Rætt við Heiði Hörn Hjartardóttur á Bjargi og Bryndísi Fjólu Pétursdóttur, garðyrkjufræðing og völvu um huldufólk, álfa og náttúruna

Verkefnið Álfaminni er í höndum Heiðar H. Hjartardóttur en hluti af verkefninu er að safna frásögnum og upplifunum fólks af samskiptum sínum við hulduverur. Bryndís Fjóla gerði slíkt verkefni á Akureyri en það verkefni heitir Huldustígur og er að finna í Lystigarðinum á Akureyri. Blaðamaður settist niður í kaffi með Heiði og Bryndísi Fjólu og ræddi við þær um verkefnin.

Kynna þessa orku og þessar víddir

Bryndís Fjóla er búin að vera að kortleggja huldu- og álfabyggðir fyrir norðan og er búin að vera í þessu í 20 ár. „Ég hef verið að leiðsegja aðallega ferðamönnum en upp á síðkastið hafa komið Íslendingar, sem hafa viljað koma, hlusta og sjá hvað þetta skiptir miklu máli. Varðandi menningararf og líka vellíðan, þekking sem er kannski ekki skrifuð niður en er þarna úti,“ segir Bryndís.

*Konur sem sóttu námskeið í október ganga niður að strandlengjunni við Bjarg. Ljósm. Margret.is*

Huldustígur á Akureyri

Bryndís flutti til Akureyrar og fann mikla tengingu við Lystigarðinn. Þar útbjó hún yfirlitskort yfir Lystigarðinn þar sem finna má álfa og huldufólk, þar að segja verur sem opnar eru fyrir samskiptum við fólk. „Þar er ég með fræðslu fyrir leik- og grunnskóla, kennara, ferðamenn og þá sem vilja skynja þessa orku og þessa vídd sem þar er að finna. Þetta rof er að vera áþreifanlegra hjá okkur, því kynslóðir eru að tala minna saman og þannig verður þetta samskipta rof á milli kynslóða. Sögurnar um náttúruna, um okkar menningu og um huldufólkið eru að detta út úr okkar menningu og við þurfum að passa upp á að börnin okkar tengist náttúrunni, fari út í náttúruna og tali við hana, ekki bara horfa og hlusta, og að nýir Íslendingar komist í kynni við náttúruna, þekki okkar menningu og okkar sögur af álfa og huldufólki,“ segir Bryndís Fjóla.

Ung að leika við huldustelpu

Heiður Hörn Hjartardóttir ólst upp á bænum Bjargi í Borgarnesi en við bæinn er að finna myndarlegan skóg. „Ég veit ekki hversu langt ég á að fara aftur en ég lék mér mikið sem krakki, inn í skóginum, við huldustelpu sem þar bjó. Hef lengi langað að láta kanna og teikna upp huldubyggðina í landi Bjargs og það leiddi mig til Bryndísar,“ nefnir Heiður og heldur svo áfram. „Ég hafði samband við Bryndísi Fjólu, sem bauð mér norður á ráðstefnu sem nefnist Huldufólk og álfar í heimabyggð, sem haldin var í Hofi á Akureyri og ég bað hana að koma í heimsókn og kíkja með mér á svæðið við Bjarg, bæði skóginn og strandlengjuna,“ segir Heiður.

Þekkt sem huldukonan á Akureyri

Bryndís Fjóla er orðin þekkt stærð á Akureyri, í tengslum við álfa og huldufólk. „Ég fer reglulega í sund og þar kemur fólk til mín og byrjar að segja sínar sögur. Fyrir eldra fólkið okkar, þá voru þessi tengsl við álfa og huldufólk algjör lífsbjörg. Það gat leitið út í náttúruna og beðið um aðstoð ef börnin voru veik, gátu fengið huggun við ákveðin stein en þessir staðir eru enn til en þessar sögur eru að týnast,“ segir Bryndís Fjóla og rödd hennar dettur niður en hún heldur áfram. „Agalegt hvað við erum að missa mikið af sögum og er mjög lítill gluggi sem við höfum. Það er þessi lífsbjörg og þessi þekking sem þessi kynslóð fékk frá huldufólkinu, sem þau þurftu á að halda til að komast af,“ nefnir Bryndís.

