Stundum er kvartað undan póstþjónustunni hjá okkur og svosem ýmsu fleiru. Ætli okkur þætti samt ekki einkennilegt að fá ekki fréttir erlendis frá yfir allan veturinn eins og var svosem lengst af þeim tíma sem Ísland hefur verið byggt. Friðrik 8. þáverandi konungur okkar andaðist í nóvember 1863 en fréttir af því bárust ekki fyrr en með vorskipum 1864. Allt bendir til þess að það hafi verið það vor sem Jónas Guðmundsson þá húsmaður á Hvítárvöllum, seinna bóndi á Ölvaldsstöðum, sendi bréf frá Reykjavík með ýmsum tíðindum og þar í þetta:

Kaffið er uppsett, kóngur vor dáinn,

komið í Danmörku beljandi stríð.

Fiskur í netunum – sagt er við sjáinn

samt er á nesjunum bágindatíð.

Í mars og í apríl sagt er með sönnu

sextán og tuttugu dánir í sjó.

Póstskipið ókomið en þó tvö önnur

akkerum bundin í Reykjavík þó.

Samhliða þesssu erindi var gjarnan raulað annað og ýmsir sem töldu þau samstæð en þannig mun standa á uppruna þess síðara að Þorsteinn Daníelssson á Skipalóni við Eyjafjörð var óhemju dugnaðar- og ákafamaður og taldi flest sem neikvætt gat talist stafa af leti. Var maður stórtækur í jarðabótum og smíðaði meðal annars líklega fyrsta þilskip hérlendis. Einhverjir gárungar ortu um hann alllangan brag eða kringum 80 erindi og kölluðu Harmagrát Daníelssens og mun þetta þar úr en sá bragur hefur verið ortur kringum 1850. En þó Þorsteinn væri í raun stórefnaður maður sóttu stundum að honum geðveikiköst á seinni árum og taldi sér trú um að hann væri að verða öreigi. Átaldi hann marga fyrir dugleysi og mun þessi bragur hafa verið nokkurskonar mótsvar er honum voru gerð upp orðin:

Aldregi nennir faktor úr fleti

fyrr en klukkan er orðin tólf.

Prófasturinn predikar leti

með pípuna amtmaður gengur um gólf.

Af hverju kemur kvefið og hóstinn?

Hann kemur af leti og því er nú ver!

Illa gengur að afgreiða póstinn

aldrei úr rúminu hreppstjórinn fer.

Ja það var nú varla von að manninum líkaði vel þessi sofandaháttur sýslunga sinna en af því að nú er tími þorrablótanna með þartilheyrandi neysluvenjum er kannske ástæða til að rifja upp gamla vísu eftir Valgeir Sigurðsson á Seyðisfirði. Tek samt fram að auðvitað veit ég ekkert um hvort vísan á við rök að styðjast eða er bara ort rímsins vegna sem er reyndar mun líklegra:

Er að skæla afi minn

illa sæluglaður,

fór í bælið aftur inn

enda þræltimbraður.

Til þorrablóta svo sem annarra samkvæma þurfa menn gjarnan að ferðast eitthvað. Sumir um langvegu en aðrir skemmra eins og gengur en einhver farartæki þurfa þó flestir væntanlega að hafa. Guðmundur Jónsson orti um þá eðalbifreið Lada Sport sem var nokkuð vinsæl hérlendis á tímabili:

Lada Sport er þarfaþing

þegar kemur vetur.

Undir stýri einn ég syng

öðrum mönnum betur.

Ætli það gerist ekki enn á þorrablótum sem og jafnvel öðrum samkomum að menn hittist svona aðeins utan við aðalsalinn og rauli lagstúf eða tvo sjálfum sér (og hugsanlega öðrum) til hugarhægðar og skemmtanastyttingar. Um tíma var starfræktur í Húnavatnssýslum kór sem bar hið fagra heiti Vökumenn og um hann kvað Óskar í Meðalheimi:

Vökumenn með veinin há

vantar enn ei kraftinn.

