Rætt við Samúel Þorsteinsson, formann Björgunarfélags Akraness

Fjöldi sjálfboðaliða gefur vinnu sína og tíma til að sinna björgunarstörfum fyrir Björgunarfélag Akraness. Undanfarnar vikur hefur verið töluvert mikið um að vera hjá þeim í sjóbjörgun, því þó Akranes sé ekki lengur sami útgerðarbær og eitt sinn var, þá er fjöldi báta gerður þaðan út á strandveiðar. Einnig eiga fjölmargir sjófarendur leið sína um sundin ekki fjarri Skipaskaga. Það er því mikilvægt að hafa björgunarmálin á hreinu.

Óvæntur styrkur

„Staðan hjá okkur í sjóbjörgun er góð, en að sumu leyti gæti hún verið betri,“ segir Samúel Þorsteinsson, formaður Björgunarfélags Akraness í samtali við Skessuhorn. Félagið eignaðist nýverið harðbotnabát, ekki síst fyrir styrk sem það fékk frá bandarísku stofnuninni Tony Robbins Foundation. „Þau gera þetta, fara á milli landa og styrkja gott málefni. Við vorum með þau uppi á jökli í ísklifri og ýmsu öðru. Við héldum að við fengjum kannski eina milljón frá þeim og rákum því upp stór augu þegar þau réttu okkurávísun upp á 75 þúsund dollara, eða um tíu og hálfa milljón. Það hjálpaði heldur betur til.“

Ekki veitir af. Síðustu ár hefur mikil vinna verið lögð í að rífa sjóbjörgunarsveitina upp. Auk nýja harðbotnabátsins, Margrétar Guðbrandsdóttur, á sveitin tvö Jet ski og tvo litla slöngubáta. Til stendur að skipta öðrum þeirra út. Síðan á félagið björgunarskipið Jón Gunnlaugsson sem fékkst notað frá sjóhernum í Bretlandi fyrir um áratug og var mikil vinna lögð í að gera skipið upp. „Hann er allt í lagi, en það er erfitt að halda þessu skipi við. Hann er full lítill og gengur hægt og hefur í raun aldrei náð þeim hraða sem gert var ráð fyrir. Hann hefur þó reynst okkur nokkuð vel og við siglum honum töluvert og sinnum þeim útköllum sem hann er boðaður í. Draumurinn væri að endurnýja hann og þá værum við á flottum stað,“ segir Samúel.

*Samúel var að nálgast fertugt þegar hann ákvað að hann vildi gera viðbragðs- og björgunarstörf að aðalstarfi sínu.*

Mörg útköll

Margrét hin nýja fer hratt yfir og tekur þau verkefni sem Jón Gunnlaugsson er of hægur í og hraðinn skiptir máli. Þá hefur hún sannað sig í drætti, en hún sótti á dögunum vélarvana trillu 10-11 sjómílur út frá Akranesi og dró í höfn en dráttargeta hennar er ekki mikil.

„Þetta eru orðin tólf sjótengd verkefni hjá okkur frá áramótum. Sem er svolítið mikið. Sjóútköllum hefur fjölgað mikið á þessu ári. Af einhverjum ástæðum vorum við ekki boðuð í útköll sem við sáum að við ættum að fá boðun í miðað við fjarlægðir. Mögulega spilaði inn í að harðbotnabáturinn gamli sem við áttum var orðinn lélegur og við erum ekki með björgunarskip hér, þannig séð, nema á eigin vegum. Við fengum nánast ekki útköll nema þau væru bara við Langasand eða inni í höfninni hjá okkur. Annað, skipadrættir og fleira, kom ekki til okkar, heldur fóru þau á sveitir á höfuðborgarsvæðinu þó oft væri skemmra fyrir okkur að fara í útköllin. Í ljós kom að einhverjir ferlar voru ekki réttir og eftir að það var lagað er búið að boða okkur í allt sem á við, sem er fínt því við erum alltaf að hugsa um hag skjólstæðingana okkar.“

Uppbygging hefur kostar sitt

Samúel segir að þörf hafi verið á að rífa sjóbjörgunarstarfið upp og það hafi verið gert. Sjóbjörgun á Akranesi á sér um hundrað ára sögu og það var mjög gott starf í sjóbjörgun á Akranesi, sérstaklega þegar útgerð var hvað mest í bænum, en svo minnkaði starfið töluvert.

