Að sníða sér stakk eftir vexti

Verkefnastjórinn Hlédís Sveinsdóttir hefur víða komið við á Vesturlandi. Hún er uppalin að Fossi í Staðarsveit, bjó á unglingsárunum í Stykkishólmi og settist að á Akranesi upp úr þrítugu, með nýfædda dóttur sína. Hún var háseti á bát sem gerður var út frá Arnarstapa, var framkvæmdastjóri Sauðamessu í Borgarnesi yfir nokkurra ára tímabil og hefur skipulagt matarmarkaði og REKO afhendingar víða um landshlutann. Þá framleiddi hún ásamt Heiðari Mar Björnssyni sjónvarpsþættina Að vestan sem sýndir voru á sjónvarpsstöðinni N4. Þar heimsækja þau og ræða við fólk á Vesturlandi öllu. Árið 2009 tók Hlédís við formennsku samtakanna Beint frá Býli og sinnti henni um tíma. Í framhaldi af því kom hún á fót matarmarkaði í samstarfi við ostaverslunina Búrið. Fyrsti markaðurinn var haldinn árið 2011 og er enn haldinn reglulega, nú undir merkjunum Matarmarkaður Íslands. Þar geta bændur, sjómenn og smáframleiðendur selt afurðir sínar beint frá sér.

Stærstu vörslumenn lands

„Ég hef alltaf haft einhvern brennandi áhuga á að tengja sveitina við neytendur. Þessi tenging og þessi skilningur á milli má ekki rofna. Mér finnst það bara mjög mikilvægt að halda því einhvern veginn til staðar og tengja enn þá meira. Mér hefur fundist lengi eins og virðing fyrir atvinnugreininni landbúnaði sé ekki mjög mikil. Ég er ekki endilega að halda því fram að það sé einhver vanvirðing, alls ekki, heldur er eins og fólk taki landbúnaði sem sjálfsögðum hlut og átti sig ekki á mikilvæginu. Fyrir síðustu alþingiskosningar var t.a.m. spurt hvað brynni á fólki og hvergi kom landbúnaður fram en það komu hins vegar fram umhverfismál og heilbrigðismál og ég vil meina að landbúnaður sé undirstaðan í umhverfismálum því bændur eru stærstu vörslumenn lands og til þess að sigra þær umhverfisáskoranir sem við virðumst standa frammi fyrir þá verðum við sem samfélag að fá bændur með okkur í lið. Og svo skiptir miklu máli að við séum að framleiða heilnæma fæðu sem er grunnurinn að heilbrigðismálum,“ segir Hlédís og heldur áfram.

Að tengja þéttbýlið við sveitina

„Það vilja allir fara með börnin sín í sveitina og leyfa þeim að klappa lambi en það vantar alla þyngd. Þetta er atvinnugrein sem byggir á vísindum og þekkingu og það er vissulega ótrúlega duglegt fólk sem er að starfa innan þessarar greinar en það er líka alveg eldklárt. Við erum með heilan háskóla, Landbúnaðarháskóla Íslands, sem er að kenna fólki í þessum geira og ég vil að við ræðum um landbúnað á þessum forsendum. Að landbúnaður sé ekki bara sjálfsagður og krúttlegur. Ég vil fá meiri vigt í umræðuna og til þess þarf að vera meiri skilningur á starfi bænda; hvað þarf til að framleiða mjólk, kjöt eða grænmeti? Hvað eru bændur að fást við? Upplýsingagjöf þarna á milli skiptir öllu máli. Þannig að mig hefur alltaf langað að tengja þéttbýlið við sveitina og auka þekkingu á milli þessara hópa,“ segir Hlédís í Skinkuhorni vikunnar.

Matarmarkaður Íslands

Í framhaldi að formennsku hennar hjá Beint frá býli og einskærum áhuga hennar á auknu samtali bænda og neytenda fór Hlédís ásamt Eirnýju Sigurðardóttur eiganda ostaverslunarinnar Búrsins af stað með Matarmarkað sem fyrst var undir merkjum Búrsins en heitir nú Matarmarkaður Íslands. Fyrstu tvö skiptin var markaðurinn haldinn í tjaldi fyrir utan verslun Búrsins í Nóatúni en færðist svo í Hörpuna og hefur verið haldinn þar síðan. Hlédís segir að með Matarmarkaðnum hafi tekist að gefa færi á þessu samtali á milli framleiðenda og neytenda. Þar var kominn vettvangur þar sem auðvelt var að eiga samtalið. Markaðirnir hafa iðulega tekist vel og rifjar Hlédís upp að á fyrsta markaðnum sem haldinn var í Hörpu komu um 35 þúsund gestir á tveimur dögum. Það hafi verið of mikið og þær Eirný þess vegna farið í framhaldandi hugmyndavinnu um hvernig hægt væri að stýra fólki betur inn á svæðið og fá þangað inn fólk sem virkilega hefði áhuga á því sem þar var í boði.

