Í sumar barst Skipulagsstofnun matsáætlun Heartwood Afforested Land ehf. vegna fyrirhugaðrar skógræktar í landi Varmalækjar í Bæjarsveit. Í framhaldinu leitaði Skipulagsstofnun umsagna fjölmargra stofnana og félaga sem um málið hafa að segja en frestur til að gera athugasemdir rann út 15. ágúst. Nú hefur Skipulagsstofnun birt álit sitt.

Í matsáætlun framkvæmdaraðila eru kynnt áform um skógrækt. Jörðin er 847 ha að stærð og gert ráð fyrir að 70-80% þess lands nýtist til skógræktar. Gerð er grein fyrir hvernig fyrirtækið hyggst standa að mati á umhverfisáhrifum framkvæmdarinnar. Markmið framkvæmdarinnar er að rækta síþekjuskóg sem skapar timburnytjar, ásamt fleiri gæðum skógarvistkerfis. Gróðursettar verða fimm trjátegundir sem sýnt hafa góðan vöxt hér á landi, þ.e. alaskaösp, sitkagreni, fura, lerki og birki. Áætluð tegundasamsetning fer eftir landhæð innan svæðisins. Þegar hefur fengist leyfi til skógræktar á um 82,5 ha svæði innan jarðarinnar sem verður plantað á þessu ári.

Ákjósanlegt fyrir túnrækt og akuryrkju

Nokkrar athugsemdir bárust við fyrirhugaða skógrækt og bent á að ræktanlegt land á láglendi ætti að nýta til annars en skógræktar. Í umsögn Búnaðarfélags Andakílshrepps kemur m.a. fram að hluti jarðarinnar sé framræstar mýrar. Þær séu ákjósanlegt svæði fyrir túnrækt, akuryrkju og aðra matvælaframleiðslu. „Eftir því sem best er vitað séu skógarnytjar á sambærilegum svæðum í nágrannalöndunum varla hagkvæmar,“ segir í umsögn búnaðarfélagsins. Þá kemur fram í umsögn nærliggjandi jarðeigenda, á Hellum 1 og 2, að samkvæmt 1. gr. jarðalaga og samþykktri stefnu um landnýtingu og vernd ræktunarlands frá 2021 skuli tryggja að land sem henti til matvælaframleiðslu sé verndað gegn óafturkræfum breytingum í landnotkun nema fyrir liggi brýnir almannahagsmunir. Ræktarland á Íslandi sé takmörkuð auðlind og stefna stjórnvalda geri skýlausa kröfu um að við mat á framkvæmdum beri að forgangsraða vernd ræktunarlands. Skuli sú landnotkun sem tryggi áframhaldandi matvælaframleiðslu ganga fyrir annarri notkun.“

Afstaða byggist á endurskoðuðu aðalskipulagi

Í umsögn Borgarbyggðar var bent á að fjalla þurfi um hvaða áhrif það hafi að rækta skóg á landi sem sé flokkað sem gott landbúnaðarland í 1. flokki. Jafnframt er bent á að í umfjöllun um samræmi við aðalskipulag þurfi að líta til endurskoðaðs aðalskipulags sem ráðgert sé að muni taka gildi áður en ferli umhverfismats ljúki. Í tillögu að endurskoðuðu aðalskipulagi sé gert ráð fyrir 90 ha skógræktarsvæði á Varmalæk og ef framkvæmdaraðili áformi að stækka það svæði þá verði afstaða Borgarbyggðar til þeirrar stækkunar byggð á endurskoðuðu aðalskipulagi og möguleg breyting eða leyfisveitingar muni miða við endurskoðað aðalskipulag. Því er beint til framkvæmdaraðila að umhverfismatið taki mið af þessu. Þá segir í umsögn Borgarbyggðar: „Í tillögu að endurskoðuðu aðalskipulagi segir að líta skuli „á gott ræktunarland sem auðlind sem verði almennt ekki ráðstafað til annarra nota með óafturkræfum hætti.“ Flokkun landbúnaðarlands hafi verið unnin samhliða vinnu við endurskoðun aðalskipulags Borgarbyggðar. Áætlað framkvæmdasvæði sé að stórum hluta gott ræktanlegt land í flokki 1 og um 200 ha innan landamerkja Varmalækjar séu tún. Í umhverfismati þarf að fjalla um áhrif áformaðra framkvæmda á gott ræktanlegt land og tún og samræmi við stefnu í aðalskipulagi. Fjalla þarf um áhrif skógræktar á góðu ræktanlegu landi í flokki 1 á aðlæg landbúnaðarsvæði og hvort áformin girði fyrir möguleg búrekstrarnot síðar meir.“

Hægt er að kynna sér efni skýrslunnar og allar umsagnir á Skipulagsgátt undir: „Skógrækt í landi Varmalækjar.“

Gjalda varhug við skógrækt á ræktunarlandi