medium

large

thumbnail

1536x1536

small

custom-size

Snæfell náði loks sigri eftir sex tapleiki í röð

Samráðsfundur stjórnenda í velferðarþjónustu

Skallagrímur tapaði á Meistaravöllum

Hamar vann sigur á ÍA eftir framlengingu

2048x2048

Lionsklúbbur Grundarfjarðar bauð upp á blóðsykursmælingu

Leirulækur er ræktunarbú Borgfirðings 2024

core/paragraph

Samtök sveitarfélaga á Vesturlandi voru í liðinni viku með íbúafundi á Vesturlandi um verkefnið Gott að eldast, vitundarvakning Félags- og vinnumarkaðsráðuneytisins um félagslega einangrun. Um var að ræða kynningu á þeirri þjónustu sem veitt er í sveitarfélaginu og stendur eldra fólki til boða. Það gengur út á að samþætta félags- og heilbrigðisþjónustu fyrir eldra fólk í heimahúsum og flétta vandlega saman þá þætti sem ríkið sér annars vegar um og sveitarfélögin hins vegar. Mánudaginn 4. nóvember voru fundir yfir daginn í Höfðaborg í Stykkishólmi, Samkomuhúsinu í Grundarfirði og í Félagsheimilinu Klifi í Snæfellsbæ. Daginn eftir voru fundir í Vínlandssetrinu í Búðardal og í Brákarhlíð í Borgarnesi og síðasta miðvikudag voru fundir í Miðgarði í Hvalfjarðarsveit og í FEBAN salnum á Akranesi.

Öll hreyfing skiptir máli

Blaðamaður Skessuhorns var viðstaddur fundinn í Hvalfjarðarsveit þar sem Linda Björk Pálsdóttir sveitarstjóri var fyrst í pontu og bauð hún fólk velkomið á opið hús í Miðgarði. Linda Björk sagði að það væri svo sannarlega gott að fá að eldast og það væru forréttindi sem vonandi flestir fá að njóta sem lengst við góða heilsu. „En hvað er það sem við getum gert til að auka líkur okkar á að geta búið við góða heilsu? Að mínu viti er lykillinn að vera virkur einstaklingur, á eins marga vegu og okkur framast er unnt. Að virkja huga, líkama og sál er líklega það besta fyrir okkur öll til farsældar með hækkandi árafjölda.Við teljum til að mynda lífsgæði í dag að geta búið eins lengi og við viljum í eigin húsnæði, á eigin vegum og á eigin forsendum. Það er samt ekki sjálfgefið og þarfnast svo sannarlega vinnu, framtakssemi og virkni eins og allt annað sem við viljum áorka í lífinu. Í flestum tilfellum höfum við&nbsp; blessunarlega val, val um hvernig við kjósum að lifa lífinu, haga okkur og hvaða viðhorf við tileinkum okkur í þeirri vegferð. Við vitum öll að fyrir líkamann er nauðsynlegt að hreyfa sig daglega. Öll hreyfing, hvers kyns sem er og alveg óháð tímalengd, skiptir máli og meira að segja afar miklu máli og í því samhengi má ekki vanmeta neitt. Allt er betra en ekkert, aldrei gleyma því. Þannig höldum við virkni líkamlegrar getu, hressum sálina og það sem öllu skiptir, lengjum lífið,“ sagði Linda Björk.

Miðar að því að bæta þjónustu við eldra fólk á Íslandi

Freyja Þöll Smáradóttir félagsmálastjóri Hvalfjarðarsveitar var fundarstjóri og kynnti næst til leiks þær Laufeyju Jónsdóttur sem er tengiráðgjafi fyrir Vesturland og Rósu Marinósdóttur frá Heilbrigðisstofnun Vesturlands. Þær kynntu verkefnið Gott að eldast og sögðu frá því að það væri sameiginlegt verkefni Heilbrigðisráðuneytisins og Félags- og vinnumarkaðsráðuneytisins, sem miðar að því að bæta þjónustu við eldra fólk á Íslandi. Willum Þór Þórsson heilbrigðisráðherra og Guðmundur Ingi Guðbrandsson kynntu aðgerðaáætlun sem felur í sér að tryggja eldra fólki viðeigandi þjónustu, hvort sem hún sé heimaþjónusta eða heilbrigðisþjónusta. Markmið verkefnisins er að veita eldra fólki tækifæri til að njóta lífsins á efri árum með áherslu á virkt samfélagslegt hlutverk.

