Í fórum mínum á ég ljósmynd sem Sigfús Eymundsson tók af ömmu minni og systrum hennar í Deildartungu fyrir næstsíðustu aldamót. Myndin er afar skýr þótt meira en 130 ár eru frá því hún var tekin. Raunar talsvert skýrari en flestar ljósmyndir sem teknar eru í dag! Sigfús þessi var náttúrlega snillingur og undan sinni samtíð á ýmsa lund. Hann lærði ljósmyndun í Noregi, starfaði við bókband og stofnaði svo bókaverslun, sem enn í dag er við hann kennd.

Mér varð hugsað til þessarar gömlu ljósmyndar nýverið þegar ég í vinnu minni var að sýsla með myndir til birtingar í miðlum okkar. Í viku hverri koma upp í hendur mínar fjölmargar ljósmyndir sem ýmist eru teknar af starfsmönnum blaðsins eða af fólki víðsvegar um landshlutann. Eins og gefur að skilja eru ljósmyndir misjafnar að gæðum, enda vélarnar misjafnar ekki síður en fólkið sjálft sem þær tekur. Einhverjir eru ekki með hugann við mynduppbyggingu, að láta ljósið vinna með myndavélinni hverju sinni, ekki á móti, eða önnur slík atriði. Flestir eru hættir að nota hefðbundnar myndavélar heldur grípa til símtækisins sem er náttúrlega aðallega fullkomin tölva með afburðagóðri myndavél. Í öllum nýlegum símum, hvort sem þeir heita Samsung, Iphone eða annað, eru á bakhliðinni mismargar linsur sem vinna saman að því að gera ljósmynd góða. Innbyggð í þessum tækjum eru myndvinnsluforrit sem ein og óstudd gera hvað þau geta til að bæta myndirnar. Stöðugt fækkar því þeim sem kosta hundruði þúsunda eða þess vegna milljónir í rándýrar myndavélar með allskyns linsum, ljósabúnaði og öðrum búnaði. Það einfaldlega þarf ekki lengur og menn grípa símann fremur en gömlu góðu myndavélina.

Í upphafi útgáfu Skessuhorns var ennþá verið að taka myndir á filmur og láta síðan Svan í Framköllunarþjónustunni í Borgarnesi framkalla og gera eftirprentanir. Myndgæðin voru fín en kostnaðurinn fyrir fjárvana fjölmiðil var býsna mikill. Á núvirði vorum við Gísli Einarsson iðulega að framkvalla myndir fyrir hátt í milljón krónur á mánuði á fyrstu árunum. Þetta var jafnvel þriðji stærsti útgjaldaliðurinn á eftir launum og prentun. Fljótlega fóru síðan stafrænar myndavélar að koma á markaðinn og sparaði það vissulega kostnað, þótt myndgæðin hafi ekki endilega verið burðug úr fyrstu vélunum. Svo leið tíminn og nú undanfarin ár höfum við steinhætt að kaupa myndavélar. Nýjum blaðamönnum er einfaldlega afhentur sími sem þeir nota jafnt til myndatöku, taka upp viðtöl, minna sig á eða til að komast á netið. Fjölnota símar í dag eru þannig vinnutæki númer eitt og upp í tíu.

En þá kem ég að því sem mér finnst miklu máli skipta. Allur þorri almennings tekur í dag myndir á símana sína, leigir fyrir þær pláss í skýi sem þýðir að þar er jafnframt geymt afrit af myndunum. Þótt síminn glatist á að vera hægt að tengjast öllum fyrri myndum þegar nýr sími er kominn í hús. Hins vegar er það svo að í ljósi þess að hver og ein ljósmynd er kannski ekki svo dýr í framleiðslu eða geymslu þá hafa margir slakað verulega á í myndatökunni. Hver og ein mynd kostar lítil, kannski of lítið? Fjölmargir taka myndir sem henta fyrst og fremst til birtingar á samfélagsmiðlum eins og Instagram, en þá hentar vel að myndin sé tekin lóðrétt á símann. Allar slíkar myndir verða hins vegar sjálfkrafa verri að gæðum en þegar myndir eru teknar lárrétt. Ekki síst kemur þetta í ljós þegar vinna þarf myndir til prentunar. Ef skera þarf ljósmynd mikið til að henta í prentun rýrna myndgæðin til muna, pixlunum í myndinni fækkar. Ljósmyndir í prentmiðla þurfa alltaf að vera af meiri gæðum en ef eingöngu á að nota þær á stafrænu formi. Ég vil því hvetja alla, unga sem aldna, að halda símanum lárrétt þegar taka á myndir. Þá nást fram hámarks gæði, hvort sem myndin er einvörðungu til brúks á stafrænum miðlum, eða til að prenta eftir þeim. Ekki síst á ungt fólk að hafa þetta í huga þegar það tekur myndir af börnunum sínum vaxa úr grasi. Þau augnablik koma nefnilega ekki aftur og engin ástæða til að hafa ekki myndirnar í sem mestum gæðum fyrir ókomna tíð.

Þetta fór ég að hugsa þegar ég skoðaði 130 ára gamla mynd af ömmu minni og systrum hennar sem Sigfús tók. Mynd sem er miklu skarpari og betri að gæðum en flestar myndir sem maður sér í dag. Á netinu má finna aragrúa námskeiða um hvað hafa skuli í huga þegar myndir eru teknar.

Magnús Magnússon

Myndgæði þá og nú