Það hefur verið lyginni líkast að fylgjast með skipulagasmálum í Reykjavík að undanförnu. Færðar eru fréttir að ýmsum framkvæmdum sem í raun ættu að eiga heima í lögregluskýrslum. Á svæði sem fótboltafélagið Valur eignaðist fyrir margt löngu nærri flugvellinum í Reykjavík er að byggjast upp ógurlega mikil og háreist íbúðabyggð. Stórar blokkir og alltaf að lágmarki nokkrir metrar á milli bygginga. Þetta leiðir til þess að fólkið sem býr á öllum hæðum, nema þeim efstu, sér ekkert nema inn í næsta hús. Getur í besta fallið dundað sér við að horfa á hvað nágrannarnir eru að sýsla innan við gluggana á móti. Svo eru nokkrir sem keyptu sér langdýrustu eignirnar í hverfinu, á jaðrinum, sem eru nú dálítið brældir. Þeim var boðið að kaupa íbúðir í útjaðri hverfis með dásamlegu útsýni yfir háskólabyggingarnar, einu flugbrautina sem umferð er um og svo náttúrlega eiturgræna veggi nýja spítalans. Nú er hins vegar komið aftan að þessu fólki, því borgin er búin að úthluta lóðum fyrir nýjum utustu húsum. Aftur eru þær lóðir verðlagðar hærra en þær inni í þyrpingunni. Þeir sem áður voru í jaðrinum með sitt yfirverð fyrir fasteignirnar keypti þannig köttinn í sekknum.

Já, málið með græna gímaldið í Álfabakka er langt frá því að vera einsdæmi. Þar var eins og alþjóð veit deiliskipulagi fyrir lóðir breytt og þær sameinaðar – oftar en auga á festi. Svo oft að það kemur sjálfum borgaryfirvöldum jafnvel á óvart hvernig fór! Enginn vill gangast í ábyrgð og eftir standa algjörlega ráðalausir íbúar í blokkinni við hliðina sem munu bókstaflega aldrei sjá aftur til sólar.

Hér er ég búinn að nefna einungis tvö dæmi af fjölmörgum um afleiðingar þess þegar sveitarfélög þétta byggð og láta íbúalýðræði sem vind um eyru þjóta. Er bara „drull“ eins og börnin orða það. Andmælaréttur fólks er fyrir borð borinn og orðtakið skjóta fyrst og spyrja svo í hávegum haft. Afleiðingin er slæm andleg líðan þeirra sem fyrir barðinu verða á yfirgangi yfirvalda, þ.e. stjórnenda sveitarfélagsins sem í hlut á.

En það er hvergi nærri að Reykjavíkurborg sé eina sveitarfélagið sem gerir æfingar á hversu jafnlundargeð íbúa getur náð langt. Í seinni tíð hefur það færst í vöxt að forsvarmenn skipulagsmála hjá ýmsum sveitarfélögum gera allt sem í þeirra valdi stendur til að leyna íbúa upplýsingum um það sem til stendur að gera. Í núgildandi lögum, sem sumir embættismenn hengja sig á, þarf nefnilega ekki lengur að auglýsa skipulög með þeim hætti að líklegt megi teljast að íbúar viti hvað stendur til að gera í þeirra nánasta umhverfi. Það skal jú auglýsa í Lögbirtingablaðinu hvað til stendur að gera og svo er málið kynnt á síðu sem nefnist Skipulagsgátt. Báðar eiga þessar miðlunarleiðir það sameiginlegt að enginn les þær. Hér áður fyrr var það skýrt í lögum að auglýsa skyldi skipulagsbreytingar með sannanlegum hætti og í þeim prentmiðlum sem næstir eru íbúum. Einu sinni stóð í lögunum dagblað á landsvísu, en slíkt er ekki lengur til. Einhverra hluta vegna hefur skipulagsauglýsingum fækkað í okkar miðli og kann ég ekki skýringar á því. Með því að leyna sem mest almennum breytingum á skipulagi er í raun vísvitandi verið að búa til vandamál ekki ósvipuð þeim sem ég nefndi á Valsreitnum við Hlíðarenda eða varðandi kjötafurðastöðina sem búið er að reisa við Álfabakka, á svæði sem aldrei hefur verið skilgreint til stóriðnaðar af því tagi, hvað þá nánast uppi á svölum hjá fólki í næstu húsum.

Virkt og skilvirkt íbúalýðræði og góð upplýsingamiðlun leiðir almennt til betri líðanar fólks. Það er margsannað mál. Ef yfirvöld hverju nafni sem þau nefnast verða uppvís af að hylma yfir veigamiklar breytingar sem framundan eru, er alltaf einhver hópur fólks sem líður fyrir athæfið. Reyndar eru sem betur fer dæmi um að þessi mál séu í lagi, að skipulagsyfirvöld beri virðingu fyrir þegnum sínum. Fyrir það ber að þakka.

Magnús Magnússon

Ekki reyna að hylma yfir