Verkefnið stendur yfir í fjögur ár

Einnig kom fram í máli Laufeyjar og Rósu að aldurssamsetning þjóðarinnar breytist hratt og eldra fólk er að verða virkara og heilbrigðara. Þjónusta við þetta fólk þarf því að þróast í takt við þessar breytingar. Meginþungi aðgerða liggur í þróunarverkefnum sem samþætta félags- og heilbrigðisþjónustu, þar sem ríkið og sveitarfélögin vinna saman að því að einfalda aðgang að þjónustu. Sumarið 2023 var auglýst eftir sveitarfélögum til að taka þátt í þróunarverkefni um samþætta heimaþjónustu. Sveitarfélög á Vesturlandi, í samstarfi við Heilbrigðisstofnun Vesturlands, hafa samþykkt að taka þátt í þessu verkefni, þar sem lögð verður áhersla á persónumiðaða nálgun og teymisvinnu. Tengiráðgjafar verða ráðnir til að brjóta niður einangrun og auka virkni eldra fólks í samfélaginu. Verkefnið „Gott að eldast“ stendur yfir í fjögur ár og miðar að því að skapa samræmda þjónustu sem eykur aðgengi og stuðlar að betri lífsgæðum eldra fólks.

Að lokum og eftir smá kaffihlé komu hjónin Líney Úlfarsdóttir sem er sálfræðingur og Svavar Knútur söngvaskáld og fluttu skemmtilegan fyrirlestur. Þau voru með vitundarvakningu Félags- og vinnumarkaðsráðuneytisins um félagslega einangrun sem nefnist „Það er pláss fyrir alla.“

core/image

<figure class="wp-block-image size-large is-resized is-style-default"><img src="https://umsjon.skessuhorn.is/wp-content/uploads/2024/11/Ibuafundir-um-Gott-ad-eldast-haldnir-a-Vesturlandi-2-1200x900.jpg" alt="" class="wp-image-84991" width="840" height="630"/><figcaption>Hjónin Líney Úlfarsdóttir og Svavar Knútur.</figcaption></figure>

Félagsleg einangrun ekki einkamál eldri kynslóða

Í erindi Líneyjar Úlfarsdóttur og Svavars Knúts um félagslega einangrun var stiklað á stóru um þann lýðheilsuvanda sem félagsleg einangrun er og þá ógn sem stendur af henni. Enn fremur var farið yfir helstu einkenni hennar, afleiðingar bæði fyrir einstaklinga og samfélagið og svo hvaða úrræði eru í boði, bæði fyrirbyggjandi og til að draga úr henni. Í fyrirlestrinum kom fram að Alþjóða heilbrigðisstofnunin (WHO) hefur skilgreint félagslega einangrun sem lýðheilsuvanda á par við ofneyslu áfengis og tóbaks, sykursýki og offitu. Því hefur verið blásið til vitundarvakningarátaks um þennan hvimleiða samfélagskvilla. Rannsóknir hafa sýnt að félagsleg einangrun veldur verulega auknum líkum á heilabilun, ótímabærum dauða og hjarta- og æðasjúkdómum. Þá veldur félagsleg einangrun auknu álagi á félagsleg- og heilbrigðiskerfi, auk þess að minnka almenna þátttöku í samfélaginu, þar með talið þátttöku í atvinnulífinu. Félagsleg einangrun er ekki einkamál eldri kynslóða, enda hafa rannsóknir sýnt að um 10% ungmenna þjást af félagslegri einangrun og virðist sú tala fara hækkandi. Þetta er grafalvarlegt mál, þar sem mikill samfélagslegur kostnaður hlýst af því að ungt fólk detti út úr atvinnulífi og inn á félagsleg bótakerfi, svo aðeins sé farið inn á hina grjóthörðu peningalegu hlið málsins.

