Þetta voru framtíðarspár til handa Ljómalind, sem starfar enn, þrettán árum síðar

Ljómalind – local market, er verslun sem starfrækt er í Borgarnesi og staðsett á einum besta stað í bænum, þar sem margar rútur fullar af ferðamönnum, stoppa dag hvern. Blaðamaður Skessuhorn hefur mælt sér mót við eina af stofnendum Ljómalindar. Hún er grönn, með kvikar hreyfingar og hendur sem sést að hafa verið notaðar. Hanna Sigríður Kjartansdóttir er kennari en bóndi á Leirulæk þegar hún kemur heim úr kennslunni og selur kjöt við sjónvarpið. Hún hefur ritað prókúru fyrir Ljómalind frá upphafi og er enn að. Farið er yfir sögu og gengi fyrirtækisins, sem ekki var spáð langlífi, yfir rjúkandi kakóbolla.

**Það er ekki slæmt að vera staðsettur með verslun í „Bananahúsinu“ í Borgarnesi þar sem ótal rútur stoppa og fleiri fyrirtæki eru með starfsemi.**

Svanur á líklega heiðurinn af upphafinu

„Þetta byrjaði eiginlega þannig að það losnaði pláss í húsinu sem löngum hefur verið kallað Bananinn. Húsið eiga Svanur Steinarsson og Elfa Hauksdóttur. Þau reka verslunina Brúartorg við hliðina á okkur. Svanur spurði mig hvort ég myndi vilja fá húsnæðið lánað fyrir jólin árið 2012 til að selja kjöt og matvörur beint frá býli. Mér leyst ekkert illa á hugmyndina og hafði samband við fólk sem hafði starfað með mér í Beint frá býli. Svo þarna vorum við nokkur sem höfðum helgarmarkaði fyrir þessi jól. Svo var ekkert meira af okkar hálfu í þessu húsnæði að sinni því það hafði verið leigt undir aðra starfsemi eftir áramótin. En nú vildu Samtök sveitarfélaga á Vesturlandi SSV gera eitthvað fyrir framleiðendur, alla vega þá sem voru í þessu samfélagi Beint frá býli. Svo hópurinn fór að hugsa hvað hægt væri að gera. Eftir ýmsar þreifingar og bollaleggingar verður það úr að kaupfélagið lánar okkur húsnæði uppi á Sólbakka. Við fengum styrk frá SSV til að græja og gera, eins og sagt er, eyddum þarna frítímanum í að gera húsnæðið nothæft undir verslun. Sigursteinn Sigurðsson arkitekt var einnig fenginn til að hjálpa okkur við að hanna rýmið. Í þessum byrjendahópi voru tólf einstaklingar. Stofnuðum svona „kvenfélag,“ fengum kennitölu og allt saman og skiptust á um að vinna í versluninni. Þess vegna var svona kvenfélagsbragur á þessu því í upphafi var enginn launaður starfsmaður, heldur einungis innleggjendur sem sáu um reksturinn. Á þessum tíma var bara opið um helgar á veturna en alla daga yfir sumarið. Þannig var þetta fyrstu árin. Við vorum líklega um þrjú ár á Sólbakkanum, ekki meira. Við vorum að sumu leyti með ögn öðruvísi innréttingar en sáust í öðrum verslunum. Þær urðu meðfram öðru að hálfgildis vörumerki verslunarinnar, eins og tréð sem var.“

