Rætt við Rut Rúnarsdóttur í Grundarfirði um það að finna sína hillu í lífinu, bróðurmissinn og jákvætt hugarfar

Rut er fædd í Grundarfirði og ólst þar upp. Hún fór í framhaldsskóla á Akranesi, en fann sig ekki þar. Hún segist vera feimin að upplagi og hafa gengið með veggjum, en það breyttist þegar hún flutti til Reykjavíkur og fór í Fjölbrautaskólann í Ármúla. Þar leyfði hún sinni innri konu að brjótast út úr skelinni. „Ég fór í nýjan skóla, ég þekkti bara nokkra krakka þar, annað en á Skaganum. Það var í raun alveg útpælt að reyna að stíga út úr feimnisbúbblunni þegar ég færði mig um skóla. Þegar ég fer í Ármúla þá braust ég svolítið út úr skelinni. Ég lýsi þessu eins og að vera í ógeðslega stórri dúnúlpu og renna henni niður og vera bara í þykkri peysu innanundir, bara losaði mig við úlpuna og hætti að labba með veggjum.“

Eftir framhaldsskóla reyndi Rut fyrir sér í uppeldisfræði en segist ekki vita enn af hverju hún fór í það nám enda var hún ekki mjög hrifin af börnum. Hún var svo í námi í félagsráðgjöf við HÍ þegar hún var sjanghæjuð heim í Grundarfjörð.

„Það vantaði manneskju í fyrirtækið, í bókhald og að sjá um skrifstofuna. Pabbi fann það alveg á mér að mig langaði ekkert að vera í borginni í námi. Ég hef aldrei verið námshestur og hef ekki átt auðvelt með að læra. Framkvæmdastjórinn boðaði mig á fund. Þetta var kokkað ofan í mig þannig að við yrðum bara í eitt til tvö ár hér og svo gæti ég unnið starfið hvar sem er. Ég náði að grenja manninn minn (þá kærasta) í að koma hingað. Þetta var árið 2007 og hér eru við enn,“ segir Rut, en hún kynntist manninum sínum, Hafsteini Mar, í framhaldsskólanum á Akranesi.

Fann sína réttu hillu

Rut grunar að pabbi hennar og framkvæmdastjórinn umræddi hafi vel vitað að hún yrði lengur en eitt ár. „Ég fann mig bara vel í bókhaldinu og í því að vinna á skrifstofu, en ég er með svolítið gallaðan kropp þannig að það hentaði mér ekkert að sitja lengi,“ segir Rut. Þegar fyrirtækið var selt ákvað hún að söðla um. „Ég hætti í skrifstofubransanum og fór að læra hóp- og spinningþjálfun og svo ögn seinna einkaþjálfarann. Þá fann ég hilluna mína.“

Rut hefur getið sér gott orð í þjálfun og ekki síst þegar kemur að vinnu með eldra fólki, sem hún segir það skemmtilegasta sem hún veit. „Ég alveg lifi fyrir það í dag. Ef ég gæti unnið bara með eldra fólki í íþróttum og hreyfingu og almennri heilsurækt, þá væri ég að því. Ég er kannski svoldið gömul sál,“ segir Rut og telur að það geti skýrt það hvers vegna hún tengir svo vel við eldra fólk. „Mér finnst gaman að hlusta og ennþá betra að tala og þau hlusta, eða slökkva á heyrnartækjunum, eins og þau grínast oft með. Þau eru búin að lifa lengi, kunna á lífið og þau tengja við alls konar kjaftæði sem maður er búinn að ganga í gegnum í lífinu. Ég held að það sé það. Þau eru svo hrein og bein, yndisleg.“

Rut starfar með vinkonu sinni Ágústu Einarsdóttur og þær hafa fengið mikla athygli og lof fyrir starf sitt með eldra fólki og hafa verið fengnar til að segja frá vinnu sinni á ráðstefnu um heilsueflingu 60+. „Það er mikil ástríða í þessu hjá okkur. Við tvær stelpurnar í Grundarfirði erum að fá gríðarlega athygli og lof fyrir starfið, ég er sjúklega stolt. Það að sjá fólk eflast andlega og líkamlega gefur mér alveg ótrúlega mikið. Nú svo myndast bara mikið traust og vinátta, og hefur hópurinn í heilsueflingunni aldeilis staðið með mér í minni vegferð“.

