Viðtal við Erling Antonsson sálfræðiráðgjafa frá Bakka á Akranesi sem birtist í Skessuhorni árið 2013

Erling Antonsson fæddist árið 1965 á Akranesi og ólst þar upp hjá afa sínum og ömmu. Fyrir 21 ári flutti hann frá Íslandi til að leggja stund á sálfræðinám við bandarískan háskóla. Síðan hefur ýmislegt drifið á daga hans. Erling hefur glímt við þunglyndi en fundið lækningu við því með því að leggja stund á andleg málefni og búddisma. Í dag er hann staddur í Japan þaðan sem viðtalið við hann er tekið. Erling starfar sem sálfræðiráðgjafi við herstöðvar Bandaríkjanna víða um heim. Hann er mjög ánægður með lífið. Í sumar ætlar hann að heimsækja gamla landið, Ísland. Síðan munu leiðir hans liggja á aðrar slóðir í heiminum, til Ítalíu, Þýskalands, Tyrklands eða Bandaríkjanna.

Sinnir nú störfum í Japan

Þegar við heyrum í Erling er hann staddur á hótelherbergi sínu í Misawa í Japan. Hann er kominn langa vegu frá fjöruborðinu við Lambhúsasund á Akranesi þar sem hann sleit barnsskónum.

Misawa er nyrst á Honshu-eyju sem er sú stærsta á Japanseyjaklasanum. Í Misawa er stór sameiginleg herstöð Japana og Bandaríkjamanna. Staðurinn hefur löngum verið frægur í hernaðarsögunni. Þarna æfðu japanskir flugmenn sig fyrir árásina á bandarísku flotastöðina í Perluhöfn á Hawaii í desember 1941. Það varð til þess að Bandaríkjamenn hófu þátttöku í seinni heimsstyrjöld. Í dag sitja þessir gömlu fjendur í bróðerni á þessum stað. Nú í vetur starfar Erling sem sálfræðiráðgjafi við framhaldsskóla í Misawa þar sem börn og unglingar starfsmanna Bandaríkjahers sækja nám. „Margskonar vandamál hrjá ungmennin eins og gengur. Sum eru það sem kalla má almenn og gætu þess vegna verið til staðar hjá jafnöldrum þeirra á Íslandi. Önnur eru síðan meira tengd lífi fjölskyldna hermannanna. Þar má nefna raskanir sem börnin verða fyrir vegna stöðugra flutninga á nokkurra ára fresti, foreldri er í burtu í lengri tíma vegna verkefna tengdum hersþjónustunni, foreldrar eru kannski af ólíkum kynþátta- og menningaruppruna og áfram má telja. Það geta komið upp ýmiss konar aðstæður hjá fjölskyldum, börnum og ungmennum sem tengjast þessu hernaðarlífi. Þar af leiðandi skapast vandamál sem glíma þarf við og leysa,“ segir Erling.

Ólst upp á sjávarbökkum Akraness

Við skulum byrja á upphafinu. Fáum Erling til að lýsa aðeins upprunanum og æskuárunum á Akranesi. „Ég ólst upp á Bakkatúninu hjá afa mínum og ömmu, þeim Júlíusi Einarssyni skipstjóra og Ragnheiði Björnsdóttur á Bakka. Húsið þeirra var Bakkatún 24 og stóð þétt upp við slippinn og skipasmíðastöð Þorgeirs og Ellerts. Júlíus var frá Akranesi, fæddur 1902 en Ragnheiður var fædd í Reykjavík 1904. Júlíus afi minn var um áratuga skeið skipstjóri á vélbátunum sem réru frá Akranesi, einkum á Val MB1. Hann lést árið 1973. Ragnheiður amma mín dó síðan 1996 og varð 92 ára gömul. Fríða móðir mín var einstæð. Faðir minn var grískur skipamiðlari sem hafði komið til Íslands í viðskiptaerindum. Hann kom meðal annars til landsins að kaupa notaða togara af Íslendingum. Hann hvarf af landi brott um svipað leyti og ég kom í heiminn. Skömmu eftir að ég fæddist fór ég í fóstur hjá ömmu og afa. Þar leið mér mjög vel og á margar góðar minningar frá Akranesi.“

