Á mánudaginn gerðist atburður á Pýreneaskaganum í sunnanverðri Evrópu sem menn áttu ekki von á enda engin fordæmi fyrir slíku. Megin hluti Spánar, Portúgal og fleiri landa varð rafmagnslaus. Við slíkar aðstæður kemst fólk að því hversu gríðarlega háð það er tækninni. Ragmagnsleysið á Spáni varði í tæpan sólarhring. Þarlend stjórnvöld höfðu í gær engar skýringar fundið á því hvað olli þessu. Rannsókn á orsökunum er sögð geta tekið fleiri mánuði. Spánn missti skyndilega um 15 gígavött af raforkuframleiðslu, um 60% af eftirspurn á landsvísu. Þegar rafmagnið fór af skapaðist umferðaröngþveiti á götum þegar slokknaði á umferðarljósum, lestarsamgöngur stöðvuðust og flug lagðist af. Sjúkrahús þurftu að keyra á varaafli til að geta haldið starfsemi sinni áfram, búðarkassar virkuðu ekki né vængjahurðirnar inn í verslanir.

Gamall sveitungi minn býr í Portúgal. Á mánudaginn skrifaði hann færslu á Facebook síðu sína: „Það er ennþá rafmagnslaust í stærstum hluta Portúgal, þetta hefur eðlilega víðtæk áhrif, t.d. er síminn minn að verða batt…“ Góður húmor sem kallaði á tafarlaus viðbrögð vina og ættingja heima á Fróni sem trúðu því að þarna væri síðasti straumurinn að hverfa af síma hans og lífið þar með nánast búið. Fólk átti erfitt með að ímynda sér hvílíkar hörmungar þetta hefði í för með sér. Svo voru aðrir sem sögðu honum bara að koma sér út í sólbað.

Íbúi á Akranesi kvaðst í færslu á FB hafa verið staddur í góðum félagsskap á Bilbao á Spáni þegar rafmagnið fór af öllu landinu. „Þetta var merkileg en um leið óþægileg upplifun, sérstaklega að verða vitni að því að nánast öll kerfi sem við notum í viðskiptum, fjarskiptum og samgöngum verða samstundis ónothæf,“ skrifaði hann og bætti við að lærdómurinn sem mætti draga af þessu væri t.d. að vera alltaf með einhverja peninga á sér á ferðalögum til að geta greitt t.d. á veitingastöðum og í leigubílum, að hafa alltaf auka hleðslubatterí fyrir símann á ferðalögum og vera með nesti og vatn í dagsferðum ef maður verður strandaglópur. „Hinn lærdómurinn er hve kerfi samfélaganna okkur eru gríðarlega berskjölduð fyrir rafmagnsleysi, öll eggin eru komin í sömu körfuna. Af hverju er t.d. ekki varaafl á farsímakerfunum sem búið er að tengja margskonar þjónustu við sem við notum í daglegu lífi,“ spurði hann.

Blessunarlega erum við í seinni tíð heppin með raforkuöryggi hér á landi. Ekki þarf þó að leita marga áratugi aftur til að muna sífelldar truflanir á raforku. Í mínum uppvexti gat ragmagnsleysið varað svo sólarhringum skipti. Þegar rafmagnsstaurar brotnuðu í vondum veðrum vegna ísingar og ófært var fyrir viðgerðaflokka á staðinn. Þá voru húsakynni hituð upp með gasi og kýrnar handmjólkaðar. Það góða við þá reynslu var að eftir það var maður býsna handsterkur. Sem betur fer eru bændur þó löngu búnir að koma sér upp búnaði til að framleiða varaafl ef eitthvað slíkt hendir, enda sæi ég í anda skagfirska bændur handmjólka á stórbúum sínum í dag!

Á það hefur verið bent að hér á landi mætti bæta afhendingaröryggi raforku til muna. Einkum er þá horft til hringtengingar landsins þannig að auðveldara væri að stýra því ef náttúruöflin, eða eitthvað annað veldur langvarandi rafmagnsleysi. Eins er alveg stórfurðulegt að ekki sé búið fyrir löngu að leggja raflínu frá miðju Norðurlandi og til Suðurlands, stystu leið. Ekki þyrfti að takast á um línuleiðina í ljósi þess að landið á hálendinu og austan Langjökuls er allt í eigu ríkisins.

En það eru ekki válynd veður og aðrar aðstæður sem réðu rafmagsnleysi því sem varð á Pýrenaskaganum á mánudaginn. Býsna augljóst er að bilunina megi rekja til hugbúnaðar sem stýrir raforkudreifingu landsins. Kannski hafa verið unnið skemmdarverk á hugbúnaði, vírusi komið fyrir eða annað ámóta? Það mun upplýsast síðar. En það er gott að vera við öllu búin, því eins og Rauði krossinn bendir á; það ættu allir að eiga að minnsta kosti þrjár dósir af Ora fiskibollum inni í geymslu. Maður veit aldrei hvenær þarf næst af grípa til þeirra.

Magnús Magnússon

Þrjá dósir af Ora fiskibollum