Ef við leggjum okkur eftir því má einatt bæði í samfélagi manna og dýra finna eitthvað fallegt, en líka miður fallegt. Einhvern veginn þarf stöðugt að vera barátta í gangi um aðgang að efnislegum gæðum, stríð geisa um lönd og milli ættbálka, einstaklinga og svo framvegis. Ég fylgist með síðu á Fjasbókinni sem heitir Íslenskar fuglategundir. Þar var í síðustu viku birt athyglisverð frásögn um hatrammt stríð milli tveggja fuglategunda. Rjúpan, fugl sem bæði ég og fleiri töldum nánast helstu ímynd sakleysisins, reyndist ekki rétt.

Fyrir og um varptíma fugla getur komið upp barátta um varpsvæði. Tegundir reyna eftir mætti að verja sín svæði gagnvart öðrum og óæðri tegundum. Þetta geta verið misjafnlega stór svæði. Rjúpan er þannig dæmi um fugl sem helgar sér dágóða spildu, oft kölluð óðöl. Í aðdraganda varps hefst barátta karranna um hylli kvenpeningsins. Dæmi eru um að mestu töffararnir í þeirra hópi, hörðustu stríðsherrarnir, eignist tvær eða jafnvel þrjár kerlingar. Stunda semsagt fjölkvæni ekki ósvipað mormónum í Utah. Þannig hagar til að frá kofa mínum í sveitinni hef ég dágott útsýni yfir varplendur rjúpna og annarra fugla. Snemma í vor var fuglalíf þar óvenjulega fjölbreytt en svo þegar leið að varptíma fækkaði þeim tegundum sem glöddu okkur mannfólkið með söng sínum. Það átti sér gilda ástæðu þar sem á svæðinu hefur rjúpnakarri komið sér makindalega fyrir með líklega tvær kerlingar. Ef varpið gengur vel verður þannig dágóður hópur sem fer að gleðja okkur þegar líður á sumarið.

En það eru fjölbreyttar hættur sem steðja að rjúpunni. Get ég nefnt sem dæmi úr atferlisgreiningu minni að rjúpan þarf að verjast ágangi frá kjóa, einstaka sinnum fálka og frá hröfnum. Þá heimsækir tófan reglulega svæðið og glöggt má sjá ummerkin eftir hana þegar hún hefur náð ljúffengri rjúpu. Að ótöldum veiðimönnum að hausti.

En nú kem ég að kjarna málsins, sem segir mér að flagð geti reynst undir fögru skinni. Á nefndri síðu yfir íslenska fugla var birt frásögn frá manni sem varð vitni af hversu hatrömm baráttan getur verið í heimi fugla. Maðurinn sá þegar rjúpnakarri réðist ítrekað á lóu í móanum nærri hreiðurstæði hans. Eftir að lóan lét undan og fór af hreiðri sínu goggaði og hoppaði karrinn á einhverju. Maðurinn fór og skoðaði hvað þarna væri um að vera og sá fjögur egg í lóuhreiðrinu. Öll voru þau brotin, búið að stinga eða trampa á þau göt. Já, lífið er sífellt að koma á óvart.

Rjúpan sumsé þolir ekki nábýli við aðra fugla. Hún vill verja sitt svæði með kjafti og klóm í bókstaflegri merkingu og vafalítið telur hún að það sé barátta um fæðuna í næsta nágrenni. Gefur lítið fyrir fegurð þess að heyra hljómþýðan söng lóunnar á björtum sumarmorgni.

Þessi barátta í röðum fugla er þó ekkert einsdæmi. Sambærilegar sögur mætti rifja upp hvarvetna í dýraríkinu. Þekkt er til dæmis að það er einungis einn foringi í hrossahópi. Aðskotahross sem hættir sér til dæmis nærri stóðhesti með hryssuhóp sinn getur verið í bráðri lífshættu. Hrútar eiga það sömuleiðis til að heyja blóðugan bardaga sín á milli.

Alveg á sama hátt má finna samsvörun í hegðun mannfólksins. Birtingarmynd slíkrar hegðunar er kannski ekki endilega að það sé slegist með berum hnefum (ekki alltaf), en við þekkjum alltof margar sögur um einelti, fordóma og jafnvel stríð milli glæpagengja. Þegar fólk telur hag sínum best borgið með því að hjóla í andstæðinginn er fátt sem hindrar veiðieðlið í mannskepnunni. Hrekja meintan andstæðing frá sér, úthrópa eða smána. Við erum þannig ekkert betri en rjúpnakarrinn sem braut lóueggin. Ég leyfi mér reyndar að ganga svo langt að samsama þessum árásum rjúpnakarrans við fólk sem kýs að smána einhvern, tala niður, til að ná sínu fram. Kannski einhverjir stuðningsmenn forsetaframbjóðenda?

Magnús Magnússon

Flagð er undir fögru skinni