Það er með ýmsu móti sem fólk og samtök þess kemur málstað sínum á framfæri. Þegar á einhvern er hallað til dæmis í kjörum og aðstæðum á vinnumarkaði er upplagt að boða til funda. Láta í sér heyra, senda fréttatilkynningar, fá áheyrn í fjölmiðlum eða senda skilaboð í gegnum samfélagsmiðla. Leiðirnar eru ýmsar en tilgangurinn alltaf sá að hljóta áheyrn almennings og ráðamanna til að úrbætur verði í kjölfarið.

Liðin vika var áhugaverð. Í gær, þriðjudag, var ekki hefðbundinn kvennafrídagur eins og flestir 24. dagar októbermánaðar hafa hingað til verið. Nú var með á tæplega viku fyrirvara boðað til sólarhringsverkfalls kvenna og kvár á vinnumarkaði. Fyrirtækjum sem ekki lögðu sitt lóð á vogarskálina og greiddu laun á verkfallsdeginum var hótað með því að þau myndu lenda á opinberum svörtum lista. Í ljósi þess að konur eru um helmingur vinnuafls er skemmst frá því að segja að fjölmargir vinnustaðir gátu ekki haldið opnu í gær og aðrir fóru á hægagang á hraða okkar karlanna. Ég vil byrja á að taka það fram að ég styð konur heilshugar í baráttu þeirra fyrir jafnrétti á vinnumarkaði og jöfnun kjara. Ef þær aðgerðir sem hingað til hefur verið beitt í kjarabaráttu til að jafna kjörin hafa ekki dugað, er ekkert annað í stöðunni en að herða á þeim. Ef rétt er að konur séu með 21% lægri laun en karlar fyrir sambærileg störf er það með öllu óviðunandi. Ég velti því hins vegar fyrir mér hvað marka hafi það sem kallað er jafnlaunavottun. Var það bara gaspur? Nú var sumsé komið að sjöunda skiptinu sem konur leggja niður störf frá árinu 1975 til að mótmæla kynbundnu misrétti. Mér segir svo hugur um að það muni ekki duga, þau verði fleiri skiptin, en munum það að dropinn holar steininn.

Svo er allt annar hópur fólks í landinu, reyndar fólk af báðum kynjum, sem boðar til fundar í vikunni. Ekki verkfalls, heldur opins fundar sem verður ekki lengri en svo að það næst að halda hann milli mjalta. Starfsstéttin ungir bændur kveðst vera á þeim stað að í fyrirbrigðinu nýliðun í landbúnaði felst algjör ómöguleiki. Á þeim láns- og vaxtakjörum sem bjóðast muni ungt fólk ekki kaupa bújarðir og hefja búskap. Afkoman í greininni leyfi það ekki, afurðaverð hefur ekki hækkað í líkingu við aðfangakaup og nú er svo komið að ungt fólk í búskap er að bugast. Alveg á sama hátt og í tilfelli kvenna á vinnumarkaði er augljóslega vitlaust gefið. Bændur benda á að ef ekki verður komið til móts við þörf þeirra fyrir aukinn stuðning og hækkun afurðaverðs, muni þeir hætta búskap. Þeir fara ekki í eitthvert eins dags verkfall, það er ekki í boði, heldur hætta búskap fyrir fullt og allt. Litlar sem engar líkur eru á að einhverjir aðrir taki við boltanum; jarðir fara því í eyði og verða keyptar upp t.d. af útgerðarmönnum sem kaupa sér syndaaflausn fyrir mengandi skip með því að hefja skógrækt.

Frumundan er kjarasamningavetur. Af orðum ráðamanna í ríkisstjórninni að dæma, morguninn sem Bjarni og Þórdís höfðu stólaskiptin, þá hefur stjórnin verk að vinna í vetur. Nefndu oddvitar stjórnarflokkanna sérstaklega aðkomu ríkisins að kjarasamningum. Nú er það vissulega óvenjulegt að slíkt gerist í þessari röð. Venjulega loka fulltrúar launafólks og atvinnurekenda sig af og reyna samningagerð til þrautar, en ef svo það dugar ekki til er ríkið kallað til aðstoðar. Það getur til dæmis lækkað skatta, bætt kjör ákveðinna þjóðfélagshópa og svo framvegis. En nú eru það stjórnmálamennirnir sem fyrir fram segjast ætla að sýna frumkvæðið af því kjarasamningar eru lausir. Guð láti á gott vita.

Í ljósi þessa óvænta framkvæmdavilja ríkisstjórnarinnar bendi ég á tvennt: Hægt væri að setja lög í landinu sem banna einfaldlega launamisrétti kynja. Í annan stað væri hægt að setja lög sem tryggja lágmarksafkomu þeirra sem framleiða matinn ofan í okkur. Að bændur, yngri sem eldri, séu launalausir þrælar er óþolandi. Þeir geta sig hvergi hrært nema að hætta búskap og flytja á mölina. Þessi tvíþætta lagasetning yrði leikur einn og myndi ekki kosta ríkissjóð eina krónu. Er hins vegar svo eðlileg aðgerð að það þarf ekki einu sinni að búa til starfshóp eða skipa í nefnd til að undirbúa málið. Bara að framkvæma.

Magnús Magnússon

Hlustum á hvað þau segja