Rætt við núverandi og fyrrverandi eigendur Kveldúlfsgötu 10-16a um byggingarferlið, sögurnar, jólaskreytingar og atvikin við byggingu á svokölluðum Tíkalla húsum í Borgarnesi

Þegar jólin nálgast hefur það verið vani heimamanna að rúnta eða ganga inn Kveldúlfsgötuna í Borgarnesi. Ákveðin húsalengja hefur í gegnum árin verið mikið skreytt og ýtt verulega á jólaandann á hverju ári. Um er að ræða Kveldúlfsgötu 10-16a en húsin sem um ræðir eru oftar en ekki kölluð Tíkalla húsin. Tíu kallar ásamt sínum betri helmingum réðust í það verkefni að byggja fimm tveggja hæða íbúðarhús þar sem húsbyggjendur eyddu sínum aurum í framkvæmdir, unnu við framkvæmdir þegar störfum þeirra lauk á daginn og um helgar og hjálpuðust að við að klára. Ótvírætt er að með þessu móti spöruðu húsbyggjendur sér töluverðan pening. Verkefnið gekk þó ekki áfallalaust því einn húsbyggjandinn slasaðist alvarlega á höfði þegar hann fékk bómu af skurðgröfu, fulla af steypu, í höfuðið. Við rifjum sögu Tíkalla húsanna upp með nokkrum þeirra sem áttu hlut að máli.

Inntökuskilyrði voru að vera staurblankur

Blaðamaður fór í heimsókn til þeirra Kristjáns Björnssonar og Sesselju Valdísar Finnsdóttur en þau voru ein af þeim sem fóru í framkvæmdir en þau bjuggu á Kveldúlfsgötu 12. „Það var bara stofnað félag, byggingafélag, og það voru fundir reglulega og allt löglegt á bakvið það,“ segir Sesselja en Kristján eða Kiddi bætir við: „Þetta var eiginlega þannig að inntökuskilyrðin voru að vera staurblankur,“ segir hann og hlær.

Sesselja og Kiddi eru sammála um hvað þetta framtak hafi heppnast ótrúlega vel. „Þetta nafn kom vegna þess að þessi hópur átti ekki yfir tíkall,“ segir Sesselja en Kiddi bætir við: „Ingi Waage var með hörkulið á þessum árum en hann var að klára dvalarheimilið hér fyrir ofan. Þetta var sumarið 1969, 1. júlí, sem við byrjuðum en Óli heitinn Auðuns var búinn að grafa fyrir grunnunum og svo var Jón heitinn Þórðarson sem keyrði efni í okkur. Hann keyrði á gamla Benzanum sínum; sturtaði niður í hrúgur og svo mokaði hann með höndunum úr hrúgunum til að hann kæmist lengra á bílnum,“ segir Kiddi. „Síðan kom Ingi Waage en hann var byggingastjóri yfir verkinu og þá voru tvö gengi sem sáu um mótatimbrið, slegið upp og steypt. Svo þegar steypan var búin að harðna, þá var tekin næsta hæð við hliðina og á meðan var rifið af mótin og svona gekk þetta koll af kolli. Eigendurnir mættu svo á kvöldin og um helgar til að rífa utan af og hreinsa,“ segir Kiddi.

Tíkallarnir

Þessir tíu karlar sem gengu í verkið árið 1969 voru þeir Kjartan Magnússon bifreiðastjóri og Kristinn Eldjárnsson á Kveldúlfsgötu 16a, Sveinn Hálfdánarson prentsmiður og Sigurjón Jónsson trésmiður á Kveldúlfsgötu 16, Theodór Kristjánsson rafvirki og Sigurður Már Gestsson húsasmiður á Kveldúlfsgötu 14, Kristján Björnsson bifvélavirki og Ólafur Auðunsson vélavinnumaður á Kveldúlfsgötu 12 og Björn Jónsson rafvirki og Jenni Ólason voru á Kveldúlfsgötu 10.

Hamagangur að klára fyrir áramót

Sesselja var með börnin sín heima á meðan Kiddi vann hjá Ragga Jóns. „Ég var ekki að vinna en ég var með krakkana mína heima en ég var alltaf þarna um helgar, tók krakkana mína með mér að skafa timbur,“ segir Sesselja. „Ég hljóp yfir klettana eftir að ég var búinn að klára að vinnu um sjö leytið og svo var ég öll kvöld til ellefu. Maður fór heim og stóð varla undir sjálfum sér eftir daginn en þannig gekk þetta upp hjá okkur,“ segir Kiddi.

