þar sem hún var í fáein ár. Þannig urðu mér ljósar aðstæðurnar á heimilinu, sérstaklega húsnæðismálin,“ segir Jón. „Herbergin á DAB voru mjög lítil og þægindasnauð, nema lítill vaskur. Salerni voru sameiginleg með fleirum og sum herbergin voru tvíbýlisherbergi. Mér þótti það alveg óásættanlegt að tvær óskildar manneskjur þyrftu að deila herbergi. Sumir voru sáttir við það og jafnvel kusu það frekar en þá var það val. Víða á bæjum hafði fólk ekki þekkt annað. Almennt séð fannst mér þetta ekki vera í lagi og aðstæðurnar voru orðnar barn síns tíma strax þarna, þó það væru ekki nema rúm 20 ár frá því að heimilið var byggt,“ segir Jón „Þetta voru ekki síður erfiðar aðstæður fyrir starfsfólk, að athafna sig í þessum þrengslum. Auðvitað voru stjórnendur meðvitaðir um þetta en starfsfólkið gerði bara það besta úr aðstæðunum. Utan að komandi töluðu um gott andrúmsloft á heimilinu. Það var alveg rétt og glöggt er gestsaugað,“ segir Jón.

Fátt veitt meiri ánægju

„Ég hafði haft orð á því á opinskátt hvað mér þætti um aðstæður á heimilinu og ætli það sé ekki ástæðan fyrir því að leitað var til mín að taka sæti í stjórninni. Það hafði raunar verið leitað til mín með það áður en ég gat ekki sinnt því þá. Svo höfðu aðstæður breyst í seinna skiptið svo ég ákvað að sjá hvort ég gæti ekki orðið að liði. Ég viðurkenni fúslega að það er fátt sem hefur veitt mér meiri ánægju á félagsmálasviðinu en að vera í þessari stjórn,“ segir Jón og brosir. En hvað er það sem gerir þetta svona ánægjulegt? „Ætli það sé ekki fyrst og fremst hversu vel hefur gengið. Ég kem þarna inn í stjórnina árið 2002. Sigrún Símonardóttir var þá formaður og Margrét Guðmundsdóttir framkvæmdastjóri. Fyrri stjórn hafði barist fyrir að fá leyfi til að hefja framkvæmdir til stækkunar heimilisins og endurbóta. En það hafði myndast pattstaða í málinu og allt sat fast,“ segir Jón. Var þá til umræðu að færa heilsugæslustöðina í annað húsnæði eða jafnvel út á Skaga. „Heimamönnum þótti það skrítið miðað við forsendurnar hér, íbúafjölda, vaxandi sumarhúsabyggð og svo ég tali nú ekki um tvö háskólasamfélög,“ segir Jón. Ekkert varð úr áformum um að færa heilsugæslustöðina og að sögn Jóns losnaði úr þessari pattstöðu á hans fyrsta tímabili í stjórn DAB. „Ráðuneytið tók ákvörðun um að gera ekkert, sem sagt halda heilsugæslustöðinni þar sem hún var og er enn í dag. Þá fóru mál dvalarheimilisins aðeins að hreyfast,“ segir hann.

Allt af stað eftir bankahrun

Þegar fyrsta tímabili Jóns í stjórn var lokið var komin staðsetning fyrir nýja viðbyggingu við DAB og fyrstu teikningar lágu fyrir unnar af Einari Ingimarssyni arkitekt. „Magnús B. Jónsson kom inn í stjórnina árið 2006. Hann var kosinn formaður en ég varaformaður. Við tveir vorum jafnframt í byggingarnefnd ásamt Birni Bjarka þá nýráðnum framkvæmdastjóra. Þrátt fyrir að það hafði losnað um pattstöðuna miðaði málum ansi hægt og við vorum bara í staðinn komin í biðstöðu í langan tíma því ekki tjóaði að fara af stað nema með samþykki ráðuneytisins,“ útskýrir Jón. „Samskiptin við ráðuneytið voru tafsöm og stundum sérkennileg“ bætir hann við. Eigi að síður var haldið áfram með teikningar og aðra hönnun fyrirhugaðra framkvæmda. Það var svo eftir bankahrunið haustið 2008 sem hlutirnir fóru af stað af alvöru en þá kom mikið ákall til ríkisins að fara í framkvæmdir og skapa þannig störf í samfélaginu. „Hin svokallaða leiguleið greiddi götu okkar. Þarna hjálpaði það okkur að við vorum með fullfrágengnar teikningar og allt tilbúið og gátum byrjað um leið og leyfi gafst. Við höfðum unnið heimavinnuna okkar og því komin fremst í röðina,“ segir Jón.