„Við vorum með gamlan harðbotnabát hérna sem var orðinn lélegur og þegar við fengum björgunarskipið frá sjóhernum tók langan tíma að koma því í stand og það dró úr áhuga margra félaga hérna sem voru mikið í starfinu, eins og getur gerst í stórum verkefnum í sjálfboðaliðastarfi. Þá var sjóbjörgunarstarfið orðið frekar lélegt hjá okkur og við áttum erfitt með að manna útköll.

Staðan var meira að segja orðin þannig fyrir örfáum árum síðan að við þurftum að nota bát í einkaeigu félaga til að sinna útkalli. Þá var staðan þessi á okkur og auk þess var orðið erfitt að manna útköll hjá okkur og það vantaði skipstjóra. Það hefur því verið mikil uppbygging og sérstaklega seinasta árið. Þeir sem halda utan um sjóflokkinn okkar hafa verið mjög öflugir í að rífa þetta í gang, halda reglulega æfingar og eru duglegir að halda okkur við efnið. Drífa unga fólkið með sér, einnig í óformlegri æfingar eins og að tanka bátana og sinna reglulegu viðhaldi.

Allt kostar þetta, olía og bensín er til dæmis mjög dýr að ég tali nú ekki um viðhald á skipi og bátum. Við styðjum við okkar fólk til að sækja sér réttindi, styrkjum t.d. þau sem taka pungaprófið og þau námskeið sem til þarf. Okkur vantar styrki og fjármagn til að geta eflt þetta meira og til að styrkja skipakostinn,“ segir Samúel.

Um 40-50 virkir félagar eru í Björgunarfélagi Akraness, þó mun fleiri séu á útkallslista, og um 20-25 eru klár í útköll á sjó. Það er því augljóst að öflugt starf hefur átt sér stað í uppbyggingunni síðustu ár. „Nú gengur okkur vel að manna þessi útköll. Við erum með tíu skipstjóra og þrjá sem eru að klára, eiga eftir einhver námskeið hjá Björgunarskóla SL. Svo erum við með nokkra vélstjóra.“

Gaman að hjálpa öðrum

Samúel er titlaður brunavörður í símaskránni. Sammi brunavörður, sem sagt. Hann vinnur hjá slökkviliði höfuðborgarsvæðisins, ásamt því að vera í björgunarsveitinni og slökkviliðinu á Akranesi. En hvað var það sem dró hann í þetta? „Ég lærði fyrst að vera vélvirki og vann við það til 25-26 ára. Þá fór ég óvart að kenna tónmennt, því ég var eitthvað í tónlist og svona veseni, og ílengdist í því í um 15 ár. Eiginlega bara óvart, en hafði mjög gaman að, lærði kennarann og naut þess starfs. Útivistin og björgunarstörfin kölluðu samt alltaf í mig, sennilega eitthvað úr sveitauppeldinu. Þegar ég var svona 16, 17 ára hafði ég farið á einhverja fundi hjá björgunarsveitinni hér á Skaganum. Við Þórður frændi (Guðnason) fórum saman á þessa fyrstu fundi, hann hélt áfram en ég snéri mér að öðru en hann var alltaf að ýta í mig að koma aftur.

Svo var það ekki fyrr en 2012 að hann dregur mig með í útkall. Þá kviknaði á mér og ég fór á fullt í þetta. Nokkru síðar var ég svo með kennslunni farinn að leysa af í löggunni og svo kominn í slökkviliðið á Akranesi. Þegar ég var svo orðinn 37 ára, búinn að eignast fjögur börn, að ég ákvað eftir samtal við eiginkonuna að mig langaði að hafa viðbragðs- og björgunarstörf að aðalstarfi og ég sótti um hjá Slökkviliði höfuðborgarsvæðisins, hætti í kennslunni og hef verið þar síðan. Ég er þó reyndar töluvert að kenna þar og einnig fyrir björgunarskóla Landsbjargar.

