medium

large

thumbnail

small

custom-size

Óformleg skoðun á sameiningu Dala og Húnaþings vestra

1536x1536

2048x2048

Hafsteinn gaf tónlistarskólanum safn bóka

Jólabókaflóð í Samkomuhúsinu í Grundarfirði

Rithöfundar komu í heimsókn í Brekkó

Gera ráð fyrir góðum rekstrarafgangi og lækkun skulda árið 2025

Brúarsmíði við Dílatanga gengur vel

core/paragraph

Rætt við Unnstein Guðmundsson í Grundarfirði árið 2007 um sauðnautaveiðar á Grænlandi

Grundfirðingurinn Unnsteinn Guðmundsson hefur stundað skotveiði síðan hann var nógu gamall til að fara með byssu. Hann hefur farið um allt land til að sinna þessu áhugamáli sínu og er nú farinn að leita út fyrir landssteinana að bráð. Hann fór ásamt tveimur félögum sínum, þeim Kristjáni Vídalín og Sigurði Þóroddssyni til Grænlands í síðasta mánuði til að fella dýr sem fæstir Íslendingar hafa séð; sauðnaut. Þá voru tveir þeirra nýkomnir af fasanaveiðum í Póllandi þegar ákveðið var að halda til Grænlands.

Hið íslenska byssuvinafélag

Þeir félagar tilheyra allir sama félagsskap, Hinu íslenska byssuvinafélagi, og hafa lengi verið veiðifélagar. Þetta er lokaður félagsskapur 35 manna og ekki er hverjum sem er hleypt þangað inn. Þeir hafa farið víða og veitt hina fjölbreyttustu bráð. „Menn þurfa að fá meðmæli frá einum félaga áður en þeir koma til greina sem meðlimir félagsins. Þá fá þeir reynsluaðild í eitt ár og eru síðan samþykktir inn eða hafnað,“ segir Unnsteinn í samtali við Skessuhorn.

Þá félaga hafði lengi dreymt um að fara til Grænlands á sauðnautaveiðar. Einhverjir Íslendingar farið að sumri til og þá helst á suður Grænland. Unnsteinn segir að þeir hafi viljað fara yfir vetrartímann, bæði til að kynnast því að ferðast um á hundasleða og einnig sé feldurinn á dýrunum mun betri yfir veturinn og hausarnir fallegri til uppstoppunar.

Tómatssósa hituð í tvo tíma

Þeir félagar lögðu af stað yfir hafið þann 17. mars. Lent var á flugvellinum Mittarfik Nerlerit Inaat, sem er betur þekktur undir heitinu Constable Point. Ferðafélagarnir fengu strax að kynnast því að vera komnir í vetrarríki, en þá viku sem þeir voru á Grænlandi fór hitinn hæst í -17° en kaldast var -25° og mikil vindkæling. Á flugvellinum hittu þeir Dana og Norðmann sem voru á leiðinni heim eftir vikudvöl. Þeir höfðu hreppt óveður og þurft að láta fyrirberast í tjaldi sínu allan tímann og því ekki komist í færi við nein dýr. Íslendingarnir létu það þó ekki aftra sér og héldu af stað á þremur hundasleðum á veiðislóðir, hver með sinn grænlenska fylgdarmann.

Eftir fjögurra tíma ferð rákust ferðalangarnir á spor eftir ísbjörn. Æstust hundarnir þá mjög þegar veiðieðlið sagði til sín. Þegar 42 kílómetrar höfðu verið lagðir að baki var komið í náttstað og tjaldað á hjarnbreiðunni. Ekki er sofið nema yfir blánóttina í svona ferðum og þegar félagarnir vöknuðu fengu þeir sér einu heitu máltíð ferðarinnar, fyrir utan hafragraut. Eldað var sauðnautahakk og spagettí þarna á hjarninu. „Við elduðum sauðnautahakk sem var hreinasta lostæti. Við vildum náttúrulega hafa tómatssósu út á herlegheitin en hún var gaddfreðin. Það þurfti að hita hana í tvo tíma til að hægt væri að borða hana, slíkur var kuldinn.“

Þeir félagar höfðu ferðast í 26 kílómetra annan daginn þegar hundarnir fengu veður af sauðnautum einhversstaðar í grenndinni. Líkt og þegar ísbjarnarsporin fundust urðu hundarnir mjög æstir og lögðu enn frekar að sér. Þegar komið var upp á hæð blasti hjörð við í láginni fyrir neðan. Sauðnautin tóku á rás, en þá var komið að þætti hundanna. Grænlendingar nota hunda til veiða á ísbjörnum og sauðnautum og hafa þeir mjög ríkt veiðieðli. Þegar hundur kemur að bráð ræðst hann á hana og heldur áfram þar til maðurinn hefur fellt dýrið, eða hundurinn sjálfur fallið í slagnum, enda mun minni en veiðibráðin.