Nýja byggingin var svo tilbúin árið 2012 og tekið var upp nafnið Brákarhlíð sem leysti af hólmi nafnið Dvalarheimili aldraðra í Borgarnesi, DAB. Strax í kjölfarið hófust endurbætur á gömlu byggingunni, sem kláruðust árið 2014. „Þá var þetta loks komið í það horf sem að var stefnt. Þetta mál hafði þá eiginlega átt huga minn alveg síðan ég kom inn í stjórnina fyrst. Vegurinn að þessu var langur og torsóttur, Þetta var oft eins og hálfgerð vindmyllubarátta,“ segir hann „en gekk glimrandi vel þegar til kastana kom. Það var einnig mikið lán fyrir samfélagið að eiga þessa framkvæmd inni á þeim tíma.“

Vilja fjölga hjúkrunarrýmum

Aðspurður segir Jón stjórnina halda áfram að vinna í þágu hagsmuna íbúa Brákarhlíðar. „Við höldum áfram að kljást við stjórnvöld og nú snýst baráttan um daggjöld frá ríkinu, sem eru of lág miðað við það sem á að framkvæma fyrir þau. Sú barátta fer raunar fram að mestu á vettvangi Samtaka fyrirtækja í velferðarþjónustu sem Brákarhlíð er aðili að. Hins vegar eru hlutföll hjúkrunarrýma og dvalarrýma heimilinu óhagstæð,“ svarar Jón. „Við erum með leyfi fyrir 35 hjúkrunarrými og 17 dvalarrými auk dagdvalarrýma en teljum okkur alveg geta fækkað dvalarrýmum og fjölgað á móti hjúkrunarrýmum sem okkur skortir. Tilboð stjórnvalda er hins vegar einn á móti tveimur, ef við fjölgum hjúkrunarrýmum um eitt þurfum við að leggja af tvö dvalarrými. Það er merkilegt að það þyki í lagi að hafa farið í allar þessar framkvæmdir með samþykki og fyrirsögn ráðuneytisins og eiga svo strax bara að loka hluta af húsnæðinu. Við erum ekki tilbúin til að gambla þannig. En kostnaðurinn fyrir ríkið við tvö dvalarrými er svipaður og eitt hjúkrunarrými. Það er því bara verið að horfa í krónutölur en ekki þörfina sem blasir við,“ segir Jón og bætir við að alltaf sé fullsetið á Brákarhlíð og eftirspurnin mikil.

„Brákarhlíð er eftirsótt heimili og er alltaf með langan biðlista. Það má ekki heldur gleyma mikilvægi þess að hafa einhver dvalarrými. Sumt fólk getur vel verið heima en hefur kannski ekki gott af því, einmannaleikinn er líka drepandi,“ segir hann. „Stjórnvöld hafa lengi sagt það stefnu stjórnvalda að gera fólki kleift að búa sem lengst á sínu heimili, sem er gott og blessað. Það hefur þó vantað að skapa skilyrði til að fólk geti það. Þau eru mörg hagsmunamálin sem þarf að halda utan um. Sem betur fer erum við í stjórninni samheldinn hópur sem vinnur vel saman. Við höfum átt auðvelt með að ræða málin og komast að niðurstöðu og standa saman að henni. Þannig hefur það alltaf verið þau ár sem ég hef setið í stjórninni. Sama á við um framkvæmdastjórann og aðra stjórnendur og starfsfólk sem er ómetanlegt. Eitt skiptir mestu undir öllum kringumstæðum; og það er að hafa velferð þeirra sem búa í Brákarhlíð í fyrirrúmi,“ segir Jón G. Guðbjörnsson, formaður stjórnar Brákarhlíðar.