Sparsemi er dyggð, allavega meðan hún er í nokkru hófi en það hóf getur vissulega verið breytilegt eftir aðstæðum. Menn verða heldur ekki ríkir á að afla mikils heldur á að eyða litlu (verðbréfaviðskipti ekki talin með.) Það sem þykir eðlilegt nú á dögum hefði venjulegu fólki þótt fáránlegt bruðl fyrir svona einni og hálfri öld eða svo. Seint á næstsíðustu öld bjuggu roskin hjón vestur á Mýrum og áttu margar og myndarlegar dætur. Ein þeirra að minnsta kosti fór til Reykjavíkur og trúlofaðist þar stúdent í Prestaskólanum. Ekki er ólíklegt að það hafi verið farið að nálgast jól þegar hún kemur heim til að frumsýna foreldrunum tengdasonarefnið og koma þau að kvöldi þegar fulldimmt var orðið og ganga til baðstofu þar sem gömlu hjónin sátu í myrkrinu því ekki var vani þeirra að spandera ljósmetinu að óþörfu en hendurnar orðnar sjálfvirkar í tóvinnunni. Bóndi taldi þó ástæðu til að bregða upp ljósi í tilefni þessa viðburðar og segir „Kveiktu Málfríður“. Lýsir síðan vandlega framan í unnusta dótturinnar og segir að því loknu; „Slökktu Málfríður“ og var þá nægu ljósmeti eytt að sinni. Annar góðbóndi og forfaðir minn bjó á Mýrunum um svipað leyti. Eitt sinn kom hann í Borgarnes stuttu fyrir jól og vildi búðarmaður selja honum lituð kerti sem þá voru að byrja að flytjast til landsins. ,,Ég steypi mín kerti sjálfur karl minn,“ svaraði bóndi. ,,Já, en þú steypir ekki svona fallega lit kerti.“ ,,Gerir ekkert karl minn. Ég horfi á ljósið.“ Hallmundur Kristinsson orti einhvern tímann á aðventunni:

Gerir mýkra geðið mitt

og göngu dagsins létta.

Jóla þetta og jóla hitt,

jóla hitt og þetta.

Séra Hjálmar Jónsson hefur maklega notið vinsælda sem prestur en þegar hann útskrifaðist sem guðfræðingur á sínum tíma fékk hann eftirfarandi skeyti frá frænku sinni Nönnu Bjarnadóttur:

Út á brautir auðs og frama

ertu stiginn.

Prýðis efni í það sama

-eins og striginn.

Öll erum við nú talin sköpuð í Guðs mynd samkvæmt kenningunni þó hugsanlega hafi hún eitthvað skolast til í aldanna rás eins og Stefán Stefánsson velti fyrir sér:

Ýmsu að trúa æði er valt

eins þó standi í guðspjöllunum.

Skaparinn sjálfur ekki er allt

ef að Páll er líkur honum.

Um annað glæsimenni sagði Markús á Borgareyrum:

Andlitið er ekki nett

óræð tunga í munni.

Ekki verið unnið rétt

eftir teikningunni.

Það má velta því fyrir sér hvort drottinn allsherjar hafi frekar skapað fegurðina sem slíka eða hæfileika mannskepnunnar til að skynja hana en allavega sagði Sigurður Ágústsson í Birtingaholti:

Hellir yfir holt og börð

hvítum geislum máni.

Þú ert fögur fósturjörð,

full af gæfu og láni.

Í bændaför sunnlenskra bænda til Mývatnssveitar sem Mývetningar sjálfir telja hina fegurstu á jarðarkringlunni og ættu þeir gerst að vita var einn Sunnlendingurinn spurður hvort honum þætti Mývatnssveitin ekki falleg. Svarið var hinsvegar ekki alveg það sem spyrjandinn hafði búist við og vonast eftir: „Nei þetta er ljótasta sveitarrassgat sem ég hef nokkurntíma séð. Ekkert hægt að rækta hérna.“ Mývetningum þykir þó gulstör sem þeir nefna bleikju, alls jarðargróða best. Eitt sinn stóð svo á að prestlaust var á Skútustöðum en eitthvað voru vomur á Mývetningum um nýja prestinn því að þeir óttuðust að hann myndi nytja engjar sem tilheyrðu Skútustöðum en þá hefðu þeir misst spón úr aski sínum. Konráð Erlendsson kvað þá um Mývetninga:

Vænkast tekur Mammons mál,

máttur Drottins ræður ei.

