Spjallað við Þórð lækni sem hefur í rúm þrjátíu ár annast heilsu fólks allt frá Bröttubrekku og vestur í Kjálkafjörð

Það er blíðviðrisdagur þegar blaðamaður ber að dyrum á heimili Þórðar Ingólfssonar læknis í Búðardal. Fríða kona hans kemur til dyra og segir Þórð vera væntanlegan innan nokkurra mínútna. Það reynist rétt og innan skamms erum við sest að spjalli í rúmgóðri fallegri stofu með útsýni til hafs. Þórður byrjar á að segja að það sé nú ekki ástæða til að eyða tíma í að taka viðtal við hann. En samtalið á eftir að leiða annað í ljós, enda hefur blaðamaður heyrt margt gott um manninn. Það rifjast t.d. upp að nýleg íbúakönnun Samtaka sveitarfélaga á Vesturlandi sýndi að Dalamenn væru sáttir við þá læknisþjónustu sem þeir fengju. Ánægja með heilsugæslu var marktækt meiri þar en t.d. á Snæfellsnesi.

Örlagarík búsetuákvörðun

Þórður hefur sem sagt gegnt stöðu heimilislæknis í læknishéraðinu Dölum og Reykhólahreppi í rúm þrjátíu ár. „Ég tók sérnám í heimilislækningum í Eskilstuna í Svíþjóð á sínum tíma,“ segir hann. „Eftir það fór ég að vinna þar sem heimilislæknir og var kominn með fastráðningu. Ég var fjölskyldumaður og við konan mín þáverandi fundum að börnin okkar voru að fara að alast upp sem Svíar þótt við töluðum t.d. alltaf við þau íslensku. Svo það var spurningin um hvar við vildum tilheyra. Báðir kostir vógu alveg salt hjá okkur, en að lokum varð niðurstaðan að fara hingað heim. En það kom sem sagt alveg til greina að vera þarna áfram og þá væri ég sjálfsagt úti ennþá.“

Læknir í sveit

Heimilislækningar eru mikilvæg grein læknisfræðinnar og fela í sér mikla breidd. Þórður verður íhugull á svip þegar blaðamaður spyr af hverju þær hafi orðið fyrir valinu. „Ég leysti af í tvö sumur á heilsugæslunni á Siglufirði þegar ég var að klára námið. Þar fann ég einhvern veginn að þetta starf heillaði mig, sérlega þá hvað það var fjölbreytt. Og ég hafði alltaf þá hugsun að ég vildi vera í dreifbýli en ekki á höfuðborgarsvæðinu.“ Þórður er alinn upp í Hveragerði svo hann þekkir smábæjarlífið vel. Hann er sonur Steinunnar Runólfsdóttur og Ingólfs Pálssonar. „Foreldrar mínir eru samt sitt úr hvorri áttinni,“ segir hann. „Mamma er úr Skagafirðinum en pabbi austan af Síðu. Þau voru mjög gott fólk bæði og það hefur verið mér gott veganesti.“

*Í hestaferð um Skorradalinn fyrir nokkrum árum.*

Tvær stöður að einni

Í Eskilstuna héldu Íslendingar mikið hópinn eins og gengur. Meðal sérnámslæknanna var Lárus Ragnarsson sem Þórður kynntist vel og fór síðar til starfa í Búðardal. „Hann er afbragðsmaður og við vorum góðir vinir,“ segir hann. „Það hafði sitt að segja um það að ég valdi að koma hingað. Það var líka gott að vinna með honum og reginmunur frá því að vera einn.“ Þá voru tvær stöður lækna í Búðardal en læknishéruðin þar og á Reykhólum voru sameinuð í eitt tveggja lækna hérað með lögum árið 1974 undir Heilsugæslustöðinni í Búðardal. Þetta þýðir að umdæmi Þórðar nær allt vestur í Kjálkafjörð, enda vinnur hann einn dag í viku hverri á Reykhólum.

Fólk er tillitssamt

Þórður er eini læknirinn á svæðinu, enda er erfitt að fá lækna til starfa úti á landi. Fyrirkomulagið er þannig að hann vinnur samfellt í tuttugu daga en fær svo frí í tíu daga, þegar afleysingalæknir tekur vaktina. „Helgarnar eru báðar þar innifaldar,“ segir hann. „Það munar um það.“ En blaðamaður gerir sér grein fyrir að veikindi geta komið hvenær sem er upp, líka að nóttu til. „Það verður samt að segjast að íbúar hér eru tillitssamir og hringja ekki utan afgreiðslutíma nema eitthvað virkilega alvarlegt sé að og það þykir mér vænt um,“ segir Þórður. „En það að hér voru tvær stöður lækna á sínum tíma var ein aðalástæðan fyrir því að ég kom hingað.“ Við þetta má bæta að Þórður tekur á ýmsan hátt annan þátt í samfélaginu en á læknavaktinni. Hann er formaður stjórnar Menningar- og framfarasjóðs Dalasýslu og gegnir einnig ýmsum stjórnarstörfum fyrir Hjúkrunarheimilið Fellsenda. Fleira mætti eflaust upp telja.

