„25. [júlí] Logn hiti mikill er 20 stig þerrir. Flugvjelin Súlan lenti hjer í Teigavör. 3 Akurnesingar með“

Eftirfarandi klausu ritaði Sveinn Guðmundsson hreppstjóri á Akranesi í dagbók sína 25. júlí 1928. Hann var 19. aldar maður svo það er ekki furða að honum hafi þótt flugvél, sem hann var sennilega að sjá í fyrsta sinn, merkileg og þess virði að rita um komu hennar í dagbók sína.

Fram til þessa hefur verið talið að fyrsta flugvélin hafi flogið til Akraness sumarið 1929 eða ári eftir dagbókarfærslu Sveins. Heimildir eru til um ferð Súlunnar til Akraness það sumar. „Í gær flaug „Súlan“ til Akraness með póst og síðan hringflug hér yfir Reykjavík,“ sagði í Alþýðublaðinu 12. ágúst 1929. Á vef Ljósmyndasafns Akraness er einnig að finna ljósmyndir af Súlunni í Heimaskagavör árið 1929 og þar segir m.a: „Myndir Árna Böðvarssonar af komu Súlunnar í Steinsvör hljóta að teljast merkilegar fyrir íslenska flugsögu. Sé það rétt að þetta hafi verið í fyrsta sinn sem flugvél lenti á Skipaskaga þá eru þessar myndir einstök heimild um fyrstu kynni íbúa þjóðar af nýrri tækni sem átti eftir að bylta öllu.“ Þetta mun vera að hluta bein tilvitnun í fína grein Magnúsar Þórs Hafsteinssonar í Árbók Akurnesinga 2006 og hafi fólk áhuga á sögu Súlunnar er sú grein fróðleg lesning.

Súlan kom fyrst til landsins 29. maí 1928 og hafði því ekki verið lengi hérlendis þegar hún lenti í Teigavör í júlí 1928. Daginn sem flugvélin lenti í Teigavör, 25. júlí 1928, sagði í Vísi: „Súlan flaug í dag kl. 1 til Seyðisfjarðar. Ætlaði að koma við á Dyrhólaósi, Hornafirði, Eskifirði og Norðfirði.“ Samdægurs birtist svipuð tilkynning í Morgunblaðinu en þar sagði að á leið til Seyðisfjarðar myndi Súlan koma við í Vestmannaeyjum, á Dyrhólaósi og Hornafirði. Daginn eftir birtist frétt í Morgunblaðinu um Súluna. „Súlan ætlaði í gær til Vestmannaeyja og jafnvel alla leið austur til Seyðisfjarðar, en ekki varð úr förinni, því þegar hefja átti Súluna til flugs, náði hún sjer ekki upp, og við athugun kom í ljós að leki hefði komist að öðru flotholtinu, svo sjór komst þar inn og varð það til þess að ekki tókst að ná flugi. Verður farið til Vestmannaeyja í dag.“

Það virðist því vera sem svo að það hafi aldrei verið á áætlun að fljúga til Akraness 25. júlí 1928. Heimildir um þetta fyrsta flug til Akraness eru einnig af skornum skammti. Mögulega vegna þess að það var ákveðið í flýti. Þegar viðgerð lauk var ekki tími fyrir flug til Seyðisfjarðar en stutt ferð yfir Faxaflóa varla ómöguleg. Flugfélag Íslands sendi yfirlit flugferða félagsins sumarið 1928 til fjölmiðla í ágúst en þar er för Súlunnar til Akraness staðfest. „Á þessum tveim mánuðum hefir „Súlan“ flutt 301 farþega […] Hefir oftast verið komið við í Hólminum, en alls hefir Súlan komið á 20 staði utan Reykjavíkur: Akranes, Borgarnes, Grundarfjörð, Stykkishólm, Búðardal, Gilsfjarðarbotn, Ísafjörð, Reykjarfjörð, Hólmavík, Siglufjörð, Akureyri, Seyðisfjörð, Norðfjörð, Eskifjörð, Hornafjörð, Dyrhólaós, Holtsós, Vestmannaeyjar, Hrútsvatn og Þingvallavatn.“

Sveinn Guðmundsson segir að þrír Akurnesingar hafi komið með vélinni 25. júlí 1928 en getur þess ekki hverjir það voru og ósennilegt að þær upplýsingar komi fram. Það verður að teljast líklegt að þeir hafi verið fyrstu Skagamennirnir til að fljúga.

Það er nokkuð áhugavert að Sveinn minnist hvergi á komu Súlunnar 11. ágúst 1929 í dagbók sinni. „Utan átt gott veður. Karlakór Reykjavíkur singur hjer í kvöld,“ segir í dagbók hans þann dag.

Grein þessi er rituð vegna þess að eftir að ég rak augun í dagbókarfærslu Sveins Guðmundssonar og ætlaði að glöggva mig á þessu fyrsta flugi til Akraness kom í ljós að talið er að það hafi verið flogið árið 1929. Vel má vera að þessar upplýsingar um flugið árið 1928 hafi áður komið fram en þess var hvergi getið í þeim skrifum sem ég skoðaði. Þessum upplýsingum er hér með komið á prent svo þær liggi fyrir opinberlega en ekki bara í dagbókarskrjóðum Sveins Guðmundssonar á handritadeild Landsbókasafns.

Björn Þór Björnsson

Höfundur er Skagamaður

Fyrsta flugið til Akraness?