Það er pínu gaman að gera grín að Evrópusambandinu, sérstaklega þegar kemur að reglubákninu. Oftar en einu sinni hef ég verið slakur í heita pottinum í Borgarnesi, afsíðis og með augun lokuð en glottandi eftir hlustun á góða ræðu um skriffinnskugrýluna handan við hafið. Báknið neyddi einhvern til að setja upp auka vask í eldhúsinu eða bannaði skátum á Héraði að vera með kökubasar, og „það bara má ekkert lengur!“

Svo virðist vera að það séu reglur og staðlar fyrir gjörsamlega allt í dag og sumum þykir þetta hafa gengið allt of langt. Hvað myndi svo sem gerast ef skátarnir bökuðu skúffuköku í óvottuðu eldhúsi með of fáum vöskum? Gæti heilbrigður einstaklingur bragðað bita án þess að hafa fyrir framan sig stöðluðu næringargildistöfluna fyrir hver 100 grömm? Almáttugur, kannski nota skátarnir ólífræn E-efni í bakstrinum sem myndu valda vegan persónu varanlegum andlegum skaða!

Ég grínast með þetta vegna þess að þökk sé nútíma matvælaframleiðslu með öllum sínum reglum og stöðlum, þá er í dag matvælaveruleikinn heima á Íslandi orðinn eitthvað svo óraunverulegur. Meðalmanneskja hefur aðgang að matvælum sem kóngafólk heimsvelda fyrri tíma myndu öfundast út af og fyrri kynslóðir Íslendinga gætu aldrei nokkurn tímann ímyndað sér. Um miðjan vetur getur hver sem er skroppið út í nálæga búð, þar má sjá ferska ávexti frá hinni hlið hnattarins sitja við hliðina á nýjum gómsætum smátómötum sem komu beint úr einhverri innlendir gróðurglerhöll sem knúin er af hverakrafti. Við getum meira að segja keypt ferskan ananans! Hvað með það? Karl II Englandskonungur elskaði ananas svo mikið að hann lét mála málverk af sér að taka við þessum konunglega ávexti. Eitt stykki af ananas gat kostað á fyrri tímum í kringum milljón krónur og efri stéttar fólk sem hafði ekki efni á að kaupa ávöxtinn lét sér nægja að leigja eitt stykki fyrir sérstök tilefni. Fátt sýndi meiri lúxus en að hafa ananas í fanginu þegar maður labbaði um í fínum veislum, en núna fer þessi konunglegi ávöxtur í blandara til að hafa heilsudrykk með morgunmatnum á Íslandi. Að ekki sé nú talað um ananas á pizzur, sem Guðni forseti getur reyndar ekki hugsað sér.

Svona er Ísland í dag. Ég gæti mætt í íslenskt matarboð það kæmi mér ekkert á óvart að sjá bakka með evrópskum ostum, mið-austurlenskum ólífum og amerískum kryddpylsum, við hliðina á því gætu verið tælenskar risarækjur, sushi eða jafnvel einhver indverskur smáréttur skreyttur með saffran frá Ísrael. Líklegast mæti ég með vínflösku frá kannski Suður-Afríku og hellt væri í glös, skálað og fólk myndi njóta þess að smakka hitt og þetta og spjalla um daginn og veginn. Mögulega kannski kvarta aðeins undan veðrinu. Þetta gæti verið bara venjulegt kvöld með góðum vinum einhversstaðar í Reykjavík.

En það er ekkert venjulegt við þetta! Í samanburði við næstum alla mannkynssöguna er þessi raunveruleiki í Reykjavík árið 2020 einhvers konar himnaríki, einhver draumkennd paradís. Heimsins bestu vín og matur enda á borðum almennings á einhverri eyju í Norður-Atlantshafi og fyrir okkur er þetta bara sjálfsagður hlutur. Við borðum og drekkum áhyggjulaus, það er nóg til af öllu. Það er ekkert myglað, ekkert úldið og nær engin hætta á matareitrun eða sýkingum. Höfum í huga að svokölluð hungurfellisár voru tölfræðilega að meðaltali fimmta hvert ár á Íslandi á 17. öld og fjórða hvert á 18. öld, og á þeirri 19. fór Askja og Hekla að gjósa og 20% þjóðarinnar flýr burt úr landi og fer vestur um höf. Á Íslandi hefur aldrei verið auðvelt að lifa fyrr en núna. Ég legg til að matarboðsgestir ættu alltaf að fallast á kné fyrir framan svona hlaðborð og þakka fyrir að fá að upplifa svona góða og gjöfula stund á þessum síðustu og bestu tímum.

Í Reykjavík, þar sem núna er mögulegt að halda himnesk matarboð, geisaði til dæmis skelfilegur taugaveikisfaraldur í byrjun síðustu aldar. Þetta er bakteríu smitsjúkdómur sem berst í fólk með saurmenguðu vatni eða matvælum. Ástandið var alvarlegt, fólk var að deyja og margir veikir. Kemur þá til sögunnar Matthías Einarsson læknir við Franska spítalann í Skuggahverfinu sem fer að greina ástandið. Hann taldi líklegt að íbúarnir væru að smitast af því að fólk var að sækja neysluvatn í svokallaða Móakotslind. Hann sá að það var salernisstaður í hallanum ofan við lindina og sprungur voru í brunnhleðslunni. Matthías kom með margar ábendingar en það voru ekki allir sammála honum – og líklegast var fólk alls ekkert ánægt með einhver boð og bönn. En þökk sé Matthíasi þá var Móakotslind lokað þann 16. desember árið 1906 og Vatnsveita Reykjavíkur tók til starfa árið 1909. Bóluefni, betri tækni og strangar reglur og staðlar um gott hreinlæti, gerðu það að verkum að taugaveiki heyrir nú sögunni til, á Íslandi.

Sömu sögu er ekki að segja víða í heiminum í dag. Þessa stundina er ég staddur langt frá heita pottinum í Borgarnesi og skriffinnskugrýlunni í Evrópu. Ég bý í Níger í Vestur-Afríku og það er svo margt hérna sem er dásamlegt og jákvætt, en það er margt hér í landi sem betur má fara. Ég hvet ykkur sem kvartið yfir reglum og stöðlum að heimsækja mig hingað, ég mun taka vel á móti ykkur. Það er hægt að kaupa ananas á götumarkaðnum og við getum haft einn í fanginu þegar við löbbum um borgina. Þið munuð sjá að hér má næstum allt og að enginn mun banna neinum að vera með kökubasar, hér hefur enginn áhyggjur af fjölda eldhúsvaska hvað þá stöðluðum næringargildistöflum. Hér er ekkert bölvað ESB reglubákn, en hér í Níger er taugaveikin landlæg og við munum sjá hvernig sjúkdómurinn fer með manneskjur. Verum þakklát fyrir fólk eins og Matthías Einarsson og lærum að meta gagnsemi þess að hafa reglur og staðla og menntað fólk til að framfylgja þeim.

 

Geir Konráð Theódórsson.