**Viðskiptavinur virði fyrir sér hluta af hinu mikla úrvali í versluninni.**

Flutt að nýju

Það var síðan árið 2015 að húsnæði við hliðina á Brúartorgi í Borgarnesi losnaði og þar hefur fyrirtækið verið til húsa síðan. Í upphafi var reynt að hafa sama snið á rekstrinum og hafði verið uppi á Sólbakka. Það gekk einungis í stuttan tíma. Fljótlega var vöxturinn orðinn mikill sem og tekjurnar. Þess vegna var ákveðið að breyta fyrirkomulaginu í einkahlutafélag. „Auk þess var einfaldlega orðið of mikið að gera til þess að fólk gæti stundað þetta í sjálfboðavinnu meðfram öðrum störfum,“ segir Hanna og bætir við að þá hafi verið tekin ákvörðun um að ráða starfsmann og hafa opið allt árið. „Í upphafi var vöruúrvalið mjög staðbundið. Starfssvæðið var Vesturland, þ.e. Borgarfjörður, Mýrar, Snæfellsnes og Dalir og allt var heimagert, hvort sem um var að ræða matvöru eða handverk. Við vorum með nefnd sem mat allar vörur inn í verslunina áður en þær voru teknar til sölu. Nefndin var nokkuð ákveðin í hvað teldist gott handverk og það var aukin heldur brjáluð vinna að fara yfir allt sem barst. Í tímans rás hefur þetta ögn breyst. Við höfum kannski stundum horft á það með blinda auganu ef hráefnið er ekki alveg íslenskt svo framarlega sem handverkið sjálft og hönnunin sé það. Einnig tökum við inn vörur af stærra svæði en áður. En svo að það sé sagt, þá ætlum við ekki á sama stað og lundabúðirnar, enda eru þær nógu margar.“

Gott vöruúrval, en heimamenn vantar
Að sögn Hönnu sækja Íslendingarnir einkum í matvöruna sem boðin er til sölu í Ljómalind. „Þeir koma og sækja sér eitthvað á grillið eða nýjan fisk á meðan útlendingarnir kaupa handverkið. Við vildum kannski sjá meira af heimafólki nýta sér þessa verslun til að kaupa á gjafavöru. Það er gríðarlega gott úrval af vönduðum vörum í Ljómalind sem gaman er að gefa.“

Hanna segir að þær selji bæði vörur í umboðssölu en einnig kaupi þær vörur sem þær selja síðan sjálfar. „Við kaupum sem dæmi fisk utan af Akranesi sem er mjög vinsæll og selst yfirleitt upp um leið og hann kemur í búðina. Svo erum við líka með grænmeti sem við kaupum frá bændum en þessar vörur eru árstíðabundnar og það er ekki gáfuleg fyrir okkur að þýða upp vörur sem við höfum fryst áður, en ef matvara eins og fiskur, sem þolir frost, selst ekki, þá frystum við hana auðvitað. En þá er ekki lengur um ferskvöru að ræða. Það eru hins vegar um 70 aðilar sem við seljum fyrir í umboðssölu og það er alveg með ólíkindum hvað fólk er flinkt að búa til ótrúlegustu hluti. Það er virklega gaman að ganga um búðina og skoða úrvalið, sem er dágott, þótt ég segi sjálf frá og margt sem gleður augað. Jafnframt er metið reglulega hvað hentar versluninni hverju sinni sem auðvitað er breytilegt.“

Stjórn en ekki lengur verslunarstjóri

Hanna Sigríður segir að það sé enn stjórn yfir fyrirtækinu og aðspurð segist hún ekki hafa verið í stjórn allan starfstíma fyrirtækisins, en eins og áður sagði, ritað prófkúru frá upphafi. „Við vorum með verslunarstjóra til að byrja með sem stýrði versluninni og fékk fólk til vinnu og þess háttar. Þeir hafa verið þrír frá upphafi. En eftir að sá síðasti hætti þá ákváðum við að starfsfólkið gæti vel séð um þessa hlið mála og þeim hefur farist það vel úr hendi. Þegar síðasti framkvæmdastjórinn lét af störfum, en þeir voru jafnframt fjármálastjórar, þá tók ég við fjármálunum aftur, en ég sé bara um að reikna út launin, gera upp við starfsfólk og innleggjendur og greiða reikninga. Bókhaldið er í annarra höndum.“

