Á vef Landsnets hf. sem er félag í 100% eigu íslenska ríkisins, er greint frá því að 52 umsækjendur hafi verið um starf forstjóra fyrirtækisins; 17 konur og 35 karlar. Þá segir einnig: „Í samráði við ráðgjafa á sviði mannauðsmála ákvað stjórn Landsnets að birta ekki nöfn umsækjenda. Er það gert með hagsmuni Landsnets í huga og til að tryggja að sem flestir hæfir einstaklingar myndu sækjast eftir starfinu.“ Fram kemur að viðtöl við umsækjendur eru nú í gangi. „Nýr forstjóri mun leiða Landsnet í gegnum spennandi tímabil umbreytinga og framfara. Við hlökkum til að deila frekari fréttum þegar ákvörðun um næsta forstjóra Landsnets liggur fyrir,“ sagði í frétt Landsnets um væntanlega ráðningu forstjóra.

Almennt skal, samkvæmt lögum um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins, greina frá umsækjendum um stjórnunarstöður hjá hinu opinbera. Í 7. grein segir: „Skylt er, sé þess óskað, að veita almenningi aðgang að upplýsingum um nöfn og starfsheiti umsækjenda þegar umsóknarfrestur er liðinn.“ Með frétt sinni virðist sem Landsnet hf. hafi fyrirfram verið að girða fyrir að verða við beiðnum um að nöfn umsækjenda um starf forstjóra yrði birt. Mun væntanlega vísa í undantekningu frá lögum um stjórnunarstöður hjá hinu opinbera. Undantekningin er einmitt þegar ríkið hefur stofnað hlutafélag um rekstur stofnana í eigu þess, líkt og lög frá 2004 sem gera Landsnet að hlutafélagi þótt það hafi alla tíð verið í eigu ríkisins, og verði vonandi áfram. Í lögum um hlutafélög í eigu ríkisins segir hins vegar: „Lögin taka ekki til eftirgreindra starfsmanna: 1. starfsmanna hlutafélaga og annars konar félaga, einkaréttareðlis, jafnvel þótt þau séu að öllu leyti í eigu ríkisins…“ Það er nefnilega það!

Einkavædd ríkisfyrirtæki eru þannig undanþegin ýmsum ákvæðum sem opinberar stofnanir þurfa almennt að hlýta. Breytir litlu hvort um sé að ræða opinber hlutafélög á borð við Íslandspóst eða Ríkisútvarpið, eða í þessu tilfelli Landsnet hf. Þannig virka þessar opinberu stofnanir (fyrirtæki) eins og ríki í ríkinu. Þar gera menn bara það sem þeim sýnist, sama hvað. Margir hafa bent á að þetta rekstrarform sé það versta af öllum sem til eru. Venjulega eftir kosningar hverju sinni skipa svo stjórnmálaflokkarnir fulltrúa í stjórn hf og ohf fyrirtækjanna. Oft fá þá vænan bitling þeir sem hafa verið trúir flokki sínum, gjarnan launalitlir varaþingmenn sem fá með því sporslu. Alls ekki endilega að hæfileikar ráði tilnefningum í slíkar stjórnir. Á því geta þó verið undantekningar. Stjórnir eru ávalt valdamestar í hverju fyrirtæki og því er þessi ohf- og hf væðing stofnana afar slæm og leiðir til ógegnsæis.

Nú vill svo til að verulegu máli skiptir hver hlýtur starf forstjóra stofnunar á borð við Landsnets. Ég segi stofnun, því í mínum huga er hún það svo lengi sem hún er 100% í eigu ríkisins. Breytir þar engu í mínum huga að þingmenn hafi árið 2004 ákveðið að rekstrarform stofnunarinnar fengi viðhengið hf. Það er afar mikilvægt að því sé haldið til haga að Landsnet er stofnun í eigu okkar landsmanna, ekki eins og hvert annað hlutafélag sem stofnað er til sjálfstæðs rekstrar hluthafa og þannig í einkaeigu. Hlutverk stofnunarinnar er að byggja upp og reka eina af grunnstoðum samfélagsins sem felst í flutningskerfi raforku. Landsnet er því hrein og klár þjónustustofnun. Málefni Landsnets hafa örlítið ratað í fréttir að undanförnu, meðal annars hjá okkur vegna væntanlegrar nýrrar stóriðjulínu milli landshluta. Hér á okkar svæði heitir sú lína Holtavörðulína 1. Væntanlega verður hún lögð stystu leið milli tveggja punkta milli stóriðjunnar í Hvalfirði og norður í Hrútafjörð þar sem næsti tengipunktur verður við flutningskerfið. Framkvæmdin sem slík hefur ekkert að gera með byggðalínu eins og við þekkjum skilgreiningu hennar. Í mínum huga liggur fyrir að tvær megin stoðir áætlunar um línuna séu vindmylluver á öðrum hverjum bæjarhól og rafeldsneyti sem framleiða á úr þeirri orku sem meintar vindmyllur eiga að framleiða, verði þær nokkurn tímann að veruleika. Bæði virkjanaformin sem slík og einnig framleiðsla rafeldsneytis er lang stærsti hluti meintrar orkuþarfar. Verst er að þau áform standa enn sem komið er að minnsta kosti, á algerum brauðfótum; lýðræðislega, markaðslega og tæknilega. Af því leiðir að það skiptir okkur þegna landsins máli að ekki sé verið að pukrast með hverjir sækjast eftir störfum hjá hinu opinbera, hverju nafni sem stofnanirnar nefnast.

Magnús Magnússon

Upplýsingaleynd um forstjórastarf