Mikilvægt að vera meðvituð

Í erindinu fóru Líney og Svavar einnig yfir helstu áhættuþætti, svo sem skyndilegar breytingar í lífinu, makamissi, skilnað, fráfall náinna, það að hætta í vinnu eða missa hana, að missa smám saman heyrn eða aðra færni, skömm og félagslegt óöryggi. Mikilvægt sé að vera meðvituð um þessa þætti og fylgjast með fólkinu í kringum okkur. Hlusta, taka eftir, taka vel á móti og vera meðvituð um að við höfum öll ólíkar þarfir og sýn á hlutina. Að lokum fóru Líney og Svavar yfir samfélagslegar leiðir til að takast á við félagslega einangrun og nefndu þar inngildandi félagsstarf t.d. sönghópa og ýmiss konar opið starf þar sem áherslan er lögð á þátttöku frekar en kröfur um getu eða kunnáttu þátttakenda. Lögðu þau áherslu á að rækta og efla félagsauð í samfélaginu sem mikilvægt vítamín gegn þessari óværu, enda hafi það sýnt sig að samfélög sem búa við ríkan félagsauð eiga mun auðveldara með að taka á félagslegri einangrun. Líney og Svavar krydduðu erindið með nokkrum skemmtilegum og fræðandi dæmisögum sem vörpuðu ljósi á viðfangsefnið og þykir þeim mikilvægt að leyfa húmor og jákvæðni að njóta sín til að gera þetta annars þunga málefni bærilegra.

<figure class="wp-block-image size-full is-style-default"><img src="https://umsjon.skessuhorn.is/wp-content/uploads/2024/11/Ibuafundir-um-Gott-ad-eldast-haldnir-a-Vesturlandi-3.jpg" alt="" class="wp-image-84992"/><figcaption>Frá fundinum sem haldinn var í Stykkishólmi. Ljósm. stykkisholmur.is</figcaption></figure>

„Félagsleg einangrun er að aukast alls staðar“

Blaðamaður Skessuhorns hitti þau Líneyju og Svavar Knút eftir fundinn og ræddi við þau um fyrirlesturinn. Hvað kom til þess að þið tókuð að ykkur þetta verkefni? Líney segir að ráðuneytið hafi haft&nbsp; samband við þau að fyrra bragði. „Ég þekkti svolítið til því ég hafði unnið lengi hjá Reykjavíkurborg og hafði farið í gegnum þetta samþættingarferli þar sem heimaþjónusta og heimahjúkrun höfðu verið samþætt. Af því að við Svavar erum svona skemmtilega ólík og höfum svona mismunandi nálgun á hlutina þá datt þeim í hug að athuga hvort við værum til í að nálgast þetta á marga vegu. Að reyna að ná til fólks með því að setja þetta á mannamál og hitta fólk út um allt land.“

Hvaðan kemur þessi áhugi á félagslegri þátttöku og virkni? „Þetta skiptir svo miklu máli upp á vellíðan fólks og samfélaga. Þetta er að aukast alls staðar í heiminum, þessi félagslega einangrun, og við kannski gerðum okkur í rauninni ekki grein fyrir því hversu stórt vandamál þetta var fyrr en við fórum að vinna í þessu. Maður varð alveg sérstaklega var við, í covid og eftir það, hvað gerðist þegar fólk varð vanvirkt félagslega og hvað margir hlutir lömuðust og urðu illviðráðanlegir.“

