Á síðari stigum er búið að stækka fyrirhugaða framkvæmd úr 220 kV í 400 kV

Eins og fram hefur komið í fréttum síðustu ár áformar Landsnet að byggja allt að 91 km langa 220 kV raflínu, Holtavörðaheiðarlínu 1. Mun hún liggja frá Klafastöðum í Hvalfirði að nýju tengivirki á Holtavörðuheiði. Í kynningu um verkefnið segir að markmið framkvæmdarinnar sé að; „bæta afhendingaröryggið á byggðalínusvæði og bæta tiltæka afhendingargetu ásamt því að stuðla að orkuskiptum í landinu með því að tengja nýja endurnýjanlega orkuframleiðslu við meginflutningskerfið.“ Með síðasta atriðinu er Landsnet að vísa til beislunar vindorku þrátt fyrir að stjórnvöld í landinu hafi enn ekki markað ramma um hvort eða hvar slík vindmylluver verði reist. Á fjörða tug áforma um slík vindorkuver má nú lesa um, jafnvel þótt sátt um þau sé lítil eða engin í nærumhverfinu. Nægir þar að nefna fjölmargar umfjallanir Skessuhorns á síðustu árum. Meðal annars hefur á næstliðnum árum verið rætt um vindorkuver á Grjóthálsi og annað í landi Hvamms í Norðurárdal, nánast við hlið væntanlegrar byggðalínu. Þá vekur einnig sérstaka athygli nú að á síðari stigum málsins virðist sem búið sé að stækka fyrirhugað mannvirki nýrrar byggðalínu þannig að háspennumöstrin flytji ekki eingöngu 220 kV raflínur, heldur 400 kV. Það eitt og sér myndi þýða að helgunarsvæði umhverfis línuna stækkar til muna, ekki vegna þess að möstrin yrðu hærri eða sverari, heldur er rafsegulsviðið nærri þeim aukið. En hvað sem öllu líður er Holtavörðuheiðarlína 1 matskyld framkvæmd. Í umhverfismati vegna hennar, sem byggði á að línan yrði 220 kV, lagði Landsnet fram 12 valkosti að fyrirhugaðri línuleið og í umhverfismatsskýrslunni er lagt mat á áhrif valkosta á þætti er snerta umhverfi, samfélag, öryggi og hagkvæmni. Aðal valkostur samanstendur af valkostum er fylgja Vatnshamralínu 1 og Hrútatungulínu 1 auk fimm valkosta er víkja á mislöngum svæðum frá þeirri leið (sjá meðfylgjandi teikningu hér að neðan).

Hér má sjá mögulegar lagnaleiðir samkvæmt skýrslunni. Flestar liggja þær nærri núverandi byggðalínu, en fráviksleiðir m.a. sýndar í Bæjarsveit, Hallarmúlaleið og norðan Hvítár upp í Þverárhlíð.

Sveitarfélög ekki samstíga

Landsneti bárust 29 umsagnir við lagningu Holtavörðulínu 1 og má lesa þær í heild sinni á skipulagsgatt.is. Flestar voru umsagnirnar frá bændum og landeigendum á lagnasvæðinu m.a. Skorradal, Andakíl, Bæjarsveit, Stafholtstungum, Hvítársíðu og Þverárhlíð. Einnig frá stofnunum hins opinbera. Sveitarfélögin á fyrirhugaðri lagnaleið skiluðu öll inn athugasemdum. Hér sunnan Holtavörðuheiðar skiluðu öll þrjú sveitarfélögin sem í hlut eiga áliti. Efnislega benti Hvalfjarðarsveit á að æskilegt væri að gamla byggðalínan og sú nýja lægju nærri hvor annarri til að lágmarka áflugshættu fugla. Í umsögn sveitarstjórnar Borgarbyggðar var engin athugasemd gerð við umhverfismatsskýrslu Holtavörðuheiðalínu 1. Skorradalshreppur gerir hins vegar alvarlegar athugasemdir við skýrsluna. Bendir m.a. á að; „Umhverfisáhrif eru metin í umhverfismatsskýrslu Holtavörðuheiðarlínu 1 miðað við að um sé að ræða 220 kV línu en hún er í raun 400 kV lína.“ Bent er á að háspennulínan sé hönnuð þannig að hún beri 400 kV og fram komi að áform séu um að nýta hana þannig ef þörf krefur. Einnig er bent á í umsögn Skorradalshrepps: „Mannvirkið er algerlega ofvaxið miðað við þarfir þjóðarinnar og er ekki hægt að réttlæta með orkuskiptum.“ Loks segir, miðað við framangreint: „Það er mat sveitarfélagsins með hliðsjón af þessum þremur ofangreindum atriðum beri Skipulagsstofnun að vísa matskýrslu frá sbr. 24. gr. laga um umhverfismat framkvæmda og áætlana þar sem umhverfismat Holtavörðuheiðarlínu 1 er til þess fallið að villa um fyrir almenningi og umsagnaraðilum.“