Allt var skráð niður, öll vinna var skráð og vel haldið um allan pening í verkinu. „Húsin urðu að vera fokheld fyrir áramótin 1969, því annars fengist ekki húsnæðislánastyrkurinn og þannig getur þú ímyndað þér hamaganginn sem var þarna í götunni,“ segir Sesselja.

Tekin voru tvö til þrjú hús í einu til að steypan næði að harðna vel á meðan unnið var við næsta hús. „Í byrjun október gerði mikinn kulda, frost og snjór, en þá átti eftir að steypa fullt af húsum. Þá vorum við með kox ofna og svona tunnur en við fylltum þessar tunnur af koxi og kveiktum í til að hlýja upp mótin og svo breiddum við yfir plöturnar með tómum sementspokum. Í húsi númer tíu þá settum við vatnsslöngu og létum renna yfir en þá var komið 10 stiga frost. Við bjuggumst við að þetta kæmi allt niður en hún hélt og heldur enn þann dag í dag,“ segir Kiddi.

Dregið um íbúð

Framkvæmdir gengu vel en þegar komið var að síðustu viku ársins 1969 voru þakplötur komnar á húsin en það vantaði þakrennurnar. „Mangi blikk kom með þær og smellti þeim upp fyrir okkur en síðan var það í húsinu hjá Theodór Kristjánsson og Sigurði Má, Kveldúlfsgötu 14, en þá var ekki búið að leggja rafmagnið og langt komið fram á kvöld. Steypa átti plötuna daginn eftir og þá var bara hjálpast að. Reynir Ásberg var að alla nóttina að klára að leggja rafmagnið áður en steypt var næsta morgun,“ segir Kiddi og Sesselja bætir við. „Það var bara dregið um hver fékk hvaða íbúð. Það var búið að óska eftir að Teddi og Siggi væru í sama húsi og þeir fengu það en hinir fengu þær íbúðir sem þeir drógu, alveg sama hvort að einhver væri búinn að vinna meira eða eitthvað minna. Það var búið að ákveða að hafa þetta svona og ég held að það hafi gert það að verkum að framkvæmdin fór svona friðsamlega fram, þar sem engin leiðindi komu upp eða einhverjum sinnaðist,“ segir Sesselja.

Mikill léttir eftir áramótin 1970

Eftir að allir eigendur höfðu fengið húsnæðislán létti á mörgum eigendum húsanna við Kveldúlfsgötu. „Þá tók bara hver við sínu húsi og við tókum þetta í nokkrum skrefum. Ég lagði pípulagnir í okkar hús en við auglýstum eftir olíukyndingar tækjum og fengum í öll húsin,“ segir Kiddi og Sesselja bætir við. „Við byrjuðum á að mála en þá vorum við ekki með neina eldhús innréttingu, við vorum með einhverja trékassa sem innréttingu og það vantaði hurðir alls staðar nema á klósettinu. Við vorum búin að vera þarna í eitt ár en þá keyptum við teppi á stofuna,“ segir Sesselja.

Nágrannar hjálpuðust að og var ávallt reynt að aðstoða náungann. „Þetta kom allt saman smátt og smátt. Við fengum Gösla og Basla til að múra að utan fyrir okkur en þeir voru eina helgi að því. Óli Auðuns elti þá með stillans og færði þá félaga milli hliða á húsinu. Þeir djöfluðu þessu af en það voru reyndar nokkur handaför eftir í steypunni, en það var ekkert til að vera með leiðindi yfir,“ segir Kiddi. „Við, Óli Auðuns og Svenni ákváðum svo að kaupa þrjár alveg eins eldhús innréttingar því það var hagstæðara að smíða þrjár en eina,“ segir Sesselja og hlær.

