„…því að með lögum skal land vort byggja en eigi með ólögum eyða. En sá er eigi vill öðrum laga unna, hann skal eigi laga njóta.“ Svo segir orðrétt í Járnsíðu sem lögtekin var hér á landi á árunum 1271-74. Stjórnunarhættir höfðu þá breyst og Ísland lent undir valda Noregskonungs og eðli málsins samkvæmt þurfti að breyta lögum landsins. Noregskonungur lét því gera lögbók fyrir Íslendinga sem nefnd var Járnsíða. Þá fyrst kom umrætt orðatiltæki inn í íslenskan rétt en í 3. kafla þingfararbálks Járnsíðu segir: Íslendingum fannst Járnsíða léleg lögbók. Magnús Hákonarson Noregskonungur (1238-1280) var mikill lagabætir og fékk hann Jón Einarsson lögmann og fleiri til að setja saman nýja lögbók fyrir Ísland. Jón Einarsson og Loðinn leppur sendimaður konungs lögðu lögbókina fyrir Íslendinga vorið 1280. Lögbókin var samþykkt á Alþingi árið eftir eða 1281. Snemma á 14. öld var farið að kenna hana við fyrrnefndan Jón og hún nefnd Jónsbók. Jónsbók byggði mun meira á Grágás en Járnsíða hafði gert. Íslendingar voru ánægðir með lögbókina og var hún gildandi réttur í 400 ár en þá fór að fjara undan henni en ekki meira en svo að ennþá er rúmur tíundi hluti hennar gildandi réttur á Íslandi. Enn gildir því hið fornkveðna að; „með lögum skal land byggja en eigi með ólögum eyða.“

En af hverju skyldi ég vera að rifja upp svona gamalt mál, sem rekja má til tíma Snorra fyrrum sveitunga míns. Jú, það bárust nefnilega nýverið fregnir af því að fyrrum laganna verðir hafi farið óvarlega með trúnaðargögn. Beinlínis stolið þeim og nýtt til rannsóknar í þágu útrásarvíkings sem vildi klekkja á öðrum enn meiri útrásarvíkingi. Embættið sem þessi fyrrum laganna vörður hafði starfað fyrir beið alvarlegan hnekki.

Segja má að það versta sem hent getur í réttarríkinu er þegar skugga ber á störf lögreglu. Þetta er það yfirvald sem allir, stuttir og langir, grannir og svangir, þurfa að bera skýrt og óskorað traust til. Því ef það traust er ekki til staðar er það næsta sem gerist að fólk hættir að fara að lögum. Þá upphefst jú óöld og allt fer í skrúfuna.

Sjálfur ber ég mikið traust til lögreglunnar á okkar svæði. Jafnvel þótt hún aki um á Teslu bílum sem ég treysti ekki eins vel, þá treysti ég þeim sem stýra þeim farartækjum. Yfirleitt er þetta allt vel upp alið fólk og ber af sér góðan þokka. Reyndar fannst mér þokkinn ívið meiri áður en þeir fóru að bera á sér rafbyssur svona hversdags. En sú ákvörðun um að láta þá bera slík vopn var tekin af öðrum miklu ofar í metorðastiganum.

Nú vegna fram kominna upplýsinga um slakan trúverðugleika fyrrum starfsmanna saksóknara, þá er afar brýnt að fljótt og örugglega verði málið rannsakað og upplýst. Hver ber ábyrgð á gagnaleka úr húsi, var það yfirmaðurinn, eða einhver annar? Allt þarf að vera uppi á borðinu og það sem allra fyrst. Ég vona að ráðherra málaflokksins taki þetta mál framyfir ýmis önnur sem mega bíða lengur.

Áfram verðum við að geta treyst á laganna verði nú sem fyrr, jafnvel þótt þeir noti bæði bíla og byssur sem drifnar eru rafmagni. Þetta traust er mikilvægara en allt annað í landi þar sem allir geta gengið um frjálsir, treyst hver öðrum og að jafnvel þótt upplýsingar séu skráðar um okkur, að þær leki ekki eins og hriplegt kerald til einhverra óvandaðra útrásarvíkinga eða annarra skúrka.

Magnús Magnússon

Með lögum skal land byggja…