„Þegar hjörðin tók á rás skáru Grænlendingarnir tvo hunda lausa og þeir tóku geltandi og urrandi á rás í átt að sauðnautunum. Við það nemur hjörðin staðar og myndar hring utan um ungviðið og veiku dýrin. Þá er hægt að koma sér í ákjósanlegt færi. Það getur þó verið erfitt þar sem hundarnir sækja svo í dýrin og geta truflað,“ segir Unnsteinn. Í þessari hjörð voru einungis tveir fallegir tarfar og þeir Kristján og Sigurður felldu hvor sitt dýrið.

Við tók verkun á bráðinni, slegið var upp tjöldum og fláð, úrbeinað og hlutað í sundur eftir kúnstarinnar reglum. Sauðnaut eru lágfættar skepnur en í þeim er mikill massi og fullvaxið dýr er um 350-450 kíló að þyngd.

core/image

<figure class="wp-block-image size-large is-style-default"><img src="https://umsjon.skessuhorn.is/wp-content/uploads/2024/11/A-hundasleda-um-hjarnbreiduna_1-1200x900.jpg" alt="" class="wp-image-84857"/><figcaption>Unnsteinn við tarfinn sem hann felldi.</figcaption></figure>

Hundarnir ærðust

Daginn eftir vaknaði Unnsteinn í ísköldu tjaldi klukkan sex um morguninn og fór þegar af stað til að líta eftir sauðnautum. Nokkra kílómetra fyrir norðan búðirnar sá hann hjörð, sem taldi 14 dýr, og lagði hann af stað með tveimur Grænlendingum á tveimur léttum sleðum þar sem færið var erfitt og fór allur dagurinn í að koma sér í færi og skjóta þann tarf sem hann átti eftir að ná. Á meðan fóru félagar hans í göngutúr frá tjaldbúðunum og skutu snæhéra og rjúpur. Minnugir vandræðanna með hundana daginn áður settu Unnsteinn og fylgdarmenn hans sleðana á hliðina svo að hundarnir kæmust ekki að hjörðinni. Það gekk þó brösulega og rétt áður en Unnsteinn tók í gikkinn þaut eitt æki framhjá með sleðann og ökumanninn í eftirdragi. „Hundarnir urðu alveg vitlausir við veiðarnar. Þeir æddu að dýrunum og oftar en ekki stönguðu sauðnautin þá og þeir hentust þá tvo til þrjá metra upp í loftið. Mjög oft falla hundar við svona veiðar en við vorum heppnir að missa engan,“ segir Unnsteinn. Vel gekk að fella dýrið, eitt skot af 60 metra færi dugði til, en aldrei þurfti meira en eitt skot til að fella tarfana.

Óveður og einn sleði týnist

Á heimleið lentu þeir félagar í aftakaveðri. Fljótlega varð svo blint að ekki sást einu sinni til aftasta hundsins í ækinu. Einn sleðinn varð viðskila við hina tvo og ekki viðlit að finna hann aftur. Hin tvö ækin villtust inn í dal og ekki var um annað að ræða en að tjalda og bíða versta veðrið af sér. Þeir höfðu þó ekki miklar áhyggjur þar sem grænlensku veiðimennirnir höfðu oft lent í svona aðstæðum og t.d hafði einn þeirra verið í 40 daga úti á ísnum að elta ísbjörn, aðeins nokkrum dögum fyrir þessa ferð.&nbsp; Eftir fjögurra tíma hvíld hafði veðrinu slotað eilítið og hægt var að leggja af stað. Ekki höfðu þeir félagar fundið hinn sleðann enn, en þeir voru með gervihnattasíma, sem reyndar var ekki hægt að hafa í gangi nema endrum og eins vegna þess að rafhlöðurnar entust í mjög skamman tíma í þessu frosti, 5 GPS tæki og áttavita og með hjálp nútímatækni tókst þeim að fá upplýsingar um félagann týnda. Þeir óku í gegn um yfirgefið þorp þar sem nokkrir grænleskir veiðimenn höfðu fellt ísbjörn af stærstu gerð fyrr um daginn og hittu þar félaga sinn sem þeir höfðu orðið viðskila við nóttina áður.