Framkvæmdir gengu vel

Guðmundur Ingi Waage var byggingastjóri yfir verkinu. Hann segir að vinnuhópurinn hafi þá verið um 20 ungir menn sem voru að störfum hjá Byggingafélaginu, sem var verktaki að verkinu ásamt fleiri verkum, meðal annars fyrsta áfanga dvalarheimilis. „Við byrjuðum á Kveldúlfsgötu 10 og héldum áfram upp eftir. Það var flutt á milli timbrið og var mjög fljótlegt að stilla öllu upp. Hæðin kom upp á innan við hálfum mánuði og það var ýmislegt sem var gert með nýjum aðferðum í þessu verki,“ segir Ingi og heldur áfram: „Það voru útbúnar sérstakar áfellur á gluggana sem raunar var bara smellt á þá áður en þeim var komið fyrir í mótum. Áfellur voru gerðar úr krossviði og nýttust aftur og aftur í allar hæðirnar enda samskonar gluggar í öllum húsunum. Svo vorum við með steypumótin standandi sem var óvenjulegt en það hentaði betur í þessu verki og jafnvel hægt að flytja mótin á flekum. Stigarnir voru forsteyptir í krossviðsmóti, liggjandi á jörðinni og stigar síðan hífðir á sinn stað. Framkvæmdir við uppsteypu húsa gengu mjög vel, því að húsin voru öll eins,“ segir Ingi og brosir.

*Kveldúlfsgata 16 í byggingu. Skurðgrafan hans Óla Auðuns sést á myndinni. Ljósm. Einar Ingimundarson.*

Átök

Ingi segir að hann hafi ekki verið í náðinni í pólitíkinni á þessum tíma. „Húsin áttu að vera með svona útistiga, svipaða og verkamannabústaðir í Böðvarsgötunni hér í Borgarnesi, en það var heimtað af framsóknarmönnum í hreppsnefnd, sem öllu réðu á þessum tíma, að hafa yfirbyggð stigahús. Þetta kom til eftir að húsin voru fullhönnuð og framkvæmdir raunar hafnar enda umrædd stigahús eins og kassar utan á húsum. Ég held að þetta hafi átt að koma sér illa fyrir mig sem verktaka sem það raunar gerði. Ég var ekki sáttur með þetta en finnst það nú bara koma vel út í dag,“ segir Ingi og brosir.

Skemmtileg hönnun

„Húsin voru teiknuð af stofunni Staðall, ef ég man rétt, en þar vann meðal annarra Borgnesingurinn Ásmundur Jóhannsson, sonur Jóa í Klett,“ segir Ingi og bætir við að burðarvirkið í þessum húsum sé mjög skemmtileg og gefi möguleika á fjölbreyttu fyrirkomulagi herbergjaskipunar. „Það eru bara þrjár súlu í miðjunni, útveggirnir og svo steyptar plötur. Þetta var mjög skemmtilegt að vinna við þetta. En það kom þarna frost að hausti til þegar við vorum að steypa hluta af efstu plötunum og þá náðum við í Salamöndrur sem eru svona olíu ofnar sem þá voru mikið notaðir til upphitunar í nýbyggingum og kynntum undir mótin og svo úðuðum við vatni yfir plöturnar þannig að þetta slapp allt saman,“ nefnir Ingi.

Eigendurnir hafi komið og hjálpað til með verkið? „Já, það var samið um að eigendurnir kæmu og gerðu það sem þau gætu gert. Við kölluðum í eigendur ef okkur vantaði mannskap í steypuvinnu til dæmis og var svo þegar Sveinn Hálfdánarson lenti í slysinu. Ég man eftir að ég tók undir hausinn á Svenna, þar sem hann lá í drullusvaði og ég fann hvernig hann gaf eftir. En sem betur fer náði Svenni að jafna sig,“ segir Ingi að lokum.

Ég fékk að velja húsnæði

Sveinn Hálfdánarson og Ása Baldursdóttir kona hans voru einu af eigendum af Tíkalla húsunum en Sveinn var nýbyrjaður með prentsmiðjuna Prentborg þegar framkvæmdir við húsin hófust 1969. „Ég leit alltaf á mig sem aukamann í þessu verki. Ég var að koma löppunum undir þessa prentsmiðju sem ég var að byrja með en ég reyndi að hlaupa til í að aðstoða ef það vantaði,“ segir Sveinn. „En þetta var rosalegt áfall að lenda í þessu slysi, þar sem ég var nýbúinn að koma þessari prentsmiðju af stað,“ segir Sveinn.

Sveinn var að aðstoða við steypuvinnu þegar bóma af skurðgröfu, full af steypu, fellur niður og lendir á höfði Sveins. „Þetta var 29. október sem þetta gerðist. Ég var prentarinn i hópnum, Kjartan var járnsmiður, Teddi var rafvirki, Sigurjón Jónson og Siggi Már voru smiðir og Óli Auðuns var með kranann. Ég og Kjartan lýstu því yfir að við gætum ekki lofað vinnu en gætum mögulega gert eitthvað en annars ætluðum við bara að borga meira í peningum. Vegna slyssins fékk ég að velja íbúð og valdi efri hæðina á Kveldúlfsgötu 16,“ segir Sveinn.