Það er ávanabindani að vera í þessu og það er gaman að geta hjálpað og svo er félagsskapurinn góður. Ég fattaði að ég hefði átt að vera löngu kominn í þetta, þetta er minn staður. Að vera í einhverju svona brasi.“

Hundruð í og á sjó

Bæjarbragurinn á Akranesi hefur breyst býsna mikið síðustu ár og áratugi. Um leið og byggðin hefur vaxið, hefur atvinnulífið breyst og samfélagið með. Þessi mikli útgerðarbær byggir ekki lengur á sjónum eins og hann gerði áratugum og öldum saman og stundum heyrist því fleygt að engin útgerð sé lengur á Akranesi. Samúel bendir þeim sem það segja á að með slíkri einföldun sé ekki öll sagan sögð.

„Það gleymist oft, hjá þeim sem þetta segja, að í fyrsta lagi er hér heilmikil strandveiðiútgerð á sumrin og það er hún sem er að skila meirihlutanum af útköllum hjá öllum sveitum núna. Svo er þetta orðið svo mikið svæði fyrir alls kyns siglingar,“ segir Samúel og það má til sanns vegar færa. Á meðfylgjandi skjáskoti úr Marine Traffic má sjá átta skip á ferð við og í næsta nágrenni Akraness með 538 farþega um borð. Yrði óhapp í einhverjum þeirra væri Björgunarfélag Akraness fyrsta viðbragð og alltaf kallað með út í hin sem fjær eru Akranesi.

„Svo er það náttúrulega Langisandur, sem er orðinn mjög vinsæll staður. Þar er sjósund mikið stundað, kite-ararnir [svifdrekaflug] koma mikið hingað því þetta er einn af vinsælustu stöðum þeirra, hér er fólk á sjóþotum og svo siglingafélag sem reynir reglulega að vera með námskeið. Siglingaklúbburinn á eigin slöngubát, en það getur allt gerst og gott að hafa gott viðbragð. Á góðum degi er vel á annað hundrað manns í sjónum þarna.

Þá má ekki gleyma því að við erum með heljarinnar hafnarsvæði inni við Grundartanga, þangað sem kemur mikið af stórum skipum. Eins og staðan er núna, þá er dráttarbátur svæðisins í láni í Vestmannaeyjum og það er því enginn dráttarbátur núna við norðanverðan Hvalfjörð.“

Það hefur orðið rífandi uppgangur í sjóbjörgunarstarfi Björgunarfélags Akraness síðustu ár. Það er ekki lítið verk fyrir hóp sjálfboðaliða að halda úti svo öflugu viðbragði sem raun ber vitni. Sérmenntað fólk með skipstjórnarréttindi, sem er sérfræðingar í sjóbjörgun, og félagsfólk sem almennt leggur áherslu á aðrar deildir, svo sem fjallabjörgun, en stekkur með í útköll á sjó þegar þess þarf. Uppbygging slíks viðbragðs þarf að vera ábyrgð alls samfélagsins, ekki bara sjálfboðaliðanna sem gefa allt sitt í starfið.

Á þessari mynd eru Eldey með 100 farþega, Black Pearl með 12 farþega, Þruma l með 12 farþega, Þruma IV með 12 farþega, Dagmar með 12 farþega, Rósin með 90 farþega, Andrea með 190 farþega, Amelía Rós með 100 farþega. Samtals 528 farþegar í og við Akranes.

Rífandi uppbygging en efla þarf skipakost

Rætt við Samúel Þorsteinsson, formann Björgunarfélags Akraness

Rætt við Samúel Þorsteinsson, formann Björgunarfélags Akraness