Nú þegar rúmur hálfur mánuður er til forsetakosninga eru línur eitthvað teknar að skýrast um fylgi frambjóðenda. Auðvitað er það svo að fylgið er á hreyfingu og þegar á hólminn er komið er allsendis óvíst að kannanir, sama hversu margar slíkar eru gerðar, sýni það sama og talið verður upp úr kjörkössunum. Einhverjir kjósendur taka líklega ákvörðun út frá þessum könnunum, jafnvel afskrifa frambjóðendur sem mælast með lítið fylgi. Svo er vel þekkt að fólk velji að taka sér stöðu, kjósa einhvern til að rýra möguleika annars.

Með góðu móti er hægt að segja að talsverður leðjuslagur hafi verið í röðum stuðningsmanna einstakra frambjóðenda og jafnvel að ritstjórnir ákveðinna fjölmiðla séu þar ekki undan skildar. Óspennandi ummæli hafa fallið, ekki síst á samfélagsmiðlum, orð skrifuð sem viðkomandi myndi aldrei segja augliti til auglitis við viðkomandi persónu. Þessi harka kemur mér á óvart ekki síst í ljósi þess að embætti forseta Íslands er í raun afar valdalítið. Forseti er hins vegar sameiningartákn þjóðar sem öðlaðist sjálfstæði fyrir áttatíu árum síðan. Borin hefur verið almenn virðing fyrir sitjandi forsetum allar götur frá stofnun lýðveldisins. Sú virðing byggir einmitt á því að þjóðin hverju sinni hefur valið þann sem hún treysti best á hverjum tíma. Ef einhverju mætti breyta væri það helst að ef frambjóðendur eru fleiri en tveir, þá verði tekin upp tvískipt kosning, þannig að kosið yrði milli tveggja efstu í fyrri hluta kosninga þannig að sitjandi forseti hafi ávallt yfir helming þjóðarinnar á bak við sig í upphafi kjörtímabils. Nýjar reglur um kjör biskups Íslands er einmitt með þessu sniði og ég hygg að flestir sem láta sér varða málefni Þjóðkirkjunnar fagni þeirri ráðagerð.

Nú bregður svo við að úrval frambjóðenda til forseta hefur aldrei verið meira. Tólf bjóða sig fram, allt ágætisfólk og vel meinandi. Ég fylgdist með síðari hluta kappræðna sem fóru fram í sjónvarpssal í byrjun mánaðarins og fannst fólkið koma vel fyrir. Það var líka ágætt að fá að kynnast örlítið betur þessum persónum sem ekki eru þekkt andlit úr þjóðlífinu eða fjölmiðlum. Vissulega er maður farinn að þekkja til Ástþórs Magnússon sem fyrir margt löngu sló Íslandsmet í forsetaframboðum. Þessi einarði friðarhöfðingi telur sig ekki muna um að skreppa til Moskvu og semja við Pútín um að stöðva stríðið í Úkraínu. Reyndar tel ég að ef Ástþór yrði kosinn forseti myndi honum verða minna ágengt með slíkar efndir, en danska grínistanum Jacobi Haugaard forðum daga. Sá var óvænt kosinn á danska þingið 1994 eftir að hafa lofað stöðugum meðvindi á hjólastígum í Árósum.

Framboð til forseta Íslands nú er í einhverjum tilfellum markaðssetning viðkomandi á sjálfum sér og hefur sem slíkt ekkert með forsetaframboð að gera. Allavega finnst mér ólíklegt að nema takmarkaður fjöldi þeirra tólf sem bjóða sig fram, séu af því vegna þess að þeir telji sig eiga raunhæfa möguleika á að verða kosnir í embættið. Hins vegar ef það er raunin þá þarf í það minnsta að endurskoða allar fyrri mælingar um bjartsýni Íslendinga.

Nokkrir fjölmiðlar hafa lagt mikla fjármuni í gerð skoðanakannanna undanfarnar vikur. Svo þegar niðurstaðan er birt kjósa blaðamenn þeirra að túlka niðurstöðuna eftir eigin geðþótta. Jafnvel þótt það blasi við öllum sem hafa grunnþekkingu á íslensku máli og tölum á blaði að sú túlkun er jafnvel út í hött. Ekki veit ég hvaða hagsmunum slíkt ráðslag þjónar. Vissulega hefur læðst að mér sá grunur að þessir fjölmiðlar, sumir að minnsta kosti, hafi tekið stöðu með tilteknum frambjóðanda. Svo þegar sá er ekki að mælast nógu hátt er engu til sparað að rægja aðra frambjóðendur. Fjölmiðlar sem haga sér þannig eiga ekki upp á pallborðið hjá mér. En það sem skiptir meira máli; þeir eiga heldur ekki upp á pallborðið hjá hinum almenna kjósanda sem kýs einn og óstuddur að mynda sér skoðun á frambjóðendum og velur að endingu þann sem honum hugnast best. Það er einmitt það sem er svo fallegt við lýðræðið.

Magnús Magnússon

Fegurð lýðræðisins