Stór hluti kjarasamninga á almenna vinnumarkaðinum er við það að losna. Næstkomandi föstudag renna fjölmargir þeirra út og ef ekki tekst að semja á næstu dögum má búast við átökum. Það sem einkennt hefur undirbúning nýrra samninga á liðnum vikum er sterkur vilji fulltrúa launþega að ná fram mjög hófstilltum hækkunum kauptaxta gegn því að ekkert verði af ýmsum gjaldskrárhækkunum fyrirtækja og opinberra stofnana. Þarna kveður við alveg nýjan tón, tón sem ekki hefur heyrst í mörg ár, raunar ekki svo lengi sem ég man. Ástæðan er býsna einföld og rökrétt. Forsvarsmenn verkalýðsfélaga vita manna best að viðvarandi verðbólga og hátt vaxtastig eins og við þekkjum bítur á almenna borgara, mest á þá sem bera klifjar hárra húsnæðislána en einnig láglaunafólks sem býr í dýru húsnæði miðað við tekjur sínar. Greiðslubyrði húsnæðislána hefur snarhækkað á liðnum mánuðum, í takti við stýrivaxtahækkanir sem verið hafa fjórtán í röð. Vextir eru hækkaðir til að slá á þenslu í þjóðfélaginu í þeim tilgangi að sporna gegn verðbólgu. Þetta hagstjórntæki hefur hins vegar ekki virkað sem skyldi og nú er almenningur kominn í öngstræti og fyrirtæki sjá fram á verkefnaskort. Afleiðingin er því bág kjör skuldsettra heimila en samsvarandi gróði þeirra sem eiga peninga. Einhvern veginn er þjóðfélagið okkar þannig úr garði gert að belti og axlabönd verja fjármagnseigendur meðan aðrir geta verið með buxurnar á hælunum.

Þau Sólveig Anna, Ragnar Þór og Villi Birgis eru fyrir löngu búin að gera sér grein fyrir stöðunni og vita hvað best væri að samið yrði um fyrir alþýðu landsins. Villi gekk reyndar svo langt um helgina að boða tillögu um núll krónutöluhækkun, gegn því að horfið yrði frá öllum gjaldskrárhækkunum sem boðaðar hafa verið. Þannig yrði í raun samið vopnahlé í 12 mánuði meðan semja mætti til langs tíma og þess freistað að húrra verðbólgunni niður og þar með vöxtunum einnig. Ekki þarf djúpa reikningskunnáttu til að sjá að auðvitað kæmi þetta sér best fyrir umbjóðendur hans og annarra verkalýðsfélaga að svona yrði bundið um hnútana.

Almennt hefur mér sýnst að viðtökur við tillögum breiðfylkingar launafólks, sem kynntar voru fyrir áramót, séu jákvæðar víða í samfélaginu. Í það minnsta hafa mörg sveitarfélög lýst vilja sínum til að endurskoða og fella jafnvel niður boðaðar gjaldskrárhækkanir sem tóku gildi um áramótin. Auðvitað kemur það sér ekki síst vel fyrir skuldsett sveitarfélög að vextir lækki og verðbólga hjaðni. Mótbárur við þessum hugmyndum hafa hinsvegar heyrst. Ekki hvað síst úr röðum stéttarfélaga sem hafa millitekju og hærra launað háskólafólk innan sinna vébanda. Einna helst frá starfsfólki hins opinbera. Fulltrúar þessara félaga segjast ekki ætla að taka á sig vandamál verkalýðsfélaganna. Vilja knýja fram prósentuhækkanir þótt þeir viti manna best að það kalli á víxlhækkun launa og verðlags, helsta fóðurs verðbólgunnar.

Það liggur fyrir að Samtök atvinnulífsins höfnuðu tilboði um kjarasamninga á grunni hófsamra krónutöluhækkana og því var deilunni vísað inn á borð ríkissáttasemjara. Samt virtist vera samstaða um meginmarkmiðið, að ná niður verðbólgu. Menn gátu bara ekki bæði sleppt og haldið. Ég tek undir sjónarmið Villa Birgis sem veit hvað þjónaði hagsmunum launþega sinna best. Atvinnurekendur vita einnig vel að endanlegur kostnaður kjarasamninga er mikill af því að gera hófstillta samninga og þeirra hagur er einnig að dregið verði úr verðbólgu og að vaxtastig lækki. Fyrirtæki í landinu skulda nefnilega svipað mikið og heimilin. Hagur fyrirtækja af hófstilltum kjarasamningum er enn meiri í ljósi þess að launatengd gjöld taka mið af þeim krónum sem starfmaðurinn fær. Miðgildi meðallauna í landinu er 658 þúsund krónur á mánuði. Fyrirtæki sem hefur starfsmann á þeim launum greiðir fyrir starfið rúmlega milljón krónur, þegar allt er tekið; þegar öllum lífeyrisréttindum, sköttum, fríðindum og launatengdum gjöldum er bætt við hina eiginlegu krónutöluhækkun starfsmannsins. Við launahækkanir sem ekki er innistæða fyrir í atvinnulífinu er því jafn öruggt og ég sit hér að gjaldskrá og verð hækkar samstundis til að vega upp á móti.

Í þessu ljósi fagna ég tillögu Vilhjálms Birgissonar um núll launabreytingu í tólf mánuði gegn því að allar gjaldskrárhækkanir verði látnar ganga til baka. Á þessu ári ættum við þannig að geta náð landi í baráttunni við verðbólguna í okkar annars krónuþjáða landi.

Magnús Magnússon

Dregur til tíðinda