Þessa dagana er verið að auglýsa hugmyndasamkeppni um skipulag á Breiðinni á Akranesi. Að samkeppninni standa Breið þróunarfélag fyrir hönd Brims hf. og Akraneskaupstaðar. Af þessu tilefni er vel þess virði að dusta rykið af 30 ára gamalli viðskiptahugmynd um að reisa fiskasafn á Akranesi. Hugmyndin var að safnið tæki til starfa um leið og Hvalfjarðargöngin opnuðu.

Það var fimm manna áhugahópur sem hittist einn vordag 1992 til velta fyrir sér hvað hægt væri að gera til að vekja áhuga landsmanna og þá sérstaklega Reykvíkinga á að taka sunnudagsbíltúrinn upp á Akranes þegar göngin væru komin. Félagarnir voru með fjölbreyttan bakgrunn; sjómaður, hamskeri, leiðsögumaður, líffræðingur, kennarar og ferðamálafulltrúi bæjarins.

Fyrsta hugmyndin var að vera með alhliða fiskasafn með uppstoppuðum fuglum, steinum og ýmsu öðru. Strax var farið að leita að húsnæði og taldi hópurinn að gamla „Akurshúsið“ ásamt samliggjandi lágreistu húsi við Akursbraut myndi henta vel.

Hugmyndin fékk strax góðan hljómgrunn og naut styrkja frá Rannsóknaráði Íslands, fjárlaganefnd Alþingis, menntamálaráðuneytinu, sjávarútvegsráðuneytinu, Byggðastofnun, Akraneskaupstað, HB og fleiri aðilum í sjávarútvegi og ferðaþjónustu. Það fjölgaði einnig í áhugahópnum, bæði fagmenn og áhugmenn bættust við. Áhugahópurinn tók þó aldrei krónu fyrir sína vinnu þrátt fyrir mikið vinnuframlag til verkefnisins.

Með þennan stuðning í farteskinu gat hópurinn ráðið til sín verkefnastjóra í hlutastarf; Ævar Harðarson arkitekt. Þá var einnig mögulegt að kaupa nauðsynlega rannsóknavinnu þar sem m.a. voru gerðar viðhorfskannanir til að athuga áhuga skólakerfisins á safninu og áhuga erlendra ferðaheildsala, kanna tæknilegar og líffræðilegar forsendur, rekstrarforsendur, gera rýmisáætlun, kanna vel staðarval, meta stofnkostnað og mikilvægast að öllu að vinna raunhæfa hugmyndavinnu.

Einn liður í undirbúningnum var að hópurinn hélt fjölmenna ráðstefnu, Akva-Nord á Akranesi með aðilum frá öllum fiskasöfnum á Norðurlöndunum. Aðal þema ráðstefnunnar var væntanlegt safn á Breiðinni og fengust þar ómetanlegar upplýsingar um rekstur slíkra safna.

Vegna stuðningsins var hægt að ráða einn þekktasta ferðaráðgjafa Evrópu, prófessor Terry Stevens, til að leggja verkefninu lið. Á sama tíma var hann m.a. að vinna að stórum verkefnum með Írum og Skotum. Hann kom með mjög fagleg vinnubrögð og sagði m.a. að það væri alröng nálgun að byrja á að finna húsnæði. Hugmyndafræðin yrði að vera algjörlega klár og það þyrfti að gefa sér góðan tíma í þá vinnu áður en nokkuð annað yrði gert. Og það gerði hópurinn.

Hluti af vinnunni var að skoða og meta stofn- og rekstrargrundvöll. Ljóst var að sjávardýrasöfn kostuðu umtalsvert í byggingu og voru dýr í rekstri enda með flókinn tækjabúnað. Mat á aðsóknartölum bentu hins vegar til þess að fiska- og sjávarútvegssöfn væru best sóttu ferðamannastaðirnir bæði á Norðurlöndum og í Bretlandi, þaðan sem aðsóknartölur voru skoðaðar.

Um var að ræða nokkra hópa sem sóttu slík söfn eins og heimamenn, barnafjölskyldur, skólar og ferðamenn. Hundruðir þúsunda gesta sóttu sambærileg söfn í Evrópu. Rétt er að geta þess að árið 1997 komu rétt um 200 þúsund erlendir ferðamenn til landsins en spár þá gerðu ráð fyrir mikilli fjölgun. Enginn í vinnuhóp Sjávargarðsins óraði hins vegar fyrir því að rúmlega 20 árum seinna væru að koma um tvær milljónir ferðamanna til landsins sem þyrsti í fróðleik um náttúru, menningu og lífríkið við Ísland.

Niðurstaða hugmyndavinnunnar var að reisa svokallaðan Sjávargarð, fiska- og sjávarútvegssafn með lifandi fiskum, sjávardýrum og gróðri í stórum og litlum búrum fremst á Breiðinni, sjá mynd. Hugmyndin var að Sjávargarðurinn yrði kynningarmiðstöð um lífríki hafsins í kringum Ísland og auðlindanýtingu. Þungamiðja hugmyndarinnar var að á sýningunni væri á skýran og einfaldan hátt gerð grein fyrir mikilvægi sjávarútvegs fyrir íslensku þjóðina.

Verkefnið fékk m.a. viðurkenningu frá Rannsóknarráði Íslands fyrir sérstaklega vönduð vinnubrögð.

Þegar allri grunnvinnu var lokið var næsta skref að afhenda bæjarstjórn Akraness grunngögnin og taka ákvörðun um hvort ráðast ætti í framkvæmdir. Afhendingin fór fram á fundi með bæjarráði haustið 1997. Einn bæjarráðsmaður sagði við afhendinguna að þessi gögn myndi sóma sér vel í skjalasafninu. Þetta voru kaldar kveðjur til áhugahópsins sem hafði lagt sig allan fram um að vinna faglegt og framsýnt verkefni fyrir bæinn sinn.

Ekkert hefur síðan gerst í þessu máli en við nýlega eftirgrennslan fannst hluti af afhentum skjölum í skjalasafninu. Spurning er hvort sómdi sér betur að hafa gögnin geymd á skjalasafninu eða hafa nú starfandi framsækið fiska- og sjávarútvegssafn fremst á Breiðinni ?

 

Þórdís Guðrún Arthursdóttir, fyrrverandi ferðamálafulltrúi Akraness

Ævar Harðarson, PhD arkitekt, fyrrverandi verkefnastjóri Sjávargarðsins