Samkvæmt yfirlýstri stefnu stjórnvalda skal Seðlabanki Íslands stuðla að; „stöðugu verðlagi, fjármálastöðugleika og traustri og öruggri fjármálastarfsemi.“ Til að framfylgja þessu göfuga markmiða starfar á fjórða hundrað manns í stofnuninni. Sjálfur hef ég ekki hugmyndaflug til að ímynda mér hvernig þessir 307 starfsmenn geta fengið daginn til að líða, jafnvel að teknu tilliti til styttingar vinnuvikunnar sem fundin var upp hjá hinu opinbera.

En hvað felst í markmiðum sem sett eru um rekstur stofnunarinnar Seðlabanka Íslands? Jú, hún skal sjá til þess að hér sé til þess að gera örugg fjármálastarfsemi. Haldið er silkihanskaklæddri verndarhendi yfir fjórum bönkum sem þrífast bærilega í einkar hagfelldu fákeppnisumhverfi. Þess er vandlega gætt að afkoma þeirra sé tryggð með belti og axlaböndum. Það hefur hingað til gengið ágætlega því árlega hagnast þessir bankar svona um og yfir hundrað milljarða króna. Sá hluti markmiða stofnunnar að gæta að stöðugu verðlagi er hins vegar ekki alveg að gera sig. Sett eru markmið um að verðbólgan fari alls ekki yfir 2,5% á tólf mánaða tímabili. Í stuttu máli sagt þá hefur Seðlabankanum mistekist að koma böndum á verðbólguna og hér eru því okurvextir ár eftir ár og skuldsettum heimilum blæðir. Nú er verðbólgan 4,3%, stýrivextir 7,5% og lægstu vextir sem almenningi bjóðast til húsnæðiskaupa eru um níu prósent. Bent var á það í síðustu viku að á mannamáli þýðir þetta að fasteignaeigandi sem skuldar t.d. 55 milljónir króna í óverðtryggðu húsnæðisláni greiðir tæpar 4,9 milljónir í ársvexti. Á sama tíma greiðir finnskt heimili um 1,6 milljónir króna í vexti á ári af sömu upphæð. Munurinn er 3,28 milljónir á ári eða 273 þúsundum á mánuði. Það munar um minna.

Þegar Seðlabankinn hóf vaxtahækkunarferli sitt þurfti hann þrettán tilraunir til að láta fólk trúa því að markmið þessara hækkana væri að slá á þenslu til að hagkverfið næði að kólna. Skrefin voru því alltof mörg og alltof lítil í hvert sinn. Við munum líka að fólk hélt áfram að birta tásumyndir á Tene, þrátt fyrir ergelsi seðlabankastjórans yfir því að ekki var hlustað á hann. Öllum virtist vera sama.

Það vill nú svo skemmtilega til að um svipað leiti og blekið þornar á Skessuhorni í dag ætlar Seðlabankinn að tilkynna um stýrivexti. Ef við tökum mið af fyrrgreindu verðbólgumarkmiði mun stofnunin líklega halda stýrivöxtum óbreyttum, annað væri svo gott sem stílbrot á vinnubrögðum. Á móti kemur að allur almenningur í landinu veit að hagkerfið er nú þegar botnfrosið og því í raun glórulaust að hefja ekki lækkun stýrivaxta. Ef það gerist ekki, á sama tíma og atvinnuleysi er að aukast og fasteignir hættar að seljast, mun hagkerfið að endingu steyta á skeri.

Raunveruleikinn er sá að vextir hér á landi eru nú margfalt hærri en í þeim löndum sem við kjósum að bera okkur saman við. Það er stóhættuleg staða því yngra fólk sem er fært í erlendum tungumálum, er tæknisinnað og hefur hlotið alþjóðlegt uppeldi í gegnum tölvur og samfélagsmiðla, vílar ekki fyrir sér að flytja til útlanda ef það telur að lífskjörin þar séu betri en bjóðast hér heima. Þúsundir ungra Íslendinga hafa þannig á liðnum árum látið budduna tala fyrir sig, farið utan til náms og ekki komið heim aftur. Landsmenn eru því að eldast, barneignum að fækka og hagkerfinu er haldið uppi af erlendu vinnuafli.

Í aðdraganda þingkosninga fyrir réttu ári voru flokkar sem sögðust ætla að leggja mesta áherslu á lækkun vaxta og verðbólgu. Gott ef ekki var brugðið fyrir sig líkindamáli þar sem sleggjur yrðu verkfærið sem notað yrði. Þessi flokkar unnu sigra og mynduðu ríkisstjórn. Nú hafa þeir setið ár við völd. Stýrivextir eru enn í hæstu hæðum, verðbólgan á fimmta prósent, atvinnuleysi að aukast og enn sést engin sleggja á lofti. Mér finnst að nú sé komið að tíma aðgerða. Kannski mætti líka skoða hvort 307 starfsmenn Seðlabankans séu að gera eitthvað vitlaust? Eða er kannski undirmönnun um að kenna?

Magnús Magnússon

Er undirmannað?