Mikil umferð um ónýta vegi

Þórður kom sem sagt í Búðardal árið 1994 eða fyrir rúmum þrjátíu árum. „Það voru um 1200 manns í læknishéraðinu þá,“ segir hann. „En íbúar eru innan við þúsund í dag. Á móti kemur að umferð um héraðið hefur aukist gríðarlega mikið á þessum tíma, ekki síst vegna meiri fjölda ferðamanna.“ Hann segir vegina vera slæma og nánast ónýta, enda hefur mikið verið rætt um bágt ástand í samgöngumálum á Vesturlandi að undanförnu. „En burtséð frá því þá mun umferðin færast hingað, á þessa ónýtu vegi. Þegar tengingin um firðina og Dynjandisheiði verður komin verður styttra að fara suðurleiðina vestur á Ísafjörð.“

Að þekkja sjúklinginn

Starf Þórðar er því vissulega fjölbreytt og hann segir það í raun vera mikinn kost. „Það væri mun einhæfara að starfa sem heimilislæknir á höfuðborgarsvæðinu.“ segir hann. „Hér er bókstaflega allur skalinn af áskorunum í starfi og það hefur verið dýrmæt reynsla.“ Hann kveður ekki nánar á um þetta, en segir að hann finni að fólk sé þakklátt fyrir að hafa lengi getað leitað til sama læknisins. „Fólki finnst gott að þurfa ekki að byrja frá grunni að útskýra sjúkrasögu sína. Það veit að ég þekki hana og við getum haldið áfram þaðan,“ segir hann. „Það skapar líka visst öryggi að læknir þekki til sjúklings og sögu hans, það eykur líkur á réttir sjúkdómsgreiningu og meðferð.“

Úrvals starfsteymi

Þess má nærri geta að á svo löngum starfsferli hefur margt gerst sem erfitt hefur verið að takast á við. En Þórður segist ekki hafa verið einn í þessu. „Ég vinn með afbragðs góðu teymi heilbrigðisstarfsfólks hérna,“ segir hann. „Það er svo margt sem skiptir þar máli í heildarútkomunni; aðkoma sjúkraflutningamanna, hjúkrunarfræðings, sjúkraliða og læknaritara svo nokkuð sé nefnt. Saman tökumst við á við þetta og ef erfiðir atburðir verða er gott að geta talað saman um þá reynslu. Það munar öllu.“

Svo eru það gleðistundirnar. Þórður annast mæðravernd á svæðinu því þar er ekki starfandi ljósmóðir. Þetta segir hann vera einar bestu stundirnar í starfinu og svipur hans ber það með sér að þær gleðja. En vissulega er þetta stórt starf fyrir einn mann og á köflum eru annirnar miklar. „Ég minni skjólstæðinga mína stundum á að ég sé takmörkuð auðlind,“ segir hann og hlær.

*Fríða og Þórður á heimili sínu í Búðardal.*

Hestamennskan gefur

Þau Fríða hafa byggt sér stórt og myndarlegt hús þar sem þeim líður vel með börnin sín þrjú, sem eru á aldrinum 11-17 ára. Hún starfar sem ritari í Auðarskóla. Þórður á þrjú önnur börn frá fyrri samböndum svo hann er sex barna faðir. „Enda er ég orðinn þetta gamall, sextíu og fimm ára,“ segir hann og brosir. Fríða heitir fullu nafni Málfríður Mjöll Finnsdóttir. Þau kynntust í hestamennsku á sínum tíma og það er þeirra sameiginlega áhugamál. Þau eiga fimm hesta núna, en hafa oft átt fleiri. „Það er ákveðin heilun í því fólgin að sinna hestunum sínum eftir langan vinnudag,“ segir Þórður. „Jafnvel bara það að moka skít getur hvílt hugann svo um munar.“

Umhverfið í Búðardal býður líka upp á góðar reiðleiðir og ekki síst útivist í náttúrunni. Annað sem hann nefnir er að eitt af því besta sem hann tekur sér fyrir hendur sé að fara í smalamennsku að hausti hjá tengdaforeldrum sínum á Háafelli í Miðdölum. Þar er Fríða uppalin og fólkið hennar hefur búið þar í margar kynslóðir.

Samfélagið gott

Þegar samtali lýkur hugsar blaðamaður til íbúa þessa læknishéraðs sem hafa verið heppnir með lækninn sem þar hóf störf árið 1994. En hvað er það annars helst sem gerir lækni kleift að standa vaktina svona lengi og undir þessu álagi? Þórður hugsar sig um. „Eitt er það að ég vil einmitt vinna svona vinnu. Svo kann ég einstaklega vel við mig hérna og er mjög tengdur þessum stað. Ekki síst er ég hamingjusamlega giftur henni Fríðu minni. Samfélagið er gott og náttúrufegurðin mikil og gefandi að geta haft áhugamál eins og hestamennsku til að hvíla hugann að loknum vinnudegi. Ég gæti reyndar ekki hugsað mér að búa í erli höfuðborgarsvæðisins þar sem daglegt líf hlýtur að mótast af meiri streitu en við eigum að venjast hér. Við Fríða erum alltaf fegnust þegar kaupstaðarferð endar og við erum á leið heim aftur. Maður veit auðvitað aldrei hvar maður endar, en helst vildi ég að það yrði hér,“ segir hann að lokum.

Blaðamaður kveður þau hjónin og ekur heimleiðis, hugsandi um hvað einn einstaklingur getur haft mikið að segja fyrir heilt samfélag ef unnið er af alúð og fagmennsku. Það er ekki að ástæðulausu sem Þórður læknir hefur átt farsælan feril í stóru læknishéraði í meira en þrjátíu ár.

„Ég er mjög tengdur þessum stað“

Spjallað við Þórð lækni sem hefur í rúm þrjátíu ár annast heilsu fólks allt frá Bröttubrekku og vestur í Kjálkafjörð

Spjallað við Þórð lækni sem hefur í rúm þrjátíu ár annast heilsu fólks allt frá Bröttubrekku og vestur í Kjálkafjörð