Í Skessuhorni í liðinni viku birtust viðtöl við formenn allra starfandi björgunarsveita á Vesturlandi. Við grípum hér niður í eitt þeirra, en Jóhannes Berg er formaður björgunarsveitarinnar Oks í Borgarfirði. Sveitin hefur starfssvæði sitt á mörkum landshluta og þarf sveitin að vera vel búin til að takast á við fjölbreytt og krefjandi verkefni. Að sögn Jóhannesar er svæði sveitarinnar nokkuð krefjandi. „Við þurfum að eiga öflug tæki, öfluga jeppa og beltabíla til að sinna því sem þarf að sinna á svona svæði og erfiði hlutinn er að fjármagna þetta allt,“ segir Jóhannes. Björgunarsveitin Ok er með húsnæði í Reykholti sem heitir Þorsteinsbúð, en það er nefnt eftir bróður Jóhannesar. „Það hagar þannig til að bróðir minn týnist árið 1963, þá þriggja ára gamall, og var þá safnað saman hópi manna til að leita að honum,“ segir Jóhannes en því miður fannst bróðir hans ekki á lífi. Upp frá þessu hófst samtal í sveitinni um að stofna björgunarsveit. „Það var svo örfáum árum síðar, um 1965 held ég, að það týnist rjúpnaskytta, Jóhannes Leví að nafni. Þá fór fjöldi manns til leitar og meðal annarra þeir sem komu að því að leita að bróður mínum. Maðurinn fannst á lífi en hann var eitthvað kalinn á höndum og fótum alla tíð eftir þetta. En þetta var svona upphafið af þessari björgunarsveit og því heitir húsið okkar Þorsteinsbúð,“ útskýrir Jóhannes.

Fóru þrjú í útkall á Norðurland

Hús sveitarinnar er um 220 fermetrar að stærð. „Það má segja að við séum alltaf að berjast við að húsnæðið er of lítið,“ segir Jóhannes. Þá er sveitin nokkuð vel búin tækjum. „Við eigum tvo breytta jeppa, tvo snjóbíla, gamlan Scania vörubíl, fjórhjól, sexhjól, rúmlega fjögurra metra langan slöngubát og jet ski,“ segir Jóhannes. Spurður hver hafi verið stærstu verkefni sveitarinnar á liðnu ári segir Jóhannes það án efa vera útkallið á Norðurlandi um miðjan desember, bæði vegna óveðursins og drengsins sem leitað var en lést í krapaflóði. „Við fórum þrjú saman á einum bíl frá Oki. Við vorum á ferðinni þegar mesta veðrið var yfir staðið en við keyrðum Heydalinn og Laxárdalsheiðina. Þegar við vorum komin yfir heiðina og fórum inn Hrútafjörð komum við að Hólmavíkurlínunni sem liggur yfir veginn svona í framrúðuhæð. Þá voru þegar komnir tveir bílar frá Rarik og biðu þeir eftir leyfi frá Orkubúi Vestfjarðar, sem átti línuna, til að klippa línuna í sundur svo hægt væri að keyra áfram.“

Upplifðu að fólk hefði orðið fyrir áfalli

„Við keyrðum svo að Hvammstanga og öll Vestur Húnavatnssýslan var í svarta myrkri, allt rafmagnslaust. Við keyrðum framhjá Staðarskála án þess að taka í raun eftir því, það var bara allt slökkt. Þegar við vorum að koma að Hvammstanga var greinilega einn bær með varaafl því þar var eina ljósið,“ segir Jóhannes. Þegar þau komu á Hvammstanga voru menn þar búnir að vera að vinna í um einn og hálfan sólarhring og orðnir afar þreyttir. „Þeir voru að ljúka verkefnalistanum til að geta komist til hvíldar. Það var allt rafmagnslaust, meira að segja heilbrigðisþjónustan. Sem betur fer var hiti á húsunum á Hvammstanga en það var ekki alls staðar í nágrenninu. Við vorum send áfram inn í Blöndudal að vitja fólks á bæjum þar. Sumir bæir voru bara að kólna niður og fólk hafði ekki getað komist í neitt samband við íbúana í langan tíma og enginn vissi neitt um ástandið. Við komum að einum bæ stutt frá Blönduvirkjun en samt var þar allt rafmagnslaust og ástandið vægast sagt slæmt. Það hefur örugglega verið svipað á mörgum bæjum þarna en á þessum bæ var kúabú. Ungi bóndinn á bænum sagði okkur frá því að kýrnar hefðu ekki verið mjólkaðar í tvo daga og voru því farnar að veikjast og sáu þau fram á að þurfa að láta þær fara. Gafl hafði fokið af fjárhúsunum og þak af nautgripahúsi svo það snjóaði bara inn á gripina. Það eina sem var í lagi þarna var að hægt hafði verið að gefa skeppnunum. Bærinn var að kólna niður og tvær konur á bænum keyrðu með lítið barn á annan bæ þar sem var rafmagn því ekki var talið hægt að hafa barnið í þessum kulda. Eldri bóndinn kom út á móti okkur og sagði okkur allt sem hafði gengið á og ég upplifði bara að hann þurfti að létta á sér og tala við einhvern um þetta og segja frá ástandinu. Hann hafði bara orðið fyrir áfalli,“ segir Jóhannes.

