Haustið nálgast okkur nú óðfluga og jafnvel aðeins farið að láta skína í tennurnar og benda okkur á að gott er að vera vel birgur allra nauðsynja fyrir veturinn. Enda er haustið uppskerutími eins og Einar Bragi bendir okkur á:

Syng engin harmljóð þótt hárkolla fjallsins sé gránuð,

haustið er uppskerutíð eins og þú getur séð:

Um veginn fer kona komin á síðasta mánuð

(og kannski ert þú faðir barnsins sem hún gengur með).

Það er nú þetta með hugsanlegt faðerni. Ekki var alltaf svo gott að ráða í það fyrir tíma DNA rannsókna þó stundum virtist einhverjum vera svipur þar sem enginn svipur átti að vera. Kannske rétt að halla sér þar að sem þroskinn er öruggur eins og Gísli í Króki kvað:

Þó að ellin söm við sig

sína hrelli granna

ennþá hellist yfir mig

ást til kellinganna.

Sigmundur Benediktsson orti hinsvegar um góðan vin sinn:

Alltaf fjölgað árum hefur,

eykst því hrellingin.

Í hans rúmi örugg sefur

Elli kellingin.

Ágætur maður að nafni Elías gifti sig gæðakonu sem Ragnheiður hét og vona ég sannarlega að þau hafi lifað í lukkunnar velstandi alla sína daga úr því en ógift kona að nafni Guðrún Ólafsdóttir tautaði í bringu sér:

Eg er glaðvær eins og fyr

þó annarar hlypi á snæri.

Það eru eftir þúsundir

þó hann Elli færi.

Hugsi hver um sjálfa sig

og sína eigin pjönku

en hví gastu ekki elskað mig

eins og hana Rönku.

Talið var að kona að nafni Kristbjörg hefði gjarna viljað ganga sína ævidaga með tilteknum manni en sá var tregur til og varð ekki af. Seinna sá hún hann á gangi og varð að orði:

Svei mér, ef ég syrgja nenni hann,

sjáið þið hvar hann fer?

Einhvern góðan eins og þennan

ætlar drottinn mér.

Ástin er þó allavega eitt af því sem verður að teljast alþjóðlegt fyrirbrigði. Því verður tæplega á móti mælt. Ekki heldur þeirri staðreynd að hið ástsæla menningarrit Séð og Heyrt hefur þann fasta sið að setja aldur þeirra sem minnst er á í ritinu í sviga aftan við nafnið. Einhvern tímann hef ég punktað hjá mér þessa limru án höfundar og þó mig reki dauflega minni til hver hann gæti verið er ég ekki viss og eins og maðurinn sagði: „Stundum er betra að þegja en segja ekki neitt.“ Ef mönnum finnst hinsvegar rímið eitthvað vafasamt er eimitt gott tækifæri að rifja nú upp dönskukunnáttuna:

Fransisku (58)

freistar ei daðurárátta

hins aldraða Alfreds

(58).

-Dræm hennar dönskukunnátta.

Ekki fer neinum sögum af því hvaða bókmenntir eða á hvaða tungumáli þau Adam heitinn og Eva sáluga, forfeður okkar lásu fyrir svefninn í Paradís á sinni tíð. Eitthvað hafa þau samt haft sér til dægrastyttingar væntanlega og Ásgeir Jónsson lýsti svo athöfnum þeirra meðan þau dvöldust í því plássi:

Í upphafi drottinn Evu skóp

með ástina logandi í hjarta.

Allsnakin hún um Eden hljóp

svo Adam þurfti ekki að kvarta.

Aldrei borgaði Adam skatt

og enginn hann níddi oní svaðið

hún Eva ei krafð’ann um kjól eða hatt.

– Hún komst af með fíkjublaðið.

Sjaldan var Eva við Adam sinn gröm,

Eva var húsleg og þrifin.

Ei var hún heldur afbrýðisöm.

– Til öryggis taldi hún þó rifin.

Væntanlega hefur Adam blessaður svosem ekki haft mikla möguleika til framhjáhalds hvaða hugsanir sem kynnu nú að hafa leynst innra með honum hefði hann yfirhöfuð vitað af möguleikanum. Eins og ég ýjaði að áðan verður stundum eitthvað ótryggt í ættfræðinni og þó sumir séu fjölfróðir í þeim málum þá er ég ekki einn þeirra en allavega orti Böðvar Guðlaugsson:

Oft hef ég rýnt í rykfallnar ættfræðiskræður

og reynt að brjótast gegnum þann kynjaskóg

en aldrei komist lengra en í langömmubræður

og langafasystur – og finnst það andskotans nóg.

Um ættfræðina og allan hennar sannleika sagði Hreiðar Geirdal:

Þjóðin öll í orðum fám

yfir sannleik breiðir.

Ekki sjást í ættarskrám

allar krókaleiðir.

Stundum urðu þeir samferða á kóræfingar Friðrik Steingrímsson og Ketill í Baldursheimi og ræddu þá margt og meðal annars ættfræði. Kom fyrir að Ketill hafði aðra skoðun á málum en kirkjubækurnar og varð það Friðrik tilefni þessarar limru:

Í ættfræðinni er Ketill árans refur.

Ekki mörgum háa einkunn gefur.

Hann veit uppá hár

í hartnær þúsund ár

hver hjá hverri hvenær sofið hefur.

Nafnabreytingar á nokkuð grónum fyrirtækjum geta tekið nokkurn tíma að verða almenningi munntamar og einhverra hluta vegna rifjaðist upp fyrir mér á dögunum vísa Friðjóns heitins Sveinbjörnssonar síðan Borgarneshreppur var aflagður sem slíkur og hlaut virðulegra heiti:

Fornri hefð er grýtt á glæ,

gamlar venjur týnast.

Nú er hreppnum breytt í bæ

bara til að sýnast.

Það er merkileg tík þessi pólitík og nokkuð gjörn á að glefsa í hælana á þeim sem sinna henni eitthvað. Hvort sem þeir eiga það nú skilið eða ekki. Um Jón Pálmason á Akri orti Karl Ísfeld:

Æfivakan yrði ströng,

ef að stakan þryti.

Jón á Akri iðkar söng,

enda spak´r að viti.

Og um Bjarna Frímannsson á Efri Mýrum sagði Sveinn Hannesson frá Elivogum í beinakerlingarvísum sínum:

Græðir hólið manna mest

Mýrasjólinn fríski.

Færum tólum beitti best

Bjarni pólitíski.

Eigum við svo ekki að enda hér með vísu sem ég hef grun en ekki fulla vissu um að sé eftir Pál Melsteð og kveð ykkur þar með að sinni:

Stuðla í hljóði íslensk orð

eyðislóð er treð ég.

Einn um ljóðalausa storð

líksöngsóðinn kveð ég.

Með þökk fyrir lesturinn,

Dagbjartur Dagbjartsson

Hrísum, 320 Reykholt

S 435 1189 og 849 2715

dd@simnet.is

Fornri hefð er grýtt á glæ – gamlar venjur týnast