Allar tennur ýtar sjá

er þeir glenna kjaftinn.

Einhvern veginn þurfa nú flestir að koma sér heimleiðis af þorrablótunum og getur það auðvitað gengið á ýmsu enda eiga menn og konur mislangt í gististaði og ekki einu sinni víst að þeir séu fullkomlega ákeðnir með löngum fyrirvara. Engum mun ég þó ráðleggja að nýta sér aksturshæfileika þess ökumanns sem Óskar víkur að í þessari stöku:

Blint þó reki bjórs um geim,

bili þrek og kraftur

Bakkus ekur bílnum heim;

-birta tekur aftur.

Núnú. Þegar fólk svo loks kemst nú heim og í bælið og búið að baktryggja sig að börnin séu nú öll sofandi má jafnvel segja eins og Guðjón í Knarrartungu:

Þá er byrjuð þessi nótt,

þjóðin bælir fletin.

Sætu börnin sofa rótt.

-Svo verða önnur getin.

Sú góða og gagnmerka kona Anna Eggertsdóttir frá Steðja sagði einhvern tímann um eina (eða aðra) góða og gagnmerka „lausakonu í Edens fínum rann“:

Þótt hún gangi oftast ein

áfram svona af vana.

Stuggar frá í baki bein,

Bakkus leiðir hana.

Sú hin sama leit til baka yfir æviveginn og leist ekki meira en svo á blikuna:

Er ég skoða útganginn

ofbýður mér stórum.

Ég er orðin ástfangin

af 84.

Margir hafa þurft að leita á náðir Tryggingastofnunar Ríkisins í gegnum árin og um eina gæðakonu sem var í nokkru sambandi við þá stofnun var kveðið:

Þó að Anna grett og grá

gamni sér að vonum

eiginmann hún ætti að fá

útúr tryggingonum.

Öll eldumst við og svosem verður ekki hjá því komist því ekki eru margir aðrir kostir í stöðunni enda sagði Björn Ingólfsson:

Þótt ég virðist í speglinum ungur enn

við athugun nánari verður það ekki hrakið

að Elli kerling í glímu mig sigrar senn

því svoleiðis kvensu leggur víst enginn á bakið.

Oft hef ég velt fyrir mér hug manna til þessarar vísnahefðar okkar Íslendinga og hver verður framtíð þessa siðar okkar eða hvað má kalla það. Ekki efa ég að ýmsir hafa skoðanir á því hvernig eigi að skrifa vísnaþætti og ekki einu sinni allir sömu skoðunar enda væri það ekkert gaman. Stundum er minnst á það við mig að hafa meira af nýjum eða nýlegum vísum en mér þykir ekki síður mikilvægt að birta gamlan og hálfgleymdan fróðleik. Meiri líkur á að nýju vísurnar séu aðgengilegar í hausum höfundanna. Ýmsir hafa skrifað niður hjá sér vísur sem þeim hafa borist að eyrum á lífsgöngunni en svo er oft tilviljanakennt hvað verður um fróðleikinn eftir það. Stundum halda börnin utanum samtíninginn og þá jafnvel meira af samviskusemi en áhuga en svo er hæpnara með barnabörnin sem í mörgum tilfellum annaðhvort henda þessu sem hverju öðru gömlu rusli nú eða það liggur niðri í skúffu engum til gagns. Frekar væri þó að einhver gæti haft gagn eða ánægju af þessum hlutum ef þeir lentu á safni og vil ég endilega skora á þá sem í slíkri aðstöðu eru að koma gömlum blöðum frekar á safn en í gömlu stóru glatkistuna en rifjum svo að lokum upp vísuna hans Eyjólfs í Sólheimum:

Þó harðni átök ellinnar,

andleg reisn sé þrotin,

glitra á barmi gleymskunnar

gömlu vísubrotin.

Með þökk fyrir lesturinn,

Dagbjartur Dagbjartsson

Hrísum, 320 Reykholt

S 435 1189 og 849 2715

dd@simnet.is

Sætu börnin sofa rótt – svo verða önnur getin