Það er þriggja manna stjórn í Ljómalind ehf, en auk Hönnu Sigríðar eru það Agnes Óskarsdóttir á Hundastapa og Þorgrímur Einar Guðbjartsson á Erpsstöðum. Og hún svarar blaðamanni brosandi að það sé ekkert borgað fyrir þessa vinnu. „Greiðslan er bara gleðin við að sjá þetta dafna.“

Matarhornið er afar vinsælt meðal Íslendinga. Dömurnar í Ljómalind myndu þó ekki sýta það ef Íslendingar og heimamenn myndu einnig skoða hið fjölbreytta vöruúrval sem verslunin býður upp á í öðrum vöruflokkum.

Heppnar með starfsfólk

„Í Ljómalind eru stöðugildin líklega eitt og hálft,“ segir Hanna þegar talið berst að starfsfólkinu. „Þegar Markaðsstofan hætti starfsemi þá græddum við eina manneskju því við tókum yfir það hlutverk hennar að miðla upplýsingum til ferðamanna, fengum sem sagt styrk til að halda því áfram. Það var sveitarfélagið sem samdi um þetta við okkur, til þriggja ára. Að þeim tíma loknum sögðu menn þar á bæ að nú væri allt á netinu, fólk gæti fengið allar upplýsingar þar og vildu því ekki greiða með þessu lengur. Svo við höldum bara áfram að miðla upplýsingum til ferðamanna, eins og við gerðum, þótt styrkurinn sé farinn því það er alltaf verið að spyrja. Í Ljómalind er opið nær alla daga ársins vegna þess að ferðamaðurinn er hér alla daga og við þurfum að sinna þeim. Það eru kannski fimm dagar, árlega sem við lokum.“ Hanna segir að þau hafi verið einstaklega heppin með starfsfólk, frábærar konur sem sinni starfinu af alúð og áhuga. „Við stóðum frammi fyrir töluverum veikindum starfsmanna um tíma, og sumum æði alvarlegum. En það bjargaðist alltaf að fá fólk til að hlaupa í skarðið. Eins og ég segi, við höfum notið gríðarlegs velvilja. Og sem betur fer eru konurnar okkar allar á góðri leið að ná heilsu á ný.“

Kannski hafa sumir heimamenn aldrei kíkt við
Í svona rekstri er stærsti áhættuþátturinn eitthvað sem fyrirtækið ræður sjálft ekkert við, þ.e. ytri aðstæður stýra því eiginlega hvernig salan gengur. „Á bernskuárum verslunarinnar fengum við gjarnan það viðhorf frá fólki að við myndum ekki lifa út árið. Þau eru nú orðin tólf árin, svo við höfum sannað okkur. Lifað af alls kyns hremmingar og erum komin yfir þann þröskuld sem mörgum fyrirtækjum reynist örðugt að stíga yfir. Við höfum alltaf náð að klóra í bakkann, þegar hefur harðnað á dalnum. Eins og í þegar heimsfaraldurinn, Covidið, geysaði og engir ferðamenn komu, þá náðum við að halda sjó. Sama gildir um rigningar- og/eða köld sumur, þá eru sannarlega færri ferðamenn á ferli heldur en í sumri eins og er að ljúka núna. Þá þarf kannski að gera nýtt gat á beltið. Það er ekkert leyndarmál að veturnir hafa oft verið erfiðir. Við erum einfaldlega afar ánægð með að það sé enn opið og áfram sé verið að reka Ljómalind. En það yrði mikil gleði í okkar herbúðum ef heimamenn myndu muna eftir því að þarna er verslun sem hefur frábærar vörur á boðstólnum, bæði til tækifæris- og jólagjafa, en ekki bara matvæli. Ég er reyndar nokkuð viss um það að sumir heimamenn hafi aldrei komið inn fyrir dyrnar á Ljómalind,“ segir Hanna.

