Bæði konur og kvár berjast nú ötullega við feðraveldið og nýta þar jafnvel til orðaval sem ekki þykir öllum til fyrirmyndar á erlendum þjóðtungum. Einhvern veginn er það samt þannig að öll þurfum við á hvert öðru að halda með einhverjum hætti og allar stéttir eru í sjálfu sér merkilegar og nauðsynlegar heildinni þó stundum greini okkur á um skiptingu eða misskiptingu arðsins. Sveinn Hannesson frá Elivogum orti Palladóma um nokkrar stéttir þjóðfélagsins og þar í þetta:

Þingmenn heyja þræturnar,
þunnar teygja ræðurnar,
sóma fleygja í sölurnar,
sér til eigin framdráttar.

Kaupmenn rata á klækjaþing,
kúga og plata almenning,
klæða úr fati fáráðling,
fá sinn mat með svívirðing.

Búðarþjóna þýlynd stétt,
þróar dónasvörin grett,
fyrir krónu fremja prett,
fá á slóna svartan blett.

Og bág kjör bænda eru hreint ekki ný af nálinni:

Bændur líða blíðurán,
bognir stríða gleði án,
þeirra bíður þreföld smán:
Þræla, skríða og biðja um lán.

Hafa reyndar fáir bændur efni á að halda vinnumenn nú á dögum en svona var nú staðan á þeim tíma:

Verkalatir vinnumenn
vilja bata og hvíld í senn.
Þessir snatar þekkjast enn
þiggja mat og launin tvenn.

Oddvitar sveitarfélaganna voru valdamiklir menn á þeim tíma og eins og öllum öðrum valdamönnum bar þeim bæði lagaleg og siðferðisleg skylda til að fara vel með fjármuni síns sveitarfélags en bæði örugglega misfærir í reikningsfærslum og ómagarnir oft drjúgþungur baggi á hreppssjóðnum:

Smá er æra oddvita.
Illa færa reikninga.
Alla skæru ómaga
ef einhver væri að framkvæma.

Og um annan ágætan og ógiftan oddvita sem þótti passasamur um hag sveitar sinnar svo sem auðvitað heppilegt er sagði Guðmundur Helgason í Stangarholti:

Í öllu var er oddvitinn,
enginn þar mun sonur,
meðan hjarir hreppurinn
ég held hann spari konur.

Ekki skortir áhugann,
er mér sport sú glíman,
ég hef ort um oddvitann
og ekki horft í tímann.

Orðið „kvár“ hefur vakið nokkurt umtal og vangaveltur að undanförnu og þá kannske sérstaklega merking þess sem er skilst mér persóna sem skilgreinir sig hvorki sem karlkyn né kvenkyn en þá er orðið þar með kyngreinandi en í mörgum tilfellum er kyngreining einmitt bönnuð. Er nema von að gamalmenni ruglist aðeins í ríminu? Held samt að það hafi ekki verið búið að finna þetta ágæta orð upp þegar Árni Arason orti:

Öll mín forna eðlishvöt
er nú við mig skilin.
Ég er bara kynlaust kjöt
sem komast þarf í ylinn.

Blindrafélagið í Reykjavík fór eitt sinn í hópferð um Borgarfjörð og fékk Flosa Ólafsson sem leiðsögumann og þarf ekki að efa að honum hefur farist það vel úr hendi sem annað. Sigfúsi Jónssyni þótti þetta þó nokkuð athyglisvert og varð að orði:

Maður fyndinn fer með hjörð,
fagra mynd upp dregur,
sýnir blindum Borgarfjörð
bóndinn yndislegur.

Á þeim tíma sem Jón Helgason á Seglbúðum var landbúnaðarráðherra og Jón Baldvin Hannibalsson sömuleiðis í ríkisstjórn voru þeir yfirleitt ósammála um alla mögulega og ómögulega hluti og Ragnar Böðvarsson orti Þingskörungarímu:

Jón að vestan hávær harmar:
Hvaða andskoti!
Upp við ríkisjötu jarmar
Jón úr Landbroti.

Bændur hamast alveg óðir,
illa þetta fer.
Aldrei kaupa aðrar þjóðir
okkar ket og smér.

„Hér er alltof mikill matur“
mælti ráðherrann.
„Og almenningur ósköp latur
er að borða hann.“

Það hefur raunar mörgum virst að almenningur væri heldur seinætinn á landbúnaðarafurðirnar og ekki að furða þó svo hafi verið kveðið:

Minnið er líkast lekum knör,
líkaminn ógnar skrifli,
þó hygg ég kotbóndans kjöt og mör
kransæðar mínar stífli.

Á einu mektarheimili í Skagafirði norður höfðu þau sæmdarhjón er þar bjuggu dregið að sér talsvert af fiski til sumarsins en lítilsháttar geymslubragði slegið á nýmetið og kvartaði frúin undan því við bónda sinn að vinnufólkið sneyddi heldur hjá fiskinum en léti sig heldur hafa það að nærast á saltkjötinu sem hafði þó tekið á sig fagurgrænan framsóknarlit þegar hlýna tók í veðri. Bóndi svaraði ,,Það er ekki von góða mín að fólkið borði fiskinn þegar þú ert með indælt ket og allskyns mat“ og varð það Gísla Gíslasyni í Hjaltastaðahvammi tilefni eftirfarandi vísu:

Konan grét við krásarfat,
karlinn lét á diskinn
indælt ket og allslags mat
en enginn étur fiskinn.

Ekki stóð hinsvegar á að sú fagra snót sem Sveinbjörn Egilsson hafði til borðs með sér snæddi rösklega fiskmetið:

Borðaðu með mér blautan fisk
brosleit hringareinin
tærilátust tins af disk.
-Taktu út úr þér beinin.

Einhver verður þó að veiða fiskinn með einhverjum hætti ef neysla hans á að fara fram ofansjávar og Árni Jónsson Eyjafjarðarskáld sagði um sitt fiskirí:

Lifi eg enn með láni stóru
liggur það í ættinni
ýsurnar hans Árna fóru
eftir fiskavættinni.

Vættin mun hafa verið nálægt 35 kg ef ég veit rétt, en bestu þakkir fyrir lesturinn.

Dagbjartur Dagbjartsson
Hrísum, 320 Reykholt
S 435 1189 og 849 2715
dd@simnet.is

Þeirra bíður þreföld smán; þræla, skríða og biðja um lán