Fóru að leita að drengnum

Eftir þetta héldu þau í Oki áfram á Blönduós til að gista en þá var búið að kalla eftir aðstoð þeirra við leit að 16 ára dreng sem hafði týnst í krapaflóði í Núpá. „Við fórum þarna til að aðstoða og vorum bara að moka bakkana þar sem hann fór útí. Það var nýbúið að segja okkur að vaktinni okkar væri lokið og aðrir væru að koma til að taka við þegar við heyrum bara kallað í talstöðina: „Alvara, alvara, alvara.“ Það er að koma krapaflóð niður og allir þurfa að fara upp.“ Eftir það komu tvö svona flóð í viðbót. „Þá áttaði fólk sig almennilega á hættunni sem þarna var og fólk fékk ekki að fara niður í gilið aftur, nema með sérstökum viðbúnaði. Við fórum því bara í bakkaleit eftir það. Það var svo í hádeginu daginn eftir sem drengurinn fannst,“ segir Jóhannes. En er ekki erfitt að hugsa sér að fara í svona útköll? „Nei, þetta var landsútkall og ef maður er í þessu björgunarsveitastarfi á annað borð á maður að sinna þessu. Þegar svona útkall berst upplifir maður ákveðna skyldu og það eiga bara allir að fara sem geta,“ segir Jóhannes.

Þetta er lífsstíll

Þá segir Jóhannes að fyrir utan þetta útkall norður hafi ekki mörg stór útköll verið á liðnu ári, en það skal tekið fram að síðar sama dag og blaðamaður spjallaði við hann barst útkall með beiðni lögreglu um leit að týndum manni í Hnappadal.

„Við erum alltaf svolítið að sinna ferðalöngum á Kaldadal og Uxahryggjum en það var minna um það á síðasta ári en oft áður. Við fórum líka í eitt útkall á Langavatnsdal í haust vegna flóða,“ segir Jóhannes og bætir því við að stór hluti starfsins í sveitinni snúist um fundi, æfingar, vinnukvöld og fjáraflanir. „Við seljum neyðarkallinn sem er frekar stór fjáröflun hjá okkur. Svo er flugeldasalan stærsta fjáröflunin. Við erum líka með dósagáma þar sem við söfnum dósum og flöskum,“ segir Jóhannes og bætir því við að sveitin hafi þó verið í nokkru veseni með einn dósagám í Skorradal á síðasta ári. Búið er að brjóta upp fimm lása á gámnum og stela úr honum dósum. „Það sem við höfum fengið úr þeim gámi dugar varla fyrir kostnaði við að kaupa nýja lása,“ útskýrir Jóhannes. Aðspurður segir hann engin stór verkefni fyrirhuguð hjá sveitinni á næstunni. „Framundan er bara að halda sjó, en það eru engar framkvæmdir fyrirhugaðar,“ segir Jóhannes. Spurður hvað það sé í hans huga að vera í björgunarsveit svarar Jóhannes að það sé fyrst og fremst lífsstíll en sjálfur hefur hann verið viðloðandi starf sveitarinnar í um þrjátíu ár.

„Þegar svona útkall berst upplifir maður ákveðna skyldu“