Auk Erlings og móðurforeldra hans þá bjó Einar Björn Júlíusson einnig á Bakkatúni 24. Hann var móðurbróðir Erlings og alltaf kallaður Eibi. „Eibi frændi var vélvirki og starfaði í skipasmíðastöð Þorgeirs og Ellerts. Hann var mjög flinkur og mikill uppfinningamaður. Alltaf eitthvað að bardúsa. Þegar ég var ungabarn í vagni bjó hann meðal annars til lítið hlustunartæki sem var haft í vagninum. Ef ég vaknaði og byrjaði að gráta þá heyrðist það í útvarpstækinu inni í húsinu. Þetta þótti mjög nýstárlegt og snjallt á þeim tíma en svona græjur er nánast staðalbúnaður í barnavögnum nútímans. Eibi kom alltaf heim í kaffitímunum í slippnum. Þá beið amma hans með nýuppáhelt kaffi og með því. Eibi frændi lést svo í bílslysi 1981 þar sem hann var á leið vestur í Dali að heimsækja dóttur sína.“

Ævintýraheimur æskunnar

Neðsti hluti Akraness var ævintýraheimur fyrir unga stráka sem voru að alast upp á áttunda áratug síðustu aldar. Endalaust mátti gleyma sér á bryggjunum, í fjörunum, úti á Breið og í slippnum. Hann var ómótstæðilegur leikvöllur þar sem skipin komu og fóru. Stæðilegir karlar stóðu og smíðuðu skip og sinntu viðgerðum. „Við strákarnir í hverfinu lékum okkur mikið í slippnum og nágrenni hans. Svo vorum við í fjörunum á Skaganum. Ég var líka alltaf lesandi eitthvað. Svo byrjaði ég að læra á fiðlu. Ég gafst þó upp eftir að strákarnir sem ég lék mér með lýstu frati á slíkt og stríddu mér á því að ég væri að spila á „fornaldarsaltfisk,“ segir Erling og hlær við endurminninguna. Hann sneri þó ekki baki við tónlistargyðjunni. „Þá fór ég að læra á blokkflautu og síðar klarínettu. Það var ánægjulegt. Um tíma hugleiddi ég hreinlega að gera tónlistina að lífsstarfi. Vísinda- og sálfræðiáhugi minn varð þó alltaf stöðugt sterkari eftir því sem ég varð eldri. Ég hef þó ekki gleymt klarínettunni og er nýbyrjaður að spila á hana aftur hér úti í Japan.“

Áhugi vaknar á andlegum málum

Bókhneigðin opnaði nýja heima fyrir Erling. Að hluta til las hann öðruvísi bækur en jafnaldrar hans. Það var hreinlega vegna þess að honum þótti þær áhugaverðar og þær vöktu hann til umhugsunar. „Ragnheiður amma mín hafði mikinn áhuga á andlegum efnum. Hún var til að mynda í Guðspekifélagi Íslands. Af þeim sökum hafði ég aðgang að úrvali bóka og annarra rita um slík málefni. Ég varð mjög áhugasamur um þau, sérstaklega austræn trúarbrögð svo sem búddisma og hindúisma. Til dæmis lærði ég innhverfa íhugun þegar ég var 12 ára. Þegar ég var á svipuðum aldri fékk ég svo áhuga á sálarfræði. Hann hefur síðan haldist allt mitt líf. Ég lærði líka annað á þessum tíma sem mér finnst mikilvægt. Það var að vera umburðarlyndur gagnvart fólki sem er öðruvísi ég, til dæmis hvað varðar trúarbrögð.“