Þrátt fyrir að Rut þurfi reglulega starfa sinnar vegna að standa frammi fyrir stórum hópum af fólki, segist hún vera feimin. Á því sé reyndar dagamunur; hún sé feimin einn daginn en þann næsta væri hún til í alla heimsins athygli. Feimnin sé hins vegar ekki auðveld. „Það getur verið ógeðslega erfitt að vera feiminn. Það var það og það er það alveg ennþá. Ég hefði t.d. aldrei séð mig vera að vinna með fullt af fólki, fara með fyrirlestra og mæta í viðtöl.“

Sjálfboðaliði á skíðasvæðinu

Rut þarf alltaf að hafa eitthvað að gera og hún fær aldeilis nóg að gera í starfi sínu með skíðadeildinni. Hún er alin upp við það að geta farið á skíðunum að heiman og upp í lyftu og var því ekki há í loftinu þegar hún lærði á skíði. Nú er hún hluti af hópi félaga sem öll vinna að skíðasvæðinu í sjálfboðavinnu og hafa mikinn metnað. Í kortunum er að reisa aðstöðuhús og ýmislegt fleira. Rut hefur gegnt ýmsum stöðum innan deildarinnar og er nú formaður.

„Þetta eru samt bara einhverjir titlar sem þurfa að vera til staðar. Ég er góð í því sem formaður að útdeila verkefnum. Ég geri mér grein fyrir því að ég geri ekki allt sjálf og við erum með svo geðveikt flottan hóp hérna.“ Allt sem unnið er á skíðasvæðinu er í sjálfboðavinnu. Rut segir þetta mjög skemmtilegt starf sem hún sé heppin að geta unnið að.

„Ég er ótrúlega heppin og geri mér fullkomlega grein fyrir því að ég er forréttindamanneskja, að geta leyft mér að minnka við mig vinnu til að sinna þessu. Nú fer ég í jólafrí og svo byrjar nýtt tímabil með nýju fólki og þá passa ég að vinnutaflan mín sé ekki mjög þétt eftir hádegi. Þá vil ég bara vera uppi í lyftu, ef ég get það, og ef ekki þar þá við tölvuna að vinna að málefnum svæðisins.“

Drullusama hvað öllum finnst

Allir þekkja alla í litlu samfélagi eins og Grundarfirði og nafn afa Rutar er vel þekkt þar. Soffi var skipstjóri og útgerðarmaður með umsvifamikinn atvinnurekstur og Rut segir að hún hafi alist upp undir nafni afa síns. „Allir vissu hver afi minn var og frá upphafi hefur verið reynt að bögga mann út af því, reyna einhverja eineltistaktík. Það tókst ekki því mér hefur bara verið alveg drullusama hvað öllum finnst og það hefur hjálpað mér mikið.“

Einelti hlýtur samt að hafa verið þungur baggi að bera. „Það sem var aðallega þungt fyrir mig var að bróðir minn lenti í einelti og leiðindum. Það var alveg drulluerfitt að vera litla systir að berjast fyrir eldri bróður sinn. En ég var ágætlega þægur villingur, þannig ég bað t.d. oftast um leyfi ef mér fannst ég þurfa að berja einhvern sem átti það skilið. Ég var aðeins að slást fyrir bróður minn, ekki endilega bara líkamlega.“

Féll fyrir eigin hendi

Soffi, bróðir Rutar, tók sitt eigið líf árið 2021. Þau Rut voru mjög náin og hún var hans stoð og stytta. Símar þeirra voru þannig stilltir að hún gat séð hvar hann var.