Allar stórar breytingar eru áhættuþáttur

Þið komuð inn á það í fyrirlestrinum hvað gerist þegar maki fellur frá, fólk skilur við maka sinn eða þegar fólk missir vinnuna, þá breytist ýmislegt hjá fólki. Hvað getur gerst? „Það er náttúrlega þannig að allar stórar breytingar eru áhættuþáttur í raun. Við eigum erfitt með að fóta okkur á ný ef eitthvað stórt hefur breyst hjá okkur og við missum fótanna.“ Svavar Knútur bætir við: „Atvinnuaðstæður geta breyst og einnig efnahagsaðstæður. Að missa vinnuna getur verið afskaplega mikið áfall. Það hefur líka áhrif á sjálfsmyndina okkar. Hver erum við ef við erum ekki í vinnu? Allt þetta ýtir undir það að við einöngrumst, við erum ekki eins örugg í samskiptum við annað fólk. Þessir þættir koma saman, til dæmis eins og skömmin getur alveg dottið inn og óöryggi einnig þegar fólk missir vinnu. Það er bara stórhættulegt félagslega. Erfiðir skilnaðir geta líka valdið skömm og svona áhyggjuþættir detta saman.“ Líney tekur undir þetta og bætir við: „Missir er kannski að því leytinu til öðruvísi, þar ertu komin í stöðu sem þú hefur ekki verið í áður. Til dæmis ef þetta er maki sem þú missir þá er erfitt að drífa sig af stað á mannamót eða í ferðalög ef þú ert allt í einu orðin einn í fyrsta skipti.“

Fólk á erfitt með að taka á heyrnarmissi

Þið töluðuð um það þegar fólk er farið að heyra illa og er komið með skerta heyrn að það veigrar sér við að fá sér heyrnartæki, hver er ástæðan? Svavar Knútur segir að ein ástæðan sé að þetta gerist svo hægt. „Svo er ákveðin stimplun því við getum verið svo hégómleg, mannskepnan. Bara það að horfa fram á að þurfa heyrnartæki þá ferðu að hugsa: Er ég svona gamall? Við erum með, held ég, innbyggða aldursfordóma og erum svolítið hrædd við að senda þessi skilaboð út í heiminn að við séum að hrörna. Þá á fólk erfitt með að taka á heyrnarmissi.“ Líney bætir við: „Við sjáum þetta líka með önnur hjálpartæki eins og til dæmis göngugrindur. Þegar ég bjó í Danmörku þá voru allir með göngugrindur af því að þeir nota almenningssamgöngur svo mikið. Það er hægt að tylla sér á þær og þær eru líka  stöðugleikatæki. Við hér á Íslandi erum enn að líta á þetta sem eitthvert merki um að við getum ekki, að við séum orðin gömul eða hrum eða eitthvað slíkt í staðinn fyrir að hugsa þetta þveröfugt því þetta er tæki sem einfaldar okkur að taka þátt í samfélaginu.“ Svavar Knútur laumar inn: „Eitt sem ég hef tekið eftir þegar ég er erlendis, ég er mikið í Þýskalandi og verð mun meira var við þar fatlað og eldra fólk úti, á torgum og í samfélaginu í Þýskalandi heldur en hér. Ég veit ekki hvað veldur, en mér þykir alltaf vænt um þetta. Ég myndi vilja sjá þetta í meira mæli hér á landi.“

Allir eru með sína innri fordóma

Manni finnst oft skrýtið og líka skemmtilegt að eldra fólk er oft með aldursfordóma, kannist þið við það? „Já, við erum flest með einhverjar fyrir fram gefnar hugmyndir um það að eldast,“ segir Líney. „Eins og hinsegin samfélagið segir; Vandamálið er ekki hvað nágrannanum finnst um þig, það er hvernig maður sjálfur stígur inn í þennan heim. Þannig að aldraðir eru alveg með aldursfordóma líka.“ Svavar Knútur segir einnig að það séu allir með sína innri fordóma. „Feitt fólk er t.d. gjarnan með fitufordóma. Ég er með bumbu, mér líður oft illa yfir því og mér finnst ég agalegur. Aldursfordómar eru mjög lúmskir vegna þess að það munu allir vonandi eldast því hinn kosturinn er ekki góður. En svo er fólk óskaplega hrætt við þetta, þessi gráu hár og húðina sem er ekki eins stinn og hún var og minnkandi líkamlega færni, en þetta er samt óumflýjanlegt. Það er pínu grátbroslegt að fylgjast með fólki engjast í þessum aldursfordómum.“