Villt um fyrir almenningi

Eiríkur Blöndal bóndi í Langholti bendir á í umsögn sinni að án þess að það komi fram í gögnum Landsnets sé sennileg flutningsgeta línunnar a.m.k. 1636 MVA miðað við 400 kV sem er hönnunargildið og sama Amper gildi, án tillits til enn aukinnar flutningsgetu vegna minni hitamyndunar við hærri spennu. „Það er óskiljanlegt hvers vegna matið er ekki gert miðað við þessar forsendur. Allar greiningar í matsskýrslu fjalla hins vegar bara um 220 kV línur og uppfyllir þannig engan veginn ákvæði skipulagsreglugerðar um að fjalla um áhrif á rekstrartímanum. Ljóst er að þetta er lína sem getur flutt og er ætlað að flytja mun meira afl en uppgefið er í skýrslunni, sennilega fast að tvöfalt meira. Öll skýrslan þarf því að uppfærast miðað við þetta því margs konar áhrif svo sem rafsvið, rafsegulsvið, hávaði, snark, nauðsynlegt helgunarsvæði og fleira breytist verulega við aukinn aflflutning um línuna. Í öðru lagi er ekki lagður fram áætlaður rekstrartími þó allar greiningar eigi að taka til áhrifa á rekstrartíma. Þannig að hvorugt er sett fram rétt, áhrif og eiginleikar framkvæmdar, né rekstrartíminn. Bæði þessi atriði eru áskilin í reglugerð um umhverfismat. Bæði þessi atriði eru til þess fallin að villa um fyrir almenningi og umsagnaraðilum. Þá er mannvirkið algerlega ofvaxið miðað við þarfir þjóðarinnar og er ekki hægt að réttlæta með orkuskiptum,“ skrifar Eiríkur Blöndal.

Dulbúin leið fyrir vindorkuver

Arnar Grétarsson rafvirki er frá Höll í Þverárhlíð. Hann bendir í umsögn sinni á að Holtavörðuheiðarlína 1 sé eingöngu á teikniborðinu vegna draums um stórkostlega uppbyggingu vindorkuvera. „Fyrst átti lína að vera lítil 230kV með 500MW flutningsgetu. Síðar átti hún að hafa 900MW flutningsgetu. En í þessari nýjustu skýrslu á línan að verða byggð sem 400kV lína með ennþá meiri flutningsgetu. Þegar Landsnet var spurt að þessu atriði á fundi í Hótel Hamri stóð alls ekki til að línan yrði byggð sem 400 kV lína! 400kV lína þarf umtalsvert breiðara helgunarsvæði en 230 kV lína. Stærðarmunur á þessum línumöstrum má sjá mjög vel upp á Hellisheiði,“ bendir Arnar á og bætir við: „Þegar lesið er á milli línanna í skýrslunni er augljóst að lang stærsta ástæðan fyrir þessari línu eru áform um vindmyllur. Atriði sem er ennþá há-pólitískt mál. Því væri eðlilegt að Landsnet væri heiðarlegt og gerði umhverfismatskýrslu sem sýndi hvar stendur til að setja upp tengivirki fyrir vindmylluorkuverin á leiðinni úr því stærðin á línunni miðast algjörlega við vindorkuverin! Er plan að hafa tengivirki á Grjóthálsi fyrir vindorkuver á Grjóthálsi og fyrir Múla vindorkuver? [í landi Hvamms, innsk. blm.] Fleiri vindorkuver eru á teikniborðinu. Miðað við þetta hálendisbann ríkistjórnarinnar þá er spurning hvernig Landsnet hefur hugsað sér að tengja vindorkuver sem t.d. er fyrirhugað á Þorvaldsstöðum í Hvítársíðu. Stjórnmálamenn þessa lands ákváðu að taka þá pólitísku ákvörðun að Landsnet skuli tengja orkuver við meginflutningskerfi sama hvar þau eru staðsett (orkupakkarnir). Þá er spurning í ljósi þess að margir landeigendur eru að leyfa erlendum aðilum að skoða vindmylluuppsetningu. Hver er staðan þegar landeigandi vill setja upp vindmyllur? T.d. á Þorvaldsstöðum í Hvítársíðu eða Hæli í Flókadal? Skal Landsnet þá setja upp stóriðjulínu eftir allri Hvítársíðunni vestur að Síðumúlaveggjum til að tengja það orkuver? Eða eftir öllum Flókadalnum? Sama hvað öllum landeigendum finnst á línuleiðinni,“ spyr Arnar.