<figure class="wp-block-image size-large is-style-default"><img src="https://umsjon.skessuhorn.is/wp-content/uploads/2024/11/A-hundasleda-um-hjarnbreiduna_3-1200x900.jpg" alt="" class="wp-image-84854"/><figcaption>Ólíkur uppruni, sama veiðigleðin. Kristján Vídalín og grænlenskur leiðsögumaður.</figcaption></figure>

Sautján tímar í beit

Það er ekki auðvelt að sitja á hundasleða á fleygiferð í blindbyl, enda segir Unnsteinn að þeir félagar séu enn allir lurkum lamdir. Á sleðanum sátu þeir á sauðnautshúðum og allur farangur var niðurreyrður. Landið er óslétt og ekki auðvelt að hanga á baki og einhverju sinni vaknaði Unnsteinn við að hann flaug af sleðanum. Mjög mikilvægt er að hvíla sig á leiðinni því leiðirnar geta oft verið langar en þó nauðsynlegt að hlaupa reglulega með til að halda á sér hita. Þeir félagar lærðu undirstöðuatriðin í að stýra ækinu og gátu því leyft heimamönnum að hvíla sig af og til.

Áfangastaðurinn var Scoresbysund og síðasti leggurinn varð ansi langur, 17 tímar í beit. Mikið frost var, eða -25° og þar að auki mikill vindur og gríðarleg vindkæling en þegar þeir nálguðust lokaáfangann var komið hið besta veður með stjörnubjörtum himni og norðurljósin skörtuðu sínu fegursta . Menn voru ansi framlágir og kaldir þegar komið var inn í Scoresbysund klukkan fjögur um nótt. Voru þeir þá búnir að leggja vel á fjórða hundrað kílómetra að baki á hundasleða.

Gist var í tvær nætur í Scoresbysundi og þótti þeim félögum gaman að kynnast grænlensku samfélagi sem er að öllu leyti ólíkt okkar menningu, t.d að sjá 10 til 11 ára börn með haglabyssu á bakinu röltandi í gegnum bæinn á leið til rjúpna.

Flogið var til Constable Point með þyrlu og þaðan með flugvél til Kulusuk u.þ.b. 820 km leið og síðan til Reykjavíkur sem er um 730 km flug sem segir okkur hvað landið er geysilega stórt.

Unnsteinn segir að ferðin hafi verið ótrúlega skemmtileg og mikið ævintýri. Hann varð mjög heillaður af færni Grænlendinga til að stýra hundunum, bæði á ferð og ekki síst þegar komið var að sauðnautahjörð. Þá þurfu þeir að hafa sig alla við og beita svipunum á réttan hátt til að forða því að hundarnir færu sér að voða. En það voru þó hundarnir sem heilluðu Unnstein mest, enda er hann mikill hundakall eins og hann segir sjálfur. „Þetta eru ótrúlegir hundar og þvílík orka sem í þeim býr. Þeir virðast geta dregið endalaust af hlassi án þess að verða þreyttir. Þegar þeir koma að bráð fá þeir svo aukaorku og verða alveg vitlausir.“

Hundarnir fá um 1200 grömm af þurrfæði á dag og að auki eitt kíló af selspiki. Þetta veitir þeim mikla orku og þeir þreytast seint. Þeir eru svo viljugir að á morgnana þegar menn voru að hafa sig af stað, þurfti að reka stóra staura niður í harðfennið og festa sleðana við til að hundarnir rykju ekki af stað. Mjög erfitt er að hafa hemil á þeim þegar kemur að bráð eins og þeir félagar upplifðu fyrst þegar þeir komu að hjörð. „Hundarnir urðu alveg hreint vitlausir og við áttum í mestu vandræðum með að stöðva þá. Þeir ruku í sauðnautin og slógust hverjir við aðra í öllum atganginum. Allir þrír sleðarnir flæktust saman hjá okkur og við vorum lengi að greiða úr flækjunni.“

Víst er að ekki hafa margir upplifað slíka ferð. Þrátt fyrir langa daga og stuttar nætur, frosið brauð og álegg í flest mál, beinverki og vöðvabólgur eftir átökin og kulda sem fæstir Íslendingar hafa nokkru sinni reynt, er Unnsteinn ekki í nokkrum vafa um að þetta hafi verið ein besta ferð sem þeir félagar hafi nokkru sinni komist í.

Fréttaveita Vesturlands

Úr sarpi: Á hundasleða um hjarnbreiðuna