Konum gengur oft betur í harðræði

Hanna er sammála því sem sagt hefur verið að konum gangi oft betur að reka fyrirtæki þegar harðnar á dalnum. Þær séu margar vanar að gera mikið úr litlu, endurnýta hluti til eins og annars. „Það er ekkert ótrúlegt að sú staðreynd að starfsmennirnir eru allar konur hafi hjálpað fyrirtækinu, án þess að ég viti það.“ Ljómalind var einnig með svokallaða Matarsmiðju á sínum höndum um tíma. „Til þessa var stofnað svo að framleiðendur í matvælaiðnaði af öllum gerðum gætu unnið þær vörur sem þeir voru að framleiða í viðurkenndu eldhúsi, hvort sem það var vinnsla á kjöti eða fiski, sultur og saft, bakstur eða hvað eina. Það hafði verið krafa um matvörur væru unnar við slíkar aðstæður svo okkur fannst meiriháttar að þessu hefði verið komið á fót. Þegar við hættum umsjón með smiðjunni tók matreiðslumeistari við keflinu og gat því leiðbeint fólki mikið betur en við. En það var alveg sama, starfsemin lognaðist út af því miður.“

Margir boltar á lofti
Hanna er alin upp í Borgarnesi og hefur sjálf verið með marga bolta á lofti. Hún er kennari að mennt og starfar sem slíkur í Borgarnesi, en býr á Leirulæk, en þangað flutti fjölskyldan árið 2020. „Ég segi stundum að ég stundi kennslu til að borga reikningana,“ segir Hanna og hlær. „En þegar ég kem heim í sveitina mína, þá verð ég bóndi. Síðan sel ég kjöt yfir sjónvarpinu svo ég er með fremur marga bolta á lofti, en ég vildi alveg fara að sleppa þessum Ljómalindarbolta og að einhver tæki við honum, þetta fer að verða gott. Við erum ekki svo mörg orðin eftir sem erum hluthafar, ég held að við séum níu,“ og Hanna telur á fingrum sér nöfn fólksins sem eru hluthafar í fyrirtækinu. „Jú við erum níu. Við vorum hins vegar fimmtán í byrjun sem voru hluthafar, svo það hefur breyst.“

Blikur á lofti
Nú hefur blaðamaður séð rekstur húseigandans auglýstan til sölu og leikur því forvitni á að vita hvort Ljómalind muni kannski bara kaupa. „Við höfum alveg sagt þeim hjónum sem eiga rekstur Brúartorgs að við gætum hugsað okkur að kaupa allt garnið þeirra,“ segir Hanna brosandi. „Hvort við fáum það húsnæði til viðbótar eða hvernig það verkast allt, fer bara eftir því hvort þeim tekst að selja reksturinn. En það er ekki hægt að hugsa sér betri staðsetningu fyrir svona verslun; með Nettó, Hyrnuna, Bónus og bakaríið í nánasta nágrenni ásamt hótelinu hinum megin við götuna. Ég lít björtum augum til framtíðarinnar fyrir hönd Ljómalindar. Fyrirtækið hefur ýmsa fjöruna sopið en lifir enn og ég sé ekkert í náinni framtíð sem ætti að geta komið í veg fyrir farsælan rekstur þess áfram.“ Þar með þarf Hanna Sigríður Kjartansdóttir að fara að koma sér. Hún er að fara á sundæfinu svo fátt er annað að gera fyrir blaðamann en að þakka fyrir spjallið.

**Sonja Hille fylgdi með þegar Ljómalind tók yfir upplýsingastarfsemi Markaðsstofunnar. Hér er hún í hinu fjölbreytta lopapeysuhorni verslunarinnar.**

„Þið verið farin á hausinn innan árs“

Þetta voru framtíðarspár til handa Ljómalind, sem starfar enn, þrettán árum síðar

Þetta voru framtíðarspár til handa Ljómalind, sem starfar enn, þrettán árum síðar