Því var það, að konurnar kepptust
við kamba og vefstól og rokk,
og prjónuðu litfagran lepp
eða lítinn sokk.

Því kötturinn mátti ekki koma
og krækja í börnin smá.
– Þau urðu að fá sína flík
þeim fullorðnu hjá.

Sum höfðu fengið svuntu

og sum höfðu fengið skó,

eða eitthvað sem þótti þarft,

– en það var nóg.

Þessar gömlu vísur úr kvæðinu „Jólakötturinn” eftir Jóhannes úr Kötlum vekja mann aldeilis til umhugsunar um þær miklu breytingar sem orðið hafa á högum fólks á ekki lengri tíma en raun ber vitni. Þau börn sem voru svo lánsöm að fá nýja flík, kerti eða spil á jólunum, glöddust innilega og gleðin skein úr augum þeirra segir í gömlum sögum og kvæðum. Auðvitað skemmdi ekki fyrir að þetta voru nytsamlegar gjafir.

En tímarnir hafa svo sannarlega breyst mikið og mennirnir með. Því núna eru jólin alla daga allt árið um kring. Við gerum miklar kröfur til veraldlegra lífsgæða og þæginda og ekkert er látið vanta.

Þar af leiðandi er lítið nýnæmi að því að fá nýja flík eða eitthvert dótið og upplifunin tæpast sú sama og var hér áður. Jólagjafir og annað það sem að okkur er rétt rennur saman í eitt og nær ekki að verða eins mikils metið og þessar litlu fáu gjafir fyrr á öldum. Núna er yfirleitt farið búð úr búð til að reyna að finna eitthvað sem mögulega gæti vakið lukku og gleði. En skilamiðinn er vinsæll, og það er ástæða fyrir því að byrjað var að bjóða upp á slíkt.

Við lifum í mikilli verslanaveröld og hugmyndarík markaðsöflin eru drjúg við að auka kaupgleði okkar enda ekki erfitt að dreifa auglýsingum nú til dags á ljósvakamiðlum og svo auðvitað líka beint í gegnum netið í símann okkar. Þessu tökum við með jafnaðargeði og okkur dettur varla í hug að um nokkurt áreiti sé að ræða.

Og það sem merkilegast er, alltaf kemur auglýsing á skjáinn sem tengist einhverju sem við vorum að kanna á netinu eða jafnvel að tala um við vin yfir kaffibolla. Það er ekkert mál að koma réttum upplýsingum á rétta staði og á réttum tíma. Já, það er auðvelt að láta sannfærast eða gera bara eins og allir aðrir. Við þurfum m.a. gjafir fyrir bóndadag, konudag, Valentínusardag, mæðradag. Meira að segja er búið að markaðssetja „einhleypidag“ svo fátt eitt sé nefnt. Ofan á alla þessa merkisdaga bætast við alls konar tilboðsdagar og tilboðshelgar og við kaupum og kaupum eins og ekkert sé sjálfsagðara. Endurnýtingarmarkaðir fyllast af fatnaði og fleira dóti í svo miklum mæli að engan veginn er hægt að koma þessu öllu í endurnýjun lífdaga.

Já, það hefur svo margt breyst hér í heimi á svo stuttum tíma í veraldarsögunni. Hvað skyldu næstu áratugir bera með sér?

En eigum við ekki að trúa því að með aukinni vitundarvakningu um náttúruna og umhverfismál fari fólk að taka meiri ábyrgð á gerðum sínum og hugsa um afleiðingar allrar þessarar ofneyslu, því vil ég alla vega trúa. Það að vanta eitt og annað stöku sinnum er okkur bæði hollt og gott.

Hugsum til fyrri kynslóða, frá þeim er svo margt sem við gætum farið að tileinka okkur, sem skilur ekki eftir eins mörg og stór spor í náttúrunni, jörðinni okkar sem við hreinlega ofbjóðum í dag. Við getum til dæmis byrjað á að temja okkur betri nýtni þó að tíðarandinn sé eins og hann er, það er allt hægt ef viljinn er fyrir hendi… „og margt smátt gerir eitt stórt.“

Þetta var aðeins létt hugleiðing í tilefni þessarar mestu gjafahátíðar ársins.

Og auðvitað fögnum við jólunum. Þessari dásamlegu ljósahátíð sem er afar kærkomin í dimmasta skammdeginu. Það er gott að ná að slaka á og njóta samverustunda með okkar nánustu og búa til fallegar minningar saman. Það er mun dýrmætara en allar heimsins jólagjafir.

Meðfylgjandi er mynd af gömlu jólatré sem tengdafaðir minn smíðaði í upphafi búskapar síns. Tréð er að verða áttrætt og ég nýt þess að taka það fram hver jól og skreyta. Þetta tré er eitt af mínum uppáhalds jólahlutum og mér þykir afar vænt um það.

Dásemdin ein er að detta í frí

dagana um jólin og geta

við kertaljós setið með kruðerí,

kann ég slíkt vel að meta.

Megið þið kæru lesendur eiga

góð og gleðileg jól og

gæfuríkt komandi ár.

Sigrún Hafdís Guðmundsdóttir, Staðarsveit

Kveðjur úr héraði – Hugleiðing á aðventu og jólakveðja úr Staðarsveit