Þegar Erling hafði lokið við einn vetur í Fjölbrautaskólanum á Akranesi þótti honum tími til kominn að skoða heiminn og víkka hugann. Hann var 17 ára gamall þegar hann fór sem skiptinemi til Portúgals. „Portúgalar voru frekar lélegir í ensku svo ég átti engra annarra kosta völ en að nema tungu þeirra. Það gekk fljótt og vel. Ég bjó úti í sveit í norðurhluta landsins og naut þess mjög. Til að byrja með gekk ég í portúgalskan menntaskóla. Eftir nokkra mánuði fór ég svo að vinna í brauðgerð sem bakaði brauð sem var búið til með lífrænum hætti. Það þótti frekar framúrstefnulegt á þessum tíma. Síðan fór ég í söluferðir með yfirmanninum til Porto-borgar. Þar dreifðum við brauðunum í ýmsar verslanir. Porto-borg er að sjálfsögðu frægust fyrir framleiðslu sína á púrtvínum enda draga þau nafn sitt af henni. Í Portúgal bjó ég í eitt ár en sneri þá heim til Íslands til að halda áfram í námi.“

Útimarkaður á Akranesi

Heim kominn til Akraness frá Portúgal vorið 1984 tók Erling upp á nýjung sem ekki hafði sést fyrr á Akranesi. Hann opnaði útimarkað með ferskt grænmeti og ávexti. „Þannig var að ég kynntist Ítalanum Cosimo Fucci. Hann var með ávaxta- og grænmetismarkað á Akureyri. Mér leist vel þessa starfsemi. Cosimo samþykkti að hjálpa mér að koma svipuðum markaði í gang á Akranesi. Ég sá fyrir mér að þetta gæti ég prófað sem sumarvinnu á meðan ég væri í námi. Ég var með markaðinn við hliðina á Landsbankahúsinu á Akratorgi. Ég fékk vörurnar sendar úr Reykjavík daglega með bílunum frá Þórði Þ. Þórðarsyni eða með Akraborginni. Svo leigði ég bílskúr þarna í nágrenninu og þar geymdi ég söluvagninn um nætur. Svo var þessu stillt upp og fólk kom og verslaði. Þetta gekk ágætlega. Við vorum með ýmsar nýjungar og jafnvel ávexti sem þóttu framandi á þessum tíma. En ég man að kaupmennirnir á Skaganum voru ekki mjög hrifnir af þessu framtaki mínu. Ég rak þennan markað í tvö sumur og þá tók frændi minn við.“

Erling við það sem sennilega var fyrsti útimarkaður á Vesturlandi, grænmetis- og ávaxtamarkaðurinn á Akratorgi sem hann rak sumrin 1984 og 1985.

Stefnan sett á Texas

Eftir því sem leið á námsferilinn tóku böndin við Akranes að trosna enda stóð hugur Erlings til þess að fara í langskólanám. „Ég hóf sálfræðinám við Háskóla Íslands haustið 1988. Þarna var ég nokkuð ákveðinn að láta æskudrauminn rætast. Ég ætlaði að taka doktorsgráðu og verða vísindamaður sem stundaði rannsóknir í lífeðlissálarfræði. Þess vegna nam ég líffræði sem aukagrein við Háskólann. Á námsárunum í Reykjavík kynntist ég Þórhildi Ágústsdóttur sem seinna varð konan mín og móðir sonar okkar og dóttur. Við gengum í hjónaband 1991 og ári seinna útskrifaðist ég úr Háskólanum. Við tókum þá ákvörðun að flytja til Texas í Bandaríkjunum. Þar hóf ég doktorsnám við University of North Texas. Leiðbeinandi minn í því hafði stundað áhugaverðar rannsóknir og því varð þessi skóli fyrir valinu.“

Fátækt og basl í Texas

Erling segir að upphaf dvalarinnar í Texas hafi verið mjög erfitt. Það reyndi mjög á að standa í flutningum um svo langan veg, frá Íslandi til Texas. Það bætti síðan ekki úr skák þegar Lánasjóður íslenskra námsmanna breytti óvænt úthlutunarreglum sínum 1992 rétt eftir litla fjölskyldan var byrjuð að koma sér fyrir.