„Hann vissi að ég væri með áhyggjur af honum svo hann stillti þetta svona og sagði: „Þú bara fylgist með mér, hvert sem ég fer.“ En ég veit líka alveg að hann skildi stundum símann eftir heima, hann vissi að systir hans var að fylgjast með honum. Hann var enginn kjáni.“

Hann hefur farið ungur? „Já, hann náði ekki fertugsafmælinu sínu. Hann tók líf sitt á sjómannadeginum 2021. Hann var búinn að vera að díla við geðræna kvilla og ég vissi innst inni að hann færi ungur, en það er ekkert sem undirbýr mann fyrir svona högg. Ég vissi alltaf að einn daginn þyrfti að segja barninu mínu að frændi hans væri dáinn, en ég vissi ekki að það myndi gerast svona snemma.“

Eins og gefur að skilja var lát Soffa gríðarlegt áfall fyrir fjölskylduna. Rut upplifði áfallastreitu og segist hafa orðið nett heilalaus og hún sé það að einhverju leyti enn í dag. „Ég sem sagt verð svona gjörsamlega minnislaus, ásamt öðrum kvillum og það er ekkert endilega að koma til baka. Ég nota bara öll tæki og tól til að hjálpa mér og ræði mjög opinskátt um minnisleysið, það þýðir ekkert annað, því annars liti ég bara út fyrir að vera dóni. Ég læt fólk vita þegar það byrjar hjá mér í þjálfun að það megi ekki að taka því persónulega ef ég spyrji sömu spurninganna aftur og aftur, en ég reyni að skrá allt niður hjá mér. Það vita það vonandi allir að ef ég er að líta á ipadinn eða úrið þá er ég að athuga hvaða æfingu við ætlum að taka næst, ég er ekki að bíða eftir því að tíminn líði, heldur að ná mér í minnispunkta. Ég fúnkera nokkuð ágætlega í lífinu og ég nota bara tæknina til að hjálpa mér við það.“

Það er einstaklingsbundið hvernig fólk tekst á við sorg og Rut segir að ekkert þeirra í fjölskyldunni vinni eins úr þessu áfalli. „Það hjálpar vel til að við erum mjög þétt lítil fjölskylda, svo á ég einstakan eiginmann og bestu vini sem hugsast getur. Svo eru það vinir Soffa. Bestu vinir hans eru orðnir rosalega góðir vinir mínir, hvort sem ég þekkti þá áður eða ekki. Það gefur mér ótrúlega mikið, við tölum mikið saman og það hjálpar okkur í sorginni. En það er líka kannski það sem hefur þroskað mann í lífinu og ef mér var drull um hluti áður, þá er mér svo mikið drull um þá í dag. Það eru alls konar smáhlutir sem fólk tuðar yfir sem mér gæti ekki verið meira sama um, því það er ekki það sem skiptir máli í lífinu. Ég er farin að meta litlu hlutina betur, umgengst fallegt og gott fólk sem gefur, losa mig við fólk sem bara tekur. Reyni að gera hluti sem gleður mig og aðra, eins og starfið í skíðalyftunni, ræktinni og heilsueflingunni.“

*Soffi, Kristinn Soffanías Rúnarsson, tók eigið líf skömmu fyrir fertugsafmælið. Þau systkinin voru mjög náin. Ljósm. tfk*

Elskar bæinn sinn

Þrátt fyrir eineltið, segist Rut á engan hátt orðið reið við samfélagið eftir fráfall Soffa. „Nei, aldrei. Annars byggjum við ekki hérna. Við eigum alveg okkar semí annað heimili í Reykjavík og sækjum alveg í bæinn, í læknaheimsóknir, til sálfræðinga, í vini, fjölskyldu og svona. Ef við værum reið við samfélagið værum við ekki hér. Ég hef alveg mikið skap, en ég hef ekki verið mjög reið í gegnum tíðina í sambandi við sjálfsvígið eða að hann hafi ákveðið að vilja deyja. Ekki við hann eða neinn annnan.

