Segir íbúi í næsta nágrenni við væntanlegar tilraunir með sleppingu vítissóta í Hvalfjörð

Arnheiður Hjörleifsdóttir á Bjarteyjarsandi í Hvalfjarðarsveit skrifaði síðastliðinn fimmtudag pistil á FB síðu sína þar sem hún mótmælir væntanlegum tilraunum með sleppingu vítissóta í Hvalfjörð, ekki fjarri bæ hennar. Meðal atvinnu hennar er móttaka skólahópa sem fara í fjöruferðir og kynnast lífríkinu við sjó og upp til lands. Fjölmargir fleiri íbúar en Arnheiður hafa á undanförnum misserum mótmælt þessum fyrirætlunum og bent á að ekki liggi fyrir að efnið muni ekki hafa skaðleg áhrif á lífríki sjávar og fugla í nágrenninu. Þarna er meðal annars þekkt óðal hafarnar. En svo virðist sem ekki sé á þær raddir hlustað og verkefnið á áætlun ef marka má heimasíðu þess fyrirtækis sem stofnað var til að þjóna erlendum stórfyrirtækjum á sviði tilrauna í vistfræði.

Á landfyllingunni við bryggjuna á Miðsandi hefur fyrirtækið Röst sjávarrannsóknasetur, sem er í forsvari fyrir tilraunirnar fyrir hönd erlendra fyrirtækja, komið upp gámahúsum þaðan sem tilraununum í Hvalfirði verður stýrt. Þá aðstöðu má sjá á meðfylgjandi mynd sem tekin var síðastliðinn föstudag. Á heimasíðu Rastar kemur fram að nú í maí verður sleppt litarefni í sjóinn í Hvalfirði til að sjá hvert vítissótinn mun fara, en honum verður svo hellt í fjörðinn síðar í sumar, verði verkefnið ekki stöðvað fyrir þann tíma. Fram kemur á heimasíðu Rastar að basavirknirannsókn í Hvalfirði er nú í leyfisferli. „Við höfum sótt um rannsóknarleyfi til að gera vettvangsrannsókn á aukinni basavirkni sjávar í Hvalfirði um miðjan júlí 2025. Rannsóknin miðar að því að kanna mögulega virkni þess að nota basann natríumhýdroxíð (NaOH) [vítissóti, innsk. blm.] til að auka basavirkni sjávar á litlu svæði. Basinn verður þynntur verulega með ferskvatni áður honum verður dreift og verður því ekki hættulegur lífríki.“

En hvað er Röst, sjávarrannsóknasetur? Á heimasíðu fyrirtækisins segir orðrétt: „Röst er óhagnaðardrifið félag sem er í fyrstu fjármagnað af Carbon to Sea Initiative og er hluti af alþjóðlegu neti rannsóknarstöðva undir þeirra hatti. Carbon to Sea er óhagnaðardrifin bandarísk sjálfseignarstofnun sem leiðir metnaðarfulla alþjóðlega rannsóknaráætlun um aukningu á basavirkni sjávar. Carbon to Sea er fjármagnað af virtum alþjóðlegum góðgerðarsamtökum og vísindasjóðum á sviði loftslagsmála og hefur hlotið um sjö milljarða króna í styrki frá aðilum eins og Oceankind og Grantham Foundation, sem hafa áratuga reynslu þegar kemur að verndun hafsins og rannsóknum tengdum loftslagsbreytingum. Röst er dótturfélag loftslagsfyrirtækisins Transition Labs.“

Við eigum öll okkar stað

Pistil Arnheiðar Hjörleifsdóttur má lesa í heils sinni hér, en hann hefur fyrirsögnina: „Afsakið, en mig langar bara ekki til að taka þátt í þessari tilraun!“

„Í dag, 1. maí, fór ég í stutta göngu um eitt af mínum uppáhaldssvæðum hér í Hvalfirði (þau eru reyndar mjög mörg sem eru uppáhalds hérna í nágrenninu). Miðsandur, Litlisandur, upp með Bláskeggsá, yfir Bláskeggsárbrú, áfram niður í fjöruna við Helguvík og aðeins út í Þyrilsnes og til baka. Að þessu sinni hafði ég ekkert í eyrunum; hvorki tónlist, sögu né podcast. Ég bara notaði þennan tíma með sjálfri mér og umhverfinu, sem er margbreytilegt og fallegt. Mannvistarlandslagið sem er eitt það áhugaverðasta á þessu svæði, það geymir svo mikla og magnaða sögu. Fuglarnir sungu, báran lék við fjörusteinana með mildu og sefandi hljóði og ég var alein í heiminum. Þessa tilfinningu þekkjum við öll, við eigum öll okkar stað eða staði og við njótum þess að renna saman við umhverfið okkar, skynja engin mörk og upplifa andleg augnablik sem einmitt þessir staðir veita.

Í þessum göngutúr sannfærðist ég endanlega um að tilraunir með dælingu vítissóda í Hvalfjörð eru bæði óæskilegar og óþarfar og ég sem íbúi, hagsmunaaðili og náttúruunnandi í næsta nágrenni við þessa tilraun – vil ekki taka þátt! En það spyr mig auðvitað enginn, frekar en nokkurn annan sem hér býr. Það virðist öllum vera sama um hvað okkur finnst, enda er þetta þegar öllu er á botninn hvolft nánast örugglega alveg skaðlaust!