„Við fengum ekki þá peninga sem við höfðum reiknað með og lifðum í algerri fátækt. Ég var lasinn á sama tíma og átti erfitt með nám. Ekki bætti svo úr skák að við vorum vitaskuld í órafjarlægð frá fjölskyldu og vinum. Fyrsta önnin fór því nokkuð illa. Sem betur fer þá kynntumst við þó góðu fólki í gegnum kirkju sem við heimsóttum af og til. Þetta gerði gæfumuninn. Þau gáfu okkur mat og húsgögn, auk þess sem þau hvöttu okkur og hughreystu. Námið tók svo við sér á annarri önninni. Hins vegar varð ég fyrir vonbrigðum með val mitt á skóla og leiðbeinandinn stóðst ekki væntingar. Á endanum varð ég þunglyndur af þessu öllu saman og hætti námi fyrr en til stóð. Þetta var erfið reynsla en hún kenndi mér margt. Ekki síst það að hafa meiri skilning og samkennd með fólki sem glímir við andlega vanlíðan. Í þunglyndi mínu fékk ég endurnýjaðan áhuga á búddisma og ég byrjaði að stunda hugleiðslu á nýjan leik. Hugleiðslan reyndist mér mjög vel. Ég hugsa reyndar til þess með ánægju í dag að á undanförnum árum hafa margar hugmyndir og iðkanir úr búddisma verið innleiddar í sálrænar meðferðir með góðum árangri. Það passar mjög vel við mína persónulegu reynslu.“

Dýrmæt reynsla við sálgæslu

Þunglyndið var Erling fjötur um fót. Með því öðlaðist hann þó einnig dýrmæta reynslu.

„Mitt eigið þunglyndi kenndi mér margt. Það varð til að mynda til þess að ég fór í nám í sálfræðimeðferð (Counseling Education). Ég útskrifaðist svo frá þessum sama háskóla með meistaragráðu í henni árið 2005. Þar með fékk ég réttindi og starfsleyfi til að taka á móti fólki í viðtalsmeðferðir, hvort heldur er einstaklinga, pör eða hópa. Ég vann svo um skeið eftir útskriftina við andlega heilsugæslu á vegum sýslustjórnarinnar í Fort Worth þar sem við bjuggum. Síðan vann ég hjá sýslufangelsinu þar. Hlutverk mitt að meta andlegt ástand nýrra fanga, til dæmis sjálfsvígshættu og hvort þeir þyrftu á því að halda að hitta geðlækni. Ég var líka ráðgjafi fyrir lögregluna þegar þeir þurftu að eiga samskipti við fólk með alvarleg geðræn vandamál. Þetta var fyrirbyggjandi vinna sem miðaði að því að grípa inn og koma í veg fyrir að hlutir færu úr böndunum. Síðan var ég með fjölskyldumeðferðir í tilfellum þar sem unglingar sýndu alvarlega atferlisbresti sem gat komið fram í lyfjamisnotkun, skrópi úr skóla, ofbeldishneigð og þess háttar. Svo vann ég líka með stofnun sem hjálpaði börnum undir þriggja ára aldri. Þar vann ég í teymi með talmeinafræðingum, sjúkraþjálfurum, og öðrum sérhæfðum aðilum. Vinna með svo litlum börnum kallaði að sjálfsögðu alltaf á þátttöku foreldra eða forráðamanna. Sum börnin glímdu við meðfædd vandamál, skynjunarörðugleika, sýndu byrjunareinkenni einhverfu eða sváfu óreglulega. Börn með seinkun í talþroska eiga stundum mjög erfitt og geta orðið mjög óeirðasöm þegar aðrir skilja ekki hvað þau vilja. Stundum þróast þetta yfir í að þau nota frekju og læti til að fá sínu framgengt. Í þeim fjölskyldum vann ég svo að því að breyta samskiptum foreldra og barns svo þau yrðu jákvæðari, t.d. með því að hvetja börnin til að nota táknmál eða með því að kenna þeim að benda á myndir af því sem þau vilja. Ég vann líka með börnum sem höfðu orðið fyrir einhverskonar misnotkun eða vanrækslu, og voru í sumum tilfellum hjá fósturforeldrum. Þessi börn eiga oft í erfiðleikum með að treysta öðrum og því reynir mikið á þolinmæði aðstandenda. Stór hluti þessarar vinnu var því að hjálpa foreldrum að vinna í gegnum foreldrastreitu og að dýpka skilning þeirra á hegðun barnsins svo þau gætu náð betri árangri sem foreldrar.

