Enn og aftur minna náttúruöflin á sig hér í landi elds og ísa. Í gærmorgun hófst áttunda eldgosið nærri Bláa lóninu og Grindavík og þegar þetta er skrifað ógnaði gossprunga og hraunflæði byggð í Grindavík. Allar aðrar fréttir þennan dag féllu í skuggann og engir tóku eftir veikburða tilburðum fjölmiðla til að láta fólk hlaupa fyrsta apríl.

Í byrjun vikunnar kynnti ríkisstjórnin fjármálaáætlun sína til næstu fimm ára. Þar kennir ýmissa grasa eins og gengur. Nú hefur þessi stjórn lokið hinum hefðbundnu hveitibrauðsdögum sínum og þarf að fara að láta verkin tala. Út af fyrir sig er sitthvað jákvætt sem kemur fram í fjármálaáætlun. Ekki hvað síst að stefnt er því að ríkissjóður hætti að tapa peningum eftir tvö ár. Samfellt sex ára tímabil er að baki þar sem úr ríkiskassanum hefur flætt mun meira en í hann hefur farið. Það er náttúrlega vonlaus staða til lengdar því þá fara skattarnir okkar í að greiða vexti í stað þess að verða notaðir í önnur og þarfari verkefni.

Ég er í þeim hópi sem talað hefur fyrir því að gefa nýrri ríkisstjórn séns. Mér finnst til dæmis ekki mikið til þess koma þegar bæði stjórnarandstaða og jafnvel fjölmiðlar hliðhollir henni hjóla í manninn í stað málefnin. Hef enga þolinmæði fyrir persónulegum árásum eins og sannarlega hafa verið í gangi. Þjóðin ákvað í síðustu kosningum að skipta út forystu og fá nýtt fólk að borðinu. Þeir sem telja sig tilheyra tapliðinu verða einfaldlega að sætta sig við þá stöðu, safna orku og sýna á sér málefnalegri hliðar en þeir hafa gert að undanförnu.

Um nýja stjórn má á margan hátt segja að kveði við nýjan tón. Meðal annars að gæta skuli hófs í útgjöldum hins opinbera og að hagur heimilanna verði í forgangi. Í því augnamiði að draga úr ríkisútgjöldum var farið af stað með gríðarlegum látum í byrjun árs þar sem almenningi gafst kostur á að senda inn tillögur um hvar mætti spara. Höfðað var til þeirra sem létu afkomu og fjármál ríkisins sér ekki í léttu rúmi liggja. Það skipti engum togum að fjögur þúsund tillögur bárust frá almenningi, atvinnulífi og hinu opinbera um hagræðingu í rekstri ríkisins. Vinnuhópur með aðstoð gervigreindar vann síðan úr þeim tillögum og birti. Ég skal fúslega viðurkenna að mér fannst sparnaðurinn þegar til kom hafa verið rýr í roðinu, eða sem nemur einu prósentu af ríkisútgjöldum. Menn höfðu þannig ekki kjark til að fara eftir því sem fólk hafði lagt til, eða var það gervigreindin sem ákvað það? En, kannski á eitthvað eftir að koma í ljós þótt síðar verði.

Í stað kjarks með sparnaði í rekstri ríkisins og stofnana þess eru menn mjög uppteknir af skattlagningu á atvinnugreinar. Tvöföldun veiðigjalda er skellt á með algjörlega ófyrirsjáanlegum afleiðingum. Mögulega mun nú brostinn grundvöllur fiskvinnslu sem greiðir íslensk laun. Vinnslan verður ekki lengur samkeppnisfær við ódýrari vinnukraft í fjarlægum löndum. Fiskurinn verður þá fluttur óunninn úr landi og störf tapast. Önnur birtingarmynd er eftiráskattur sem lagður hefur verið á skemmtiferðaskip sem fyrir löngu eru búin að selja ferðir hingað í sumar. Fleiri dæmi mætti nefna um það að stjórnvöldum finnst auðveldara að leggjast á tekjuhliðina en gjaldahliðina.

Ný ríkissjórn ætti að mínu áliti að láta sverfa til stáls í niðurskurði við upphaf kjörtímabils. Áður en menn eru orðnir persónulegir vinir og velgjörðarmenn fólksins í „kerfinu“ sem algjörlega er háð fjárveitingum frá fjárveitingarvaldinu. Allavega finnst mér ekki mikið til þess koma að í fimm ára fjármálaáætlun, sem birt var á mánudaginn, er áætlað að hagræðingartillögur sem út úr þessu samráðsverkefni kom, nemi 108 milljörðum króna, eða tæpum 22 milljörðum króna á ári. Í öllu samhengi eru það smáaurar með tilliti til heildar reksturs ríkissjóðs. Það eru líka algjörir smáaurar ef við nú erum að horfa upp á hundruði starfa við fiskvinnslu hverfa úr landi.

Magnús Magnússon

Þykir vænna um tekju- en gjaldahliðina