Neytendur urðu sturlaðir

„Ég lá yfir þessu kvöld eftir kvöld og smíðaði að mér fannst geggjað kerfi sem hét matarhátíð. Þar kostaði 1.000 krónur inn en þú fékkst 100 krónur til baka af hverjum þúsundkalli sem þú verslaðir fyrir. Við vorum þarna með mjög flotta fyrirlesara í Kaldalóni, buðum upp á súpu og ýmis örnámskeið. Það er skemmst frá því að segja að neytendur urðu sturlaðir. Ég hef bara aldrei fengið yfir mig jafn mikinn fúkyrðaflaum og þarna, bæði í persónu og á netinu. Þetta var einkaviðburður þar sem var rukkað inn, þú borgaðir þúsundkall og fékkst hann til baka ef þú verslaðir og það var hótað að skjóta mig. Versta kommentið hjá virkum í athugasemdum var að það ætti að fara með mig á bakvið skúr og skjóta mig. Heimaslátra mér, gott ef það var ekki talað um það líka. Þannig þetta fór svona frekar illa í hinn almenna kúnna,“ segir Hlédís og hlær að minningunni. Matarhátíðin var haldin í þessari mynd í tvö skipti en var svo aftur breytt yfir í matarmarkað.

Fá hugmyndir og hrinda þeim í framkvæmd

Hlédís útskrifaðist frá Háskólanum í Bifröst árið 2007 með BA-gráðu í heimspeki, hagfræði og stjórnmálafræði. Hún lýsir því að eftir útskrift hafi á þeim tíma nær allir háskólanemar fengið vinnu í bönkunum. Hún hafi hins vegar ekki haft áhuga á því né hafði hún neitt sérstaklega mikið vit á peningum. Svo fór að hún fór að skapa sín eigin verkefni, fá hugmyndir og hrinda þeim í framkvæmd. Fyrst með stofnun vefsíðunnar kindur.is þar sem almenningi bauðst að kaupa kindur uppi í sveit. Verkefnin tóku svo við eitt af öðru. Hún opnaði ísbúðina Ísland í Suðurveri við Kringlumýrarbraut í Reykjavík árið 2010 en það ár var henni erfitt vegna ýmissa atvika og lýsir hún því svo að þá hafi „allt farið í skrúfuna“. Hún eignast dóttur sína, Sveindísi, í janúar 2011 og ekki urðu hlutirnir auðveldari þá. Sveindís lenti í slysi í fæðingunni og fékk súrefnisskort sem orsakaði ýmsa erfiðleika hjá henni. Hlédís stóð þá uppi sem einstæð móðir í fæðingarorlofi með veikt barn. Þegar hún svo leitaði aftur út á vinnumarkaðinn eftir fæðingarorlof hafi hún ákveðið að sníða sinn stakk eftir vexti. „Ég kunni ekki við að ráða mig hjá einhverju fyrirtæki og þurfa svo alltaf að vera að skjótast,“ segir Hlédís sem þurfti mikið að vera til staðar fyrir dóttur sína, sækja læknatíma og þess háttar. „Þannig ég tók þá ákvörðun þarna að sníða stakk alveg eftir vexti. En svo finnst mér eitthvað svo geggjað að detta í hug eitthvað verkefni, teikna það upp og fá einhvern með mér í það og sjá það kvikna. Það er ekkert öllum sem finnst það skemmtilegt eða hafa nokkurn áhuga á því og ég held að þú verðir að hafa ákveðið element í þér til þess að gera hlutina svona, eitthvað frumkvöðlaelement. Ég man að ég heyrði einu sinni Jón Gnarr lýsa höfðinu á sér svona sem alþjóðaflugvelli hugmynda. Og ég tengi alveg við það. Ég er með fleiri, fleiri hugmyndir sem ég næ ekki að framkvæma,“ segir Hlédís Sveinsdóttir í Skinkuhorni vikunnar og meira til.

Sjóarasögur, íþróttaferillinn, samvinna, matur, lífsspeki og allt um það hvernig þú átt „ekki að gera hlutina“.

Hægt er að hlusta á þáttinn í heild sinni hér að ofan, á Spotify og á skinkuhorn.is.

Skinkuhorn – Hlédís Sveinsdóttir