Í heimi vaxandi samkeppni er það svo að ef eitthvað er of gott til að vera satt, er það líklega raunin. Almenningur ákveður að velja sér freistandi vörur á asískum verslanasíðum en þegar það móttekur vörurnar standast þær ekki væntingar. Flagð er því undir fögru skinni í því eins og öðru. Auðvitað er það svo að ef verðið er grunsamlega lágt, skýrist það af minni gæðum. Ef einn getur allt í einu farið að bjóða vöru sem annar hefur ekki getað boðið á slíku verði þarf viðkomandi til dæmis aðgang að ódýrara hráefni, vinnuafli eða betri tækni en samkeppnisaðilarnir. Ef varan á að seljast þarf hún að hafa eitthvað einstakt, framúrskarandi og umfram aðrar vörur svipaðrar gerðar. Helst að státa af styrkleikum sem ómögulegt er að jafna.

Ég fór aðeins að spekúlera í þessu í ljósi tíðindi mánudagsins. Einhvern veginn hafði það lengi legið í loftinu að flugfélagið Play var ekki að ráða við hlutverk sitt. Það var eitthvað í gangi sem ekki stóðst skoðun. Flestir forðuðust því að kaupa flugmiða hjá félaginu, völdu frekar önnur flugfélög. Sporin hræða nefnilega í þessu tilliti og þetta var langt í frá fyrsta gjaldþrot íslensks lággjaldafélags.

Ég hef mikla samúð með 400 manns sem misstu vinnu sína á mánudaginn. Höfðu fram á síðustu mínútu lagt sig fram um að skila sínu starfi eins vel og kostur var. Þá hef ég einnig samúð með þeim sem urðu strandaglópar út um koppagrundir. Þurftu með engum fyrirvara að kaupa sér rándýra ferð heim. Þá voru fjölmargir sem voru á leið utan sem lentu í allsherjar endurskipulagningu ferða sinna. Það mun taka margar vikur að vinda ofan af þessu.

Fyrir nokkrum vikum var ég staddur í stóra kaupfélaginu í Garðabæ. Eins og oft mátti finna freistandi tilboð í Costco. Meðal annars var hægt að kaupa gjafabréf fyrir 32 þúsund krónur sem ávísun á 50 þúsund króna flugfargjald með flugfélaginu Play. Mig rak í rogastans við að sjá þetta og við konan mín vorum sammála um að nú færi að styttast í annan endann hjá flugfélaginu. Auðvitað tók Costco eitthvað til sín í sölulaun og því má varlega áætla að þarna hafi verið hægt að kaupa flugmiða hjá lággjaldaflugfélagi á hálfvirði. Þetta var því augljóslega sökkvandi skip og engin framlegð af sölunni, heldur að líkindum verið að borga verulega með hverju seldu gjafabréfi.

Ég leyfi mér að vona að einhver bið verði á því að Íslendingar fari næst í rekstur lággjaldaflugfélaga. Sagan sýnir að við erum betri í mörgu öðru og ættum að halda okkur við það. Á fjögurra ára ævi náði þetta fjólubláa flugfélag að tapa rúmlega 19 milljónum króna á dag, hvern einasta dag frá upphafi, samtals 28 milljörðum íslenskra króna. Aldrei sást til sólar í þessum rekstri en mikið lagt upp úr fagurgala og að telja fjárfestum og almenningi trú um að reksturinn færi alveg að gera sig. Þetta væri bara alveg að koma! Nokkrir lífeyrissjóðir létu glepjast, þeirra á meðal Birta sem lagði til 1,7 milljarða króna í hlutafé sem nú er allt tapað. Vonandi kennir þetta þessum lífeyrissjóði sem og öðrum að láta áhættufjárfestingar í íslenskum flugrekstri lönd og leið. Við eigendur lífeyrissjóða eigum betra skilið. Vonandi á Birta þó á móti einhver hlutabréf í gamla Icelandair en gengi hlutabréfa í því snarhækkaði við tíðindi mánudagsins.

Vel má líkja rekstri lággjaldaflugfélaga við verslanasíður á borð við Temu, Alibaba, Babalabú eða hvað þær annars heita. Þar sem allt sýnist betra en það raunverulega er. Þess vegna er ágætt að halda að sér höndum og láta bara nægja að eiga viðskipti við þá sem er treystandi, bjóða góða vöru og á því verði sem hún þarf að kosta til að allir hafi sín laun út fyrir erfiði sitt.

Magnús Magnússon