Setur ættliðaskipti í uppnám

Í tillögu Landsnets er lagt til að ný raflína liggi m.a. í gegnum land nokkurra bújarða. Helgunarsvæði í kringum raflínurnar eykst til muna við að hún er nú áformuð 400 kV. Benda nokkrir bændur á að búskap á þeirra jörðum verði nánast sjálfhætt gangi þessar fyrirætlanir eftir. Auk til dæmis Langholts í Bæjarsveit eru það meðal annars eigendur Norðtungu í Þverárhlíð sem benda á að búskapur á jörð þeirra yrði ekki mögulegur ef línan færi þar yfir ræktuð tún. Einnig gera eigendur og ábúendur jarðarinnar Síðumúlaveggja neðst í Hvítársíðu alvarlegar athugasemdir við tillögu Landsnets. Núverandi byggðalína liggur um jörð þeirra og nú er lagt til að ný 400 kV lína verði þar einnig lögð. Í undirbúningi hafa verið ættliðaskipti á jörðinni en eigendur og væntanlegir ábúendur telja þær fyrirætlanir í uppnámi verði háspennulínan lögð í gegnum land þeirra. Rökstyðja það í ítarlegum umsögnum sínum. Bæði sé ný lagnaleið fyrirhuguð nærri skipulagðri lóð fyrir nýtt íbúðarhús og þá muni helgunarsvæði línunnar skerða svo mjög ræktunarland jarðarinnar að fyrirhuguð nýbygging 60 kúa fjóss á jörðinni verði útilokuð. Sigurður Guðmundsson rekstrarráðunautur hjá Ráðgjafarmiðstöð landbúnaðarins hefur á síðustu árum aðstoðað fólkið á Síðumúlaveggjum við fyrirhuguð ættliðaskipti. Hann skrifar 16. desember sl. í umsögn til Jónasar Guðjónssonar á Síðumúlaveggjum, sem gerð er að beiðni Landsnets: „Það má færa fyrir því rök að staðsetning nýrrar Holtavörðulínu 1 valdi óvíða meiri áhrifum, á þeirri leið sem línunni er ætlað að liggja, en á Síðumúlaveggi,“ skrifar Sigurður, en Jónas íhugar að taka við búa foreldra sinna ásamt unnustu sinni Gunnhildi Gísladóttur. „Lagning nýrrar línu við hlið þeirrar línu sem nú er til staðar, í gegnum verðmætasta part jarðarinnar og þann part sem uppbygging jarðarinnar byggir á, mun hafa verulega neikvæð áhrif á þau áform sem uppi eru núna. Það er nauðsynlegt fyrir framtíðar búskap og búsetu á Síðumúlaveggjum, að Landsnet leiti allra leiða til að lágmarka áhrifin af raflínum á Síðumúlaveggi, til að forðast að rýra möguleika til landbúnaðar á Síðumúlaveggjum til framtíðar,“ skrifaði Sigurður.

Jónas Guðjónsson á Síðumúlaveggju kveðst í samtali við Skessuhorn vilja að opnað verði fyrir umræðu um þá staðreynd að Landsnet stefni nú að byggingu 400 kV línu en ekki 220 kV eins og umhverfismatið var gert um. Jafnframt segist hann vera búinn að benda Landsneti á hjáleiðir fyrir línulögn sem hefðu töluvert minni áhrif á jarðir þar sem búskapur er stundaður. Loks kveðst Jónas undrandi á þeirri afstöðu sveitarfélagsins Borgarbyggðar að samþykkja orðalaust fyrir sitt leyti tillögur Landsnets og að sveitarfélagið sé með því að taka afstöðu með eigendum þeirra jarða sem hyggja á stórfellda uppbyggingu vindorkuvera í samstarfi við erlenda fjárfesta.

Áhugasamir um þetta mál eru hvattir til að lesa fleiri umsagnir, en hér hefur verið vitnað til, inni á: https://skipulagsgatt.is/issues/2024/1187

Engin sátt um lagningu væntanlegrar Holtavörðulínu 1 um Borgarfjörð

Á síðari stigum er búið að stækka fyrirhugaða framkvæmd úr 220 kV í 400 kV

Á síðari stigum er búið að stækka fyrirhugaða framkvæmd úr 220 kV í 400 kV