Umræðan um embætti forseta Íslands er á margra vörum þessa dagana, enda er starfið laust eins og sagt er. Tilkynningar berast nær daglega um ný framboð og býsna margir eru auk þess liggjandi undir feldi. Láta í það minnsta líta svo út að þeir séu að hugleiða framboð, en eru í raun að mæla vinsældirnar. Það minnir vissulega á manninn sem reglulega auglýsti fyrirtækið sitt til sölu. Ætlaði alls ekki að selja en var bara að gá hvað hann væri ríkur!

Lýðveldið okkar verður 80 ára í sumar. Á þeim tíma hefur þjóðin haft sex forseta; Svein Björnsson, Ásgeir Ásgeirsson, Kristján Eldjárn, Vigdísi Finnbogadóttur, Ólaf Ragnar Grímsson og nú síðast Guðna Th. Jóhannesson. Allt hið mætasta fólk. Ég er nú orðinn gamall eins og á grönum má sjá. Allavega man ég eftir öllum forsetum lýðveldisins utan Sveins. Hann lést í embætti 1952, löngu fyrir mína tíð, og var Ásgeir þá kosinn. Hann sat í embætti allt til 1968. Ég var svo heppinn að sjónvarp kom inn á mitt heimili þegar ég var tveggja ára. Það sjónvarp var að sjálfsögðu svart-hvítt og jafnframt það fyrsta sem kom í sveitina. Það átti eftir að endast afar vel og var líklega síðasta svart-hvíta tækið í sveitinni sem tekið var úr notkun, löngu eftir að litasjónvörp urðu alls ráðandi. Þá hafði Eyjólfur heitinn í Þingnesi komið nokkrar ferðir og gert tækinu til góða, en hann var snjall og sjálflærður rafeindavirki sem bjó í héraðinu og gerði við allskonar tæki fyrir fólk. Einhverju sinni hafði mótstaða bilað í gamla sjónvarpstækinu og var ný ekki fáanleg í landinu. En Eyjólfur dó ekki ráðalaus, setti í stað mótstöðunnar perustæði og 25 kerta ljósaperu inn í tækið sem virkaði á sama hátt og mótstaða. Allar götur síðan var fallegt mynstur á stofuveggnum bakvið tækið þegar birtan skein út um loftunargötin á því aftanverðu. Sem smástrákur var maður náttúrlega límdur við kassann þann stutta tíma sem útsending var í gangi. Þannig sá ég Ásgeir forseta í sjónvarpinu og átti svo eftir að hitta þá sem síðar hafa gegnt embætti.

Ég fór að velta því fyrir mér hvaða mannkosti þjóðin hefur í gegnum tíðina valið umfram aðra til forystu í þetta æðsta embætti sem kosið er til. Jú, þetta var allt gáfum prýtt fólk, gaspraði ekki um hlutina og bar almennt af sér góðan þokka. Það átti það sameiginlegt að kunna að kitla við taugar þjóðarinnar, finna samhljóminn og þess vegna var það kosið. Dramb var þeim oftast fjarlægt og flestum bar gæfa til að hætta í tíma áður en þjóðin fékk leið á þeim í embættum – og gefa öðrum eftir sviðið.

Nú þegar tæpir tveir mánuðir eru til kosninga hefur eitthvað á annan tug gefið kost á sér í embættið, ég hef ekki töluna nákvæmlega. Vafalítið á sá fjöldi eftir að hækka áður en fresturinn rennur út síðar í þessum mánuði. Það eru alveg komin fram nöfn sem mögulega gætu staðið undir því hlutverki að vera þjóðhöfðingi og hafa þær gáfur og innsæi sem til þarf. Þó ekki allir. Ég reyndar spái því að í hópi þeirra sem enn eiga eftir að tilkynna um framboð gæti leynst sá einstaklingur sem flest atkvæði mun fá þegar á hólminn verður komið. Það er þó ekkert víst og ég get vissulega reynst skeikull í þessu eins og öðru enda örugglega með skeikulustu mönnum.

Embætti forseta Íslands er í raun til þess að gera valdalítið. Forsetinn er meira svona sameiningartákn, kemur skammlaust fram fyrir hönd lands og þjóðar og ávarpar okkur á hátíðis- og tyllidögum. Einmitt af þeim sökum er í mínum huga helsti mannkostur viðkomandi að hann sé laus við dramb og sperring og veiti hlýju í gegnum sjónvarpsskjáinn. Hafi þá hæfileika að lesa þjóðarsálina, blása í landsmenn þrótt og þor en jafnframt að sýna hluttekningu þegar það á við. Það þarf samt alls ekki forseta með margar háskólagráður og vegtyllur sem gögnuðust í einhverjum allt öðrum störfum, heldur einstakling sem hefur það orð á sér að vera góð og heiðarleg manneskja. Ekki sakar ef stutt er í húmorinn. Ég leyfi mér því að vera bjartsýnn, því þrátt fyrir allt er dágóður meirihluti landsmanna góðar manneskjur og heiðarlegar.

Magnús Magnússon

Góð/ur og heiðarleg/ur