Um næstu mánaðamót verða tvö ár liðin frá því gerð var afar athyglisverð tilraun vestur í Snæfellsbæ, nánar til tekið í Grunnskóla Snæfellsbæjar. Tekin hafði verið ákvörðun um að banna notkun farsíma í skólanum. Ég man svo vel eftir að hafa ritað frétt um þetta og að hún átti eftir að vekja talsverða athygli langt út fyrir hreppamörk Vesturlands. Sumir héldu reyndar að þar sem farsímabannið hófst 1. apríl að hér hafi verið um að ræða risastórt gabb af hálfu skólans. Sú var þó alls ekki raunin.

Aðal ástæða þessarar ákvörðunar skólayfirvalda var sú staðreynd, að sögn Hilmars Más Arasonar skólastjóra, að símar valda truflun, bæði í kennslustundum og í hinum frjálsa tíma nemenda. Einbeiting þeirra þverr, samskiptamiðlar og síminn á hug þeirra allan. Þegar málið var kynnt fyrir foreldrum og forráðamönnum barna í skólanum var bent á nokkrar grjótharðar staðreyndir. Til dæmis að mikil notkun farsíma getur haft neikvæð áhrif á andlega sem og líkamlega heilsu barna. Þá var og á það bent að óhófleg notkun samfélagsmiðla hefur oft skilað sér í vaxandi kvíða og streitu. Slíkt á reyndar alls ekki eingöngu við um börn og unglinga, en það er bara tabú að ræða um þetta sem vandamál þegar fullorðnir eiga í hlut. Það er engu að síður svo að unglingar rétt eins og fullorðið fólk ber sig saman við aðra á samfélagsmiðlum og upplifir sig jafnvel minna virði ef aðrir virðast betri í einhverju sem hefur áhrif á líf þeirra. Þetta getur leitt til þess að ungmenni verða brothættari, taka síður áhættu og verða ekki eins frjálsleg í fasi. Fyrir árangur í skólanum þýðir það svo lægri einkunnir og hefur til dæmis þær afleiðingar að börnin fara sjaldnar á stefnumót af ótta við að mistakast eða vera gagnrýnd. Svo daga þessar elskur uppi heima hjá foreldrum sínum langt fram á þrítugsaldurinn! Loks var bent á að einelti finnur sér mjög auðveldlega farveg á samfélagsmiðlum.

Ástæða þess að ég rifja þetta upp nú er sú að í blaðinu okkar í dag eru þrjár fréttir sem allar snerta unga fólkið í Snæfellsbæ. Unglingar sem búa að þeirri reynslu að hafa verið án farsíma í skólanum sínum í tvö ár koma þar við sögu, eru að gera athyglisverða hluti. Fyrsta fréttin sem ég vísa til fjallar um virka þátttöku nokkurra ungmenna í vinnu við fiskverkun hjá Fiskmarkaði Snæfellsbæjar. Þar vinna þeir við að flokka fisk og raða í kör utan skólatíma. Önnur frétt er um efnilegt knattspyrnulið 3. flokks sem nú er á leið í æfingabúðir í fótbolta á Spáni og eigin fjáröflun þeirra til að gera það verkefni mögulegt. Loks er frétt um skákmót, einvígi aldarinnar, sem haldið var um síðustu helgi þar sem ungir kepptu við gamla á skákmóti – og gjörsigruðu þá.

Ég leyfi mér að velta því fyrir mér hvort tilviljun ein ráði, eða hvort það sé beinlínis afleiðing af minni símanotkun sem unga fólkið í þessu sveitarfélaga er að gera góða hluti í starfi og leik. Getur verið að aukna virkni megi einmitt rekja til þess að hugur og hönd þeirra er opnari fyrir þátttöku? Ef þessu unga fólki líður betur eru um leið auknar líkur á að vilji til þátttöku eykst.

Ég viðurkenni fúslega að ég hef áhyggjur af alltof mikilli skjánotkun fólks. Það er útilokað að það sé hollt fyrir höfuðið að skjátími sé margir klukkutímar á dag og jafnvel meira en helmingur vökutímans. Mér finnst sorglegt hversu lítil umræða er um þetta í þjóðfélaginu og sömuleiðis hef ég áhyggjur yfir því að fleiri skólar hafa ekki kosið að fylgja fordæmi Grunnskóla Snæfellsbæjar.

Rannsóknir hafa leitt í ljós að of mikil skjánotkun getur leitt til verri andlegrar líðanar. Það á jafnt við um börn sem fullorðna. Einmitt vegna þess að fullorðnir eru síst betri en þeir sem yngri eru virðist sem fólk kjósi að ræða þessi mál ekki. Afleiðingin hjá fullorðnum er t.d. í formi síþreytu og verri andlegrar heilsu, og jafnvel kulnun kennt um. Ég tek því hattinn ofan fyrir þeim í Snæfellsbæ sem réðust í þessa tilraun fyrir tveimur árum.

Magnús Magnússon

Aukin virkni