Umræða um lítið, mikið eða mjög mikið samstarf við aðrar Evrópuþjóðir hefur reglulega skotið upp kollinum undanfarna þrjá til fjóra áratugi. Frá 1994 hefur í gegnum EES-samninginn Ísland, Liechtenstein og Noregur fengið aðgang að innri markaði Evrópusambandsins án þess að löndin þurfi að gerast fullir meðlimir í sambandinu. Í þeim samningi felst Fjórfrelsið svokallaða sem gildir á öllu svæðinu en það felur í sér frjáls vöru- og þjónustuviðskipti, frjálsa fjármagnsflutninga og sameiginlegan vinnumarkað. Að auki kveður EES-samningurinn á um samvinnu EES-ríkjanna á sviði félagsmála, jafnréttismála, neytendamála, umhverfismála, menntamála, vísinda- og tæknimála svo fátt eitt sé nefnt. Í stuttu máli hafa Íslendingar því nánast sömu réttindi og gilda innan Evrópusambandsins, með veigamiklum undantekningum þó. Við höfum til dæmis ekki gjaldmiðil þeirra og ekki atkvæðisrétt í stofnunum ESB, erum ekki hluti af tollabandalagi sem þýðir reyndar að við getum gert eigin fríverslunarsamninga við önnur lönd og samningurinn nær ekki til landbúnaðar- og sjávarútvegsmála. Af þeim sökum höfum við sjálfstæða stefnu og stjórn á fiskimiðum okkar og eigið landbúnaðarkerfi.

Mér finnst ágætt að þetta sé rifjað upp. Þannig er nefnilega mál með vexti að forystufólk ríkisstjórnarinnar átti í liðinni viku fundi með æðstu fulltrúum ESB. Fundað var m.a. með Ursulu von der Leyen, forseta framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins, sem hingað kom. Samkvæmt opinberri dagskrá fundarins voru Evrópumál og öryggis- og varnarmál til umræðu. Uppi varð fótur og fit í röðum stjórnarandstöðunnar sem hafði staðfastan grun um að þarna væru þær Kristrún og Þorgerður mögulega að semja frá sér fullveldi landsins. Jafnvel að lauma Íslandi inn í Evrópusambandið um hábjartan dag, án þess að spyrja kóng né prest! Nú veit ég ekki með lesendur mína almennt, get einungis talað fyrir mig, og segi fullum fetum að ég hef nákvæmlega engar áhyggjur af því að konurnar hafi verið að fremja einhvern glæp og enn síður afleik. Þvert á móti tel ég það í hæsta máta eðlilegt að æðstu stjórnmálamenn þessa lands eigi fundi með fulltrúum helstu viðskiptalanda okkar og bandamanna á viðsjárverðum tímum. Um sjötíu prósent af viðskiptum okkar eru við Evrópulöndin.

Rifjum það einnig upp að það eru bæði belti og axlabönd á þeirri vegferð að Ísland verði mögulega fullgildur aðili að Evrópusambandinu. Þar er þjóðin, við öll, sem fáum að lágmarki tvö milliliðalaus tækifæri til að stýra ferðinni enda ekkert smá mál á ferðinni. Fyrst yrði þjóðin spurð í þjóðaratkvæðagreiðslu hvort eigi að halda áfram viðræðum um samninginn og innihald hans. Ef þjóðin segði já í þeirri umferð yrði farið af stað í viðræður. Enginn samningur yrði þó gerður án þess að boðað yrði til annarrar þjóðaratkvæðagreiðslu um innihald hans.

Nú er almennt viðurkennt að verði farið í viðræður um inngöngu landsins í ESB að því munu fylgja bæði kostir og gallar. Engar líkur eru á að einhvers konar undanþágur verði gefnar vegna sérstöðu okkar sem smáþjóðar norður við Heimsskautsbaug, svo sem í sjávarútvegsmálum. Hins vegar er í mínum huga afleikur að skoða málið ekki til hlýtar. Væntanlega gæfist okkur þá kostur á að taka upp traustari gjaldmiðil en við höfum í dag. Gjaldmiðil sem almenningur þyrfti ekki stöðugt að færa fórnir til að „fá“ að nota. Sem dæmi fylgir séríslenskri verðtryggingu sú staðreynd að þegar ungt fólk kaupir sér hús eða íbúð hefur það greitt fyrir eignina þrefalt til fjórfalt það sem hún kostaði í upphafi. Ungt fólk í nágrannaríkjum okkar sér lánin sín hins vegar lækka með hverri afborgun og greiðir fyrir húseignir sínar 1,3 sinnum upphaflegan höfuðstól. Sem dæmi um ástandið hér heima er nú einungis um fimmtungur þjóðarinnar sem kemst í gegnum greiðslumat til að fá húsnæðislán. Unga fólkið er því í fjötrum; býr í foreldrahúsum, situr fast í fokdýru leiguhúsnæði eða það sem verst er; flýr land og leitar hófanna þar sem efnahagslegt umhverfi er hagstæðara fyrir það sjálft. Þetta atriði eitt og sér finnst mér réttlæta að forystufólk ríkisstjórnarinnar ræði málin við æðsta embættismenn ESB, án skuldbindinga.

Magnús Magnússon

Mega tala saman