Mývetningar sína sál

seldu fyrir mýrarhey.

Jón á Arnarvatni svaraði:

Sagt er að við höfum selt fyrir hý

sálna vorra gengi,

en Konsi lýgur þessu – því

það var bleiki-engi.

Guðfræðin mun vera merkilegt fag og ýmsar kenningar í gangi innan þeirrar fræðigreinar. Reyndar hafði ég nú í einfeldni minni haldið að guð væri sá sami fyrir alla þó mönnum hafi að vísu gengið illa að koma sér saman um nafn á honum. Séra Jón Ragnarsson hlýddi á predikun hjá ónefndum presti sem vitnaði óspart í þekktustu guðfræðinga samtímans og nokkra látna líka:

Guðspjallið út hann lagði af list,

ljóss var það bjartur geiri.

Vitnaði bæði í Kung og Krist

– og kannaðist við þá fleiri.

Um einn ágætan klerk var sagt að hann liti sömu augum á hempuna og sannleikann. Hvort tveggja væri of hátíðlegt til hversdagsbrúks. Við útgöngu úr sóknarkirkju sinni kvað Gestur Ólafsson á Akureyri:

Athuga þinn innri mann,

er þar líkt hjá flestum.

Sumir trúa á sannleikann,

sumir trúa prestum.

Eitt sinn sem vafalaust oftar var Rósberg Snædal við messu hjá séra Finnboga Kristjánssyni í Hvammi en honum lá frekar lágt rómur og varð það tilefni þessarar stöku:

Rýfur ekki rómur þinn

rjáfur kirkjuþaka.

Viljann fyrir verknaðinn

verður Guð að taka.

Sá orðfrjói maður Lúðvík Rudolf Kemp var um tíma búsettur í Höfðakaupstað eða sem nú er yfirleitt nefnd Skagaströnd og orti um kenningar klerkanna:

Hví að binda hug við kross

hel og lyndisundir

fyrst að syndin færir oss

flestar yndisstundir.

Hvað sem öðru líður þarf gjarnan að fara að huga að jólagjöfum þegar dregur fram í desember og verður það oft nokkuð heilabrotatímabil. Oft má þó hugsa sér að gefa eitthvað gagnlegt. Hlýtur að nýtast einhvern tímann. Guðmundur Albertsson á Heggsstöðum bað Ólaf Andrésson að taka frá fyrir sig verkfæri og kvaðst mundu láta vita fljótlega en auðvitað hef ég enga hugmynd um hvort það var ætlað til jólagjafa. Eftir nokkra daga fékk Ólafur svohljóðandi bréf:

Smergel rokk mig fýsir fá

sem fyrir nokkru tókst þú frá,

honum stokk í stinga má

og stíla af þokka nafn mitt á.

Sumir nýta jólahátíðina til að staðfesta sambönd sín og er það allavega mikil gjöf en verður tæplega endurtekið á hverjum jólum. Eftir séra Helga Sveinsson er þessi hugleiðing um hið góða og gagnmerka kyn sem okkur karlmönnunum er nauðsynlegt ef við hefðum nú vit til að meta þær sem skyldi:

Hlýtt er sumra hjartaþel,

hinar flestu spilla.

Sumar giftast seint en vel,

sumar fljótt og illa.

Með þökk fyrir lesturinn,

Dagbjartur Dagbjartsson

Hrísum, 320 Reykholt

S 435 1189 og 849 2715

dd@simnet.is

Sumar giftast seint en vel – sumar fljótt og illa