Þeir sem eiga hús vita að stöðugt og reglulegt viðhald er nauðsynlegt til að koma í veg fyrir að eignin rýrni með tímanum í verði og að gæðum. Sérfræðingar halda því fram að árlega þurfi húseigendur að verja að jafnaði sem nemur 2-4% af virði eignarinnar til að hún haldi sér í horfinu. Þetta er alls ekki svo fjarri lagi. Ef fólk sleppir viðhaldi húseignar kannski í mörg ár eða áratugi verður ástand hennar með tíð og tíma þannig að allt verður ónýtt. Eftir 25-50 ára viðhaldsleysi er húsið samkvæmt þessu orðið verðlaust. Þá kostar jafnvel svipað mikið að byggja nýtt hús eins og að hefja viðgerðir á því gamla.

Þessi samlíking við fasteignaeigandann er ágæt því margir tengja við aðstæður hans. Hér á landi er þjóðvegakerfið í eigu og umsjón Ríkissjóðs. Vegagerðinni er falið að halda í horfinu og byggja upp, en það eru stjórnmálamenn á Alþingi sem skammta peningana til verksins. Nú um árabil hafa fjárveitingar til viðhalds og endurnýjunar vegakerfisins verið með svo slökum hætti að líkja má því við fasteignaeiganda sem ekki hefur lyft pensli í áratugi.

Í Skessuhorni í dag eru þessi mál til umfjöllunar og kemur ekki til af góðu. Meðal annars erum við með frétt sem byggir á gögnum frá Samtökum iðnaðarins og Félagi ráðgjafarverkfræðinga þar sem fjallað er um ástand og framtíðarhorfur helstu innviða landsins. Mest er uppsöfnuð viðhaldsskuld í vegakerfinu og áætlað að hún sé á bilinu 265–290 milljarðar króna. Innviðaskuld í þessu samhengi er sú upphæð sem hefði átt að vera búið að leggja í þjóðvegina, en var ekki gert. Stjórnvöld hafa einfaldlega forgangsraðað peningum okkar skattgreiðenda annað – og á meðan hafa vegirnir hrunið. Ljóst er að íslenskt innviðakerfi hefur ekki fylgt eftir vexti hagkerfisins. Of hægur vöxtur nýframkvæmda og viðhalds hefur þannig smám saman dregið úr framtíðarvaxtarmöguleikum hagkerfisins og hefur nú þegar alvarleg áhrif á verðmætasköpun, lífsgæði og samkeppnishæfni landsins, ekki síst landsbyggðarinnar.

Það síðastnefnda raungerðist sannarlega í síðustu viku, ekki hvað síst á uppslitnum og aumum þjóðvegum um vesturhluta landsins. Þá gerði asahláku og í stuttu máli þá hrundu vegirnir. Átti það bæði við um vegi á Snæfellsnesi, í Dölum og á nokkrum stöðum í Borgarfirði sömuleiðis. Ástæða þess að vegirnir fara svo illa sem raun ber vitni á skömmum tíma er sú að undirlag þeirra er laskað. Í úrkomutíð á frosna jörð blotnar það og frýs. Í hláku eins og gerði í síðustu viku þola vegirnir ekki þunga umferð. Vatnið úr burðarlaginu kemst ekki út sökum frosts í jörðu, heldur þrýstist það upp í gegnum klæðningu á slitlagi veganna og tekur bikið með sér upp þegar þunginn þrýstir á. Bikklessur festust síðan á hjólbarða og undirvagna bíla með tilheyrandi stórhættu. Vegunum fór að blæða, þeir raunar hágrétu eins og helsjúkur einstaklingur, illa þjáður af verkjum og þráði ekkert heitar en varanlega lækningu.

Innviðaskuld þjóðvega okkar er því ekki slitlagið sem liggur efst, heldur miklu fremur burðarlagið sem í tímans rás hefur látið undan síga, enda var það á sínum tíma alls ekki lagt fyrir þau þungu ökutæki sem um vegina fara nú. Innviðaskuldin er af þessum sökum orðin svo himinhá að ekki er lengur hægt að bæta vegina með að laga sjálft slitlagið. Meðan burðarlagið er laskað verða vegirnir áfram ófullburða og kalla á stöðugt viðhald á slitlaginu. Minnir um margt á manninn sem pissaði í skóinn sinn til að velgja tánum um stundarsakir.

Í síðustu viku gerðist það sjaldgæfa að allir helstu fjölmiðlar landsins tóku mál þetta upp enda varð jafnvel blaðamönnum á höfuðborgarsvæðinu ljóst að ástandið væri orðið alvarlegt hjá okkur á landsbyggðinni. Sjálfur fjallaði ég talsvert um málið á vef okkar. Kallaði meðal annars eftir viðbrögðum sitjandi þingmanna í Norðvesturkjördæmi. Ég þakka af alhug þeim fimm af sjö þingmönnum sem gáfu sér tíma til að svara fyrirspurn Skessuhorns. Þeir segjast allir af vilja gerðir að taka málið upp á hinu háa Alþingi. Nú er bara að fylgja því eftir að það verði, því ástandið á vegum okkar er mikið alvörumál.

Magnús Magnússon

Vegirnir grétu líkt og illa þjáður einstaklingur