Ég hef reynt að lesa mér til um þessa tilraun. Þau gögn sem fylgja umsókninni ásamt umsögnum sérfræðiaðila sem og greinaskrif sérfræðinga eru ekki endilega til þess fallin að beina okkur almenningi á hina einu sönnu réttu braut og leiða okkur í allan sannleika um málið. Skoðum nokkrar tilvitnanir:

,,Enn ríkir þó talsverð óvissa um umhverfisáhrif slíkra aðgerða og nauðsynlegt er að meta þau og tryggja að aðgerðirnar valdi ekki skaðlegum áhrifum á vistkerfi sjávar.“

,,Á alþjóðavettvangi hefur verið bent á nauðsyn þess að varúðarstefnu sé gætt um slíkar aðgerðir, þ.á.m. í ályktunum aðildarríkja að Lundúnasamningnum og Lundúnabókuninni árin 2022 og 2023 en þar eru aðildaríkin hvött til að gæta fyllstu varúðar og heimila eingöngu lögmætar vísindalegar rannsóknir á áhrifum tiltekinna loftslagsverkfræðilegra aðgerða. Aukning á basavirkni sjávar (ocean alkalinity enhancement (OAE)) er ein þeirra.“

,,Umhverfis- og orkustofnun vekur athygli á að ákvæði um leyfisveitingar eða eftirlit með rannsóknum á loftlagsverkfræðilegum aðgerðum hafa ekki verið innleidd í lög um varnir gegn mengun hafs og stranda og hefur Umhverfis- og orkustofnun því ekki lagagrundvöll til að sinna eftirliti eða veita heimild til slíkra rannsókna.“

,,Magn natríumhýdroxíðs sem losað verður í sjó í rannsóknunum verður stýrt innan þessara marka og því ekki talið líklegt að lífríkið verði fyrir neikvæðum áhrifum.“

,,Enn ríki þó óvissa um umhverfisáhrif slíkra aðgerða og nauðsynlegt sé að meta þau til að tryggja að aðgerðirnar valdi ekki skaðlegum áhrifum á sjávarvistkerfi.“

,,Hafrannsóknarstofnun hefur fengið um 100 milljónir í styrki frá Röst til rannsókna í Hvalfirði og starfsmaður stofnunarinnar er í ráðgjafaráði fyrirtækisins. Fram kemur í áliti sérfræðingsins að fari pH-gildi yfir 9,8 í 96 klukkustundir fari dánartíðni fiska yfir 50%. Samkvæmt hermilíkönum verður pH-gildi yfir 9,8 við yfirborð í fimmtíu metra radíus en innan 96 stunda. Ekki hafa farið fram prófanir á viðkvæmni lífríkis á tilraunasvæðinu.“

Ég hvet ykkur til að lesa þessa tilvitnun aftur!

,,Samkvæmt 6. mgr. 8. gr. laga nr. 33/2004 um varnir gegn mengun hafs og stranda er losun mengandi efna í hafið bönnuð. Óumdeilt er að vítissódi telst vera mengandi efni.“

Og þetta ritar ágætur kennari sem ég ber mikið traust til:

,,Hvað á þetta að þýða? Einföld menntaskóla efnafræði leiðir í ljós – án nokkurra tilrauna – að vítissóti getur ekki bundið koldíoxíð svo neinu nemi og augljóst að það að demba smátteríi eins og 30 tonnum í sjóinn eykur losun koldíoxíðs í lofthjúp jarðar. Ekki mikið þó í stóra samhenginu. Þetta hljóta sérfræðingar Umhverfisstofnunar að vita og því vakna óþægilegar spurningar um hvað mönnum gangi til að senda frá sér aðra eins tilkynningu og þessa. Hugmyndin er einfaldlega andvana fædd og ætti ekki að vera til umfjöllunar hjá virðulegum stofnunum ríkisins. Hvað þá að hljóta þar meðmæli. Þá er eitthvað skrítið á seyði.“ Nánar á þessari slóð: https://skessuhorn.is/adse…/vitissotinn-og-pafi-katholskra

Í tengslum við lestur minn á leyfisumsókninni og þeim umsögnum sem hún fékk, andmælum frá Kjósarhreppi, grein Finnboga og fleira hafði ég einnig samband við sérfræðing hjá Hafrannsóknarstofnun. Það var mjög gott og yfirvegað spjall þar sem sérfræðingurinn lagði sig allan fram við að koma mér í skilning um að þetta mundi líklega ekki hafa nein áhrif á lífríki Hvalfjarðar. Áhugaverðustu huggunarorðin voru þau; ,,að það væri full ástæða fyrir mig að hafa áhyggjur af einhverju öðru þarna í Hvalfirðinum, sem væri örugglega miklu verra fyrir líkfríkið en þetta.“ Þessa langþreyttu lummu hef ég hlustað á aðeins of oft! Í skjóli mengandi risa í Hvalfirði er bara eins og allt annað falli í skuggann, sé svo lítið í samanburðinum að hér megi bara allt gera. Villta vestur hins mengandi múlasna. Og við þetta eigum við bara að sætta okkur, íbúarnir hér, og þakka guði og lærisveinunum fyrir að þetta skuli bara hreinlega ekki vera verra!

En nei takk, sama og þegið. Mig langar ekki að taka þátt í þessari tilraun, hún er gagnslaus og niðurstöðu hennar vitum við fyrirfram. Hættum við þetta sull, það er ekki of seint.“

„Langar ekki til að taka þátt í þessari tilraun“

Segir íbúi í næsta nágrenni við væntanlegar tilraunir með sleppingu vítissóta í Hvalfjörð

Segir íbúi í næsta nágrenni við væntanlegar tilraunir með sleppingu vítissóta í Hvalfjörð