Hverfur ótrúlega hratt úr vananum

Ég tók eftir því að þið reynið að hafa fyrirlesturinn á jákvæðum nótum. „Okkur finnst það alveg lykilatriði,“ segja þau, „af því að það er einhvern veginn miklu meiri hvati í því að sækjast eftir einhverju heldur en að forðast eitthvað. Hvernig hvetur maður fólk til dáða? Með því að vera með neikvæðni og fýlu eða með því að horfa á lausnir og bata, einblína á markmiðin og hvernig við viljum hafa samfélagið okkar. Jákvæðnin virkar alltaf betur.“ Þið fjölluðuð einnig um heimsfaraldurinn, hvað kenndi hann okkur? Svavar Knútur svarar því: „Ég held að covid hafi einmitt sýnt okkur svolítið svart á hvítu hvernig félagsleg einangrun virkar, hvað við erum móttækileg fyrir henni. Við erum öll útsett fyrir félagslegri einangrun og áhrifum hennar, ekki einhverjir ákveðnir hópar. Ég held að covid hafi varpað kastljósi á hvað þetta er í rauninni grafalvarlegt mál.“ Líney kemur einnig inn á það, hvað er maður lengi að jafna sig? „Flest okkar sluppum ágætlega í gegnum þetta. Við erum ekki krónískt veik eftir covid en það vantaði þessa hugsun: Ég get mætt á mannfagnaði og ég má halda veislur. Þetta hverfur ótrúlega hratt úr vananum.“

Til mikils að vinna

Spurð hvort þetta námskeið sé hannað fyrir eldri borgara svara þau því neitandi. „Í rauninni ekki, þetta er fyrir alla aldurshópa. En vettvangurinn núna, af því að það er verið að kynna þetta „Gott að eldast“ verkefni, þá passar þetta ágætlega með því. Þarna höfum við aðgang að bæði almennum borgurum og líka starfsmönnum sveitarfélaga sem skipta miklu máli í þessum málaflokki.“ Svavar Knútur segir að þau langi að fara með þetta verkefni inn í skólana og ræða við starfsfólk mennta- og grunnskóla og einnig félagsmiðstöðva. „Ég held samt að erfiðasti hópurinn sem við munum reyna að ná til er fólk á besta aldri. Það er fólk á milli skólaáranna og eftirlaunaáranna vegna þess að það er í rauninni gengið að því sem vísu að þessi hópur fólks sé sjálfbjarga og sjálfum sér nægur. Það er ekkert endilega rétt, þetta fólk lendir alveg jafn mikið í áföllum og allir aðrir og er jafn útsett fyrir félagslegri einangrun. Það er til mikils að vinna að taka á þessum málum, enda veldur félagsleg einangrun ekki bara heilsutjóni, heldur gríðarlegu álagi á félagslegu og heilbrigðiskerfin okkar og auk þess að minnka þátttöku í atvinnulífinu.“

Lokaspurning, hvernig viðtökur hafið þið fengið á ferð ykkar um Vesturland? „Það hefur verið ótrúlega gaman. Ekki bara það að fólk hefur tekið vel á móti okkur heldur höfum við fengið ótrúlega mikið af nýjum upplýsingum. Á hverjum einasta fyrirlestri hafa komið inn nýjar upplýsingar um félagslega einangrun og líka góðar dæmisögur, sem við nýtum okkur í fyrirlestrinum. Við vitum bara að maður er manns gaman og við viljum að fólk eigi stað í samfélaginu.“

Fréttaveita Vesturlands

Íbúafundir um Gott að eldast voru haldnir á Vesturlandi