„Ef ég hefði haft hjálm hefði ég líklega drepist“

Sveinn lendir í þessu alvarlega vinnuslysi og er fluttur suður á Akranes og síðan beint á Landakot með hraði. „Það hafði oft gleymst að vera með hjálma á þessum tíma. Það sögðu nú sumir, að ef ég hefði verið með hjálm, þá hefði hann drepið mig. Þá hefði höggið klippt meira á hálsinn, þannig að hálsinn lendir ekki eins illa í því,“ segir Sveinn.

Vinir og vandamenn komu reglulega úr Borgarnesi til að athuga með líðan Sveins en sjálfur vonaðist hann til að komast heim fyrir jól. „Ég var búinn að fá föt send á spítalann og var ég gallharður á því að vera kominn heim fyrir jól. Þá kemur hann dr. Bjarni Jónsson yfirlæknir í heimsókn til mín en hann var aðal sérfræðingurinn tengdur háls- og höfuðkúpubrotum. Hann lagði til að spengja á mér hálsinn en það var búið að hreinsa hausinn en það gréri ekki nema að hluta til og var stórt op alltaf á hausnum. Dr. Bjarni lagði til að ég myndi fara í aðgerð eftir áramótin og ég sagðist fara að hans ráðum,“ segir Sveinn.

Grétar Ingimundarson og Jón Kr. voru þeir sem sáu til þess að íbúð þeirra Sveins og Ásu var við haldið á meðan þau voru í burtu en Ása dvaldi að miklu leyti fyrir sunnan á meðan Sveinn var undir læknishendi.

Einn millimetri til eða frá

Dr. Bjarni nefndi að Sveinn þyrfti að fara út til Danmerkur til að loka gatinu á hausnum. „Ég sagðist ekki hafa neitt vit á þessu og treysti honum fyrir þessu. Einn liðurinn hafi runnið fram á hálsinum og ef það hefði farið millimetra lengra, þá hefði þetta klippt á mænuna og þá væri ég lamaður frá haus og niður úr,“ segir Sveinn. Ennþá var op á hausnum á Sveini. „Ég held að ég hafi tekið þátt í að bíða með að fara sjálfur út til að klára að loka gatinu á hausnum á mér. Ef ég hefði rekið mig upp undir í eitthvað horn, þá hefði það líklega slökkt á mér,“ segir Sveinn.

Sveinn og Ása fóru loks út til Danmerkur. „Við fórum oft út að ganga, hann var auðvitað vafinn hvítu um hausinn og ég tók eftir að fólk horfði mikið á okkur, fólk var hissa en þetta leit út fyrir að vera túrban á hausnum á Svenna. Við héldum að við yrðum þarna úti í tvær til þrjár vikur en það endaði á því að við vorum yfir sjö vikur úti,“ segir Ása.

*Framkvæmdir við Kveldúlfsgötuna í Borgarnesi. Ljósm. Einar Ingimundarson.*

Legg metnað í að gera þetta fallega

Á yngri árum blaðamanns var mikil tilhlökkun að fara í jólakorta útburð á Þorláksmessu. Og þegar röðin var kominn að Kveldúlfsgötu jókst tilhlökkunin mikið því í þeirri götu voru ávallt fallegustu skreyttu hús Borgarness fyrir jólin. Inga Lára Bragadóttir og Björgvin Óskar Bjarnason flytja inn á efri hæð Kveldúlfsgötu 10 síðsumars árið 1972 og hafa því verið þar samfleytt í 52 ár. „Hér var ekkert tilbúið, engin gólfefni, loftklæðning, hreinlætistæki og auðvitað engar hurðir, skápar eða innréttingar þegar við flytjum inn. Það var vel límt betrek á öllum veggjum sem voru úr grófum spónaplötum þannig að það þurfti að slípirokka hverja titlu til að ná því af og síðan sparsla og mála til að gera hæðina íbúðarhæfa. En við erum mjög heppin að geta verið hér á sama stað í öll þessi ár, með frábæra nágranna og útsýni frá efri hæðinni út á Borgarvoginn sem skartar miklum margbreytileika sumar sem vetur,“ segir Inga Lára.