Fjölskyldan fann vel hvað samfélagið tók vel utan um þau þegar maður hennar fékk covid, með þeim fyrstu á Snæfellsnesi. Fátt var þá vitað um hvað væri á ferðinni og hvernig ætti að bregðast við og hann þurfti að vera í einangrun í nokkrar vikur í húsi foreldra hennar, en það hafði verið tæmt til að hefja á því stórfelldar viðgerðir. Á meðan voru þau mæðgin í sóttkví.

„Ég fann hvað samfélagið, fólkið mitt og vinir, tók vel utan um mann. Ég hef ekki tölu á því hvað sonur minn fékk mikið af dóti frá hinum og þessum í bænum. Ég fékk þvílíkt mikið af mat, ekki bara að mamma var alltaf að elda fyrir okkur, heldur voru hinir og þessir að baka og kom með sendingu og reglulega birtist eitthvað fyrir utan húsið okkar. Það sama gerðist eftir fráfall Soffa. Þá fann maður gífurlega samheldni og samfélagið knúsaði mann.“

Meðvituð jákvæðni

Rut hefur í tvígang ákveðið meðvitað að hætta að fylgjast með fréttum og umræðunni; í covid og bankahruninu. Hrunið var fjölskyldunni erfitt og fyrir utan persónulegt tap og hækkandi afborganir af lánum, leit út fyrir að fjölskyldan myndi missa fyrirtækið. „Það reyndi á alla. Þarna tek ég meðvitaða ákvörðun um að hætta að hlusta á fréttir og reyna eins og ég get að sjá það jákvæða og vera bjartsýn.“

Svo var aftur þörf á meðvitaða jákvæða hugarfarinu þegar covid kom. „Covid fór misvel í fólkið í kringum mig, já og mig, og líklega flesta. Þá fór ég að reyna að vera glöð og hress, fyrir sjálfa mig og aðra, einskonar Pöllýönnu leikur. Þegar maður gerir þetta rosalega lengi og mikið og meðvitað, þá verður þetta bara normið.“

Ertu enn að leika þannig, eða er jákvæðnin kjarninn í þér? „Ég er mjög sjaldan í hlutverki. Stundum stekk ég í Pollýönnu þar sem ég er mamma, ætli það fylgi ekki móðurhlutverkinu. Annars er ég frekar hress og glöð með lífið og þakklát fyrir fólkið í kringum mig og guttann minn,“ segir Rut. „Eftir fráfall Soffa tók ég líka meðvitaða ákvörðun um að reyna að láta þetta stóra verkefni sem sorgin er ekki buga mig, heldur efla. Að koma mér á fætur með hjálp Píeta og sálfræðinga og nýta svo reynsluna í eitthvað gott. Og tek mér það sem ég kalla sorgarfrí, og fer þá í ferðalag innanlands eða utan með fjölskyldunni, til að ná að kúpla mig út úr hversdeginum og hlaða batteríin.“

Rut hefur verið mjög opinská með sjálfsvíg Soffa og hvernig hægt er að takast á við sorgina. Þegar Grundarfjarðarbær tók þátt í Gulum september, sem er samvinnuverkefni um geðrækt og sjálfsvígsforvarnir, þá reið hún á vaðið og sagði sögu sína í myndbandi á samfélagsmiðlunum. Geðrænn vandi og vanlíðan á heldur ekki að vera neitt feimnismál frekar en líkamleg veikindi. „Það er engin feimnisleikur með það hvernig hann fór. En eftir þrjú ár, þá erum við enn að púsla þessu saman. Lokapúslin eru vonandi á leiðinni, en ég er alls ekki feimin að tala um þetta.“

kóp

*Fjölskyldan. Rut, Hafsteinn Mar og sonurinn Leon Logi.*

Er sama um álit annarra

Rætt við Rut Rúnarsdóttur í Grundarfirði um það að finna sína hillu í lífinu, bróðurmissinn og jákvætt hugarfar

Rætt við Rut Rúnarsdóttur í Grundarfirði um það að finna sína hillu í lífinu, bróðurmissinn og jákvætt hugarfar