Óöryggi um varðveislu hvetur okkur áfram

Bryndís Fjóla nefnir að öll umræða um íbúa Íslands með annað þjóðerni og tungumálabakgrunn hafi ýtt af stað óöryggi um stöðu óáþreifanlega menningararfsins okkar og sögurnar okkar. „Það er tími núna þar sem við erum sjá mikla blöndun í uppruna, við finnum fyrir því að þurfa að rifja upp og viðhalda sögunum og þá förum við að tala um okkar arfleifð. Fólk með annan menningar- og tungumála bakgrunn er til dæmis að kaupa upp jarðir sem eiga einhverjar sögur en nýju eigendurnir eiga ekki neina tilfinningalega tengingu við jörðina. Okkur ber skylda til þess að koma þessum fróðleik til þeirra sem vilja búa á meðal okkar en eru með annan og ólíkan menningarlegan bakgrunn en oftar en ekki eru það þau sem hafa hvað mestan áhuga á slíkum sögum,“ nefnir Bryndís Fjóla og bætir við: „Við vorum auðvitað frumbyggjar og erum það enn. Við þurfum að vera stolt af því hvaðan við komum og hverjum við getum meðal annars þakkað lífið í dag. Þetta var einn af bjargráðunum sem við höfðum þá, að tala við náttúruna en við þurftum að geta bjargað okkur. Þarna í náttúrunni getur þú fundið fyrir innsæinu, skynjað hvað sé rétt fyrir mig að gera í dag og hvort að þú getir fengið einhverja aðstoð. Það þarf ekki allt að vera í pilluformi,“ segir Bryndís Fjóla og brosir.

Borgarnes verður höfuðstöðvar

Heiður segir að í Borgarnesi sé einhver kraftur sem ekki hægt sé að útskýra. „Ég er búin að finna þennan kraft síðan ég var krakki og hef verið að segja við fólk, að stoppa hér í stað þess að keyra bara hér í gegn,“ segir Heiður og Bryndís Fjóla tekur undir. „Hér ætla ég að hafa höfuðstöðvar, halda námskeið því hér er allt sem ég þarf. Snæfellsjökullinn tengist Skessuhorni og kemur mikil orka þaðan. Hér er urmull af sögum, hér eru huldukonur og álfar í skógum og í hömrunum hér í Borgarnesi og hafmeyjar meðfram allri ströndinni. Ég ásamt Guðrúnu Bergmann héldum námskeið um síðustu helgi, sem bar nafnið Okkar andlega Huldu-Meyja, en það sóttu 14 konur og ein kom meira að segja frá London, til þess að sækja þetta námskeið og sérstaklega til Borgarness. Nánast allar komust þær í tengingu og fundu fyrir álfum og huldufólki víða um Borgarnes. Framhald verður á þessum námskeiðum á næsta ári og ætlunin er að vera bæði með helgar- og viku löng námskeið fyrir íslensku mælandi og enskumælandi gesti,“ segir Bryndís Fjóla.

Safna sögum

Heiður kynnti verkefnið sitt, Álfa minni, í Safnahúsi Borgarfjarðar í október en hluti af því verkefni verður að teikna upp skóginn við Bjarg. „Hinn hlutinn verður að safna álfasögum úr Borgarbyggð og þannig merkja inn ákveðna staði á kort. Við verðum þá með þessa ákveðnu staði sem fólk getur heimsótt og getur gesturinn skannað QR-kóða og fengið að hlusta á frásögn, á nákvæmlega sama stað og ákveðin saga er sögð,“ nefnir Heiður.

Hægt er að senda Heiði skilaboð í gegnum tölvupóst eða með handskrifuðu bréfi en einnig er hægt að skila inn skriflegum frásögnum til Safnahúss Borgarfjarðar. „Þetta er svona bolti sem er byrjaður að rúlla, að ná sögum og frásögnum á blað eða í gegnum upptökur en það er til fullt af svona sögum þarna úti. Ég lít á þetta sem samvinnuverkefni sem ég bara byrja á og ef einhver vill vera með og hjálpa, þá er það frábært. Við höfum verið feimin við að segja þessar sögur því við erum hrædd við að fá einhvern stimpil á okkur en þetta er eitthvað sem ég upplifði sem krakki og hefur alltaf fylgt mér. Ég vona að við getum hjálpast við að halda þessum menningararfi okkar á lofti hér í Borgarnesi,“ segir Heiður og brosir.

Þessir staðir eru enn til en þessar sögur og náttúrutengingin eru að týnast

Rætt við Heiði Hörn Hjartardóttur á Bjargi og Bryndísi Fjólu Pétursdóttur, garðyrkjufræðing og völvu um huldufólk, álfa og náttúruna

Rætt við Heiði Hörn Hjartardóttur á Bjargi og Bryndísi Fjólu Pétursdóttur, garðyrkjufræðing og völvu um huldufólk, álfa og náttúruna