Lítið skreytt þar til á Þorláksmessu

„Ég byrjaði fljótlega að skreyta um jólin þegar við fluttum hér inn en almennt var lítið skreytt þangað til á Þorláksmessu, þegar jólatréð og jólaskrautið fór upp hjá flestum. Þá var ég að vinna í Kaupfélaginu, sem var opið langt fram eftir erilsömu Þorláksmessukvöldi og þurfti síðan að gíra sig í að henda upp skrautinu þegar heim kom. En það breyttist allt eftir að Kristín Sif dóttir okkar fæddist, sem er fyrst í desember,“ nefndir Inga Lára og bætir svo við. „Við héldum auðvitað afmælisveislur þegar Kristín var yngri eins og fyrir hin börnin og eiginlega byrjuðum þá að skreyta á þeim tíma eða í byrjun desember. Fyrstu árin tók ég alltaf allt úr sambandi yfir nóttina, því við vorum með öll börnin hér heima og ég var hrædd við rafmagnið en núna er ég með þetta alltaf í gangi. Þó ég hlakki ekkert meira en aðrir til jólanna þá gefur það mér ofsalega mikið að hafa þessa fallegu birtu hérna inni í svartasta skammdeginu,“ segir Inga Lára.

Tæknilegur ráðgjafi

Björgvin Óskar segist vera tæknilegur ráðgjafi eða frekar stuðningsaðili eða styður við stigann þegar hjálparhönd vantar. En hann og Bjartur, hundurinn á heimilinu, er skipað að vera á varðbergi ef eitthvað er athugunarvert við gluggana séð utan frá og því eru þeir félagarnir sendir reglulega í könnunarleiðangra til mikillar ánægju Bjarts. „Ég er að gefa henni punkta um hvernig þetta lítur út, utan frá en svo stundum þegar ég er að koma með einhverja athugasemdir til hennar um betrumbætur þá er hún búin að breyta því,“ segir Björgvin og hlær. Inga Lára tekur við. „Það var í fyrsta skiptið nú í ár sem ég skreyti alla gluggana en minn tæknilegi ráðgjafi nefndi það svona meira í gríni við mig að ég gæti ekki skilið eftir einn glugga án skreytinga. Svo ég skreytti þann glugga einnig og ég skreyti því líka gluggana sem snúa út að klettunum á bakvið húsið og finnst mér það koma vel út,“ segir Inga Lára.

Við vorum á sömu blaðsíðu

Nágrannar þeirra Ingu Láru og Björgvins senda þeim jólakort þar sem þeim er þakkað fyrir skreytingarnar. „Ég á og hef átt svo frábæra nágranna í gegnum árin og til dæmis þegar Geir Björnsson flytur hér á Kveldúlfsgötu 12, þá fann ég að við vorum á sömu blaðsíðu hvað skreytingar snerti. Við vorum bæði mjög metnaðarfull, hann bjó til skapalón og gerði eins skreytingar ár eftir ár sem var mjög fallegt á meðan ég lék mér aðeins meira og lét hugmyndaflugið ráða ríkjum. Ég saknaði Geira eftir að hann fór. En ég ætla ekkert að hætta þessu í bráð. Í fyrra var ég nýkomin úr liðskiptum á hné og ég var farin að klifra upp á háaloft til að sækja jólaskrautið og hoppa upp í tröppur til að setja upp skraut. Tæknilega ráðgjafa mínum var ekki sama,“ segir Inga Lára og hlær.

Jákvætt ef fólk skreytir eins og það getur

Er fólk að minnka við skreytingar á undanförnum árum eða eru þær að aukast? „Mér finnst frábært hvað fólk er farið að leggja mikinn metnað í skreytingar en einnig er byrjað að skreyta fyrr en áður og þá oftast með hvítum ljósaseríum til að auka birtuna. Það eru auðvitað einhverjir sem skreyta rosa mikið, sem er einfaldlega þeirra mál. Ekki veitir af birtunni í skammdeginu. En mér finnst mjög jákvætt ef fólk skreytir eins og það getur og það höfum við gert öll þessi ár,“ segir Inga Lára og Björgvin Óskar að lokum.

hig

*Tíkalla húsin í Kveldúlfsgötunni skreytt í ár.*

Tíkallarnir því við áttum ekki yfir tíu krónum

Rætt við núverandi og fyrrverandi eigendur Kveldúlfsgötu 10-16a um byggingarferlið, sögurnar, jólaskreytingar og atvikin við byggingu á svokölluðum Tíkalla húsum í Borgarnesi

Rætt við núverandi og fyrrverandi eigendur Kveldúlfsgötu 10-16a um byggingarferlið, sögurnar, jólaskreytingar og atvikin við byggingu á svokölluðum Tíkalla húsum í Borgarnesi