Þáttaskil í lífinu

Það var í nógu að snúast. Þórhildur eiginkona Erlings var menntuð ljósmóðir á Íslandi þegar þau fluttu út. Hún hóf svo störf sem hjúkrunarfræðingur í Texas tveimur árum eftir að þau komu þangað. Síðar starfaði hún sem ljósmóðir þar og vinnur enn við það. Erling og Þórhildur höfðu eignast eina dóttur og einn son. Sjálfur átti Erling svo son heima á Íslandi sem fæddist 1986. Árið 2010 var komið að tímamótum í lífi Erlings og fjölskyldu hans.

„Þetta ár skildum við Þórhildur. Tveimur árum síðar seldi ég húsið mitt og fór á það heimshornaflakk sem ég er á í dag. Það átti sinn aðdraganda. Skilnaðurinn var að sjálfsögðu ekki skemmtilegur. Ég varð einhvern veginn að fóta mig á ný. Fyrst eftir hann setti ég á stofn einkarekstur en komst svo að því að ég gæti ekki hugsað mér að eiga lengur heima í Fort Worth-borg þar sem við höfðum búið saman í 14 ár. Ég hafði oft hugsað með mér þegar börnin okkar voru yngri að það gæti verið gaman að flytja eitthvert annað. Þessi hugsun að skipta um umhverfi varð stöðugt áleitnari.“

Erling segir að hann hafi verið undir miklu álagi vorið 2012. Líf hans varð að breytast en til að svo mætti verða stóð hann frammi fyrir erfiðum ákvörðunum. „Eini raunverulegi stuðningurinn sem ég fann var í hugleiðslunni. Einn daginn fann ég svo skýrt að þetta myndi allt bjargast og verða gott jafnvel þó ég tæki nýja stefnu í lífinu. Það gekk svo eftir alveg eins og í sögu. Ég lýsti eftir vinnu á fésbókinni. Þar óskaði ég eftir því að geta ferðast um heiminn og unnið sem ráðgjafi í sálfræðimeðferðum. Ég fékk strax svar þar sem ég var hvattur til að sækja um starf sem var laust. Ég gerði það. Eftir tvo mánuði var ég kominn til Ítalíu. Ég setti húsið mitt í Texas á sölu og fékk tilboð í það eftir aðeins eina viku. Það var ótrúlegt því fasteignamarkaðurinn í Texas var í mikilli deyfð á þessum tíma.“

Nýtt starf og ferðalög heimshorna á milli

Hvaða starf var þetta sem Erling fékk? „Það er hjá fyrirtæki sem sendir sálfræðiráðgjafa til bandarískra herstöðva. Við störfum samkvæmt áætlun verkefnis sem hófst 2004 þegar styrjaldirnar í Írak og Afganistan stóðu hvað hæst. Það sem við gerum er hugsað sem viðbót við þá þjónustu sem áður var í boði fyrir hermenn og fjölskyldur þeirra. Þjónustan er nú víðtækari en áður og nær meðal annars inn í þá skóla sem eru reknir fyrir ungmenni á herstöðvunum. Mín reynsla af störfum með börn og unglinga hentar mjög vel í þessu.“

Erling segir að starfið sé mjög fjölbreytt, spennandi og áhugavert. Hann fær að sjá heiminn alveg eins og hann óskaði sér. „Fyrsta verkefnið var að fara í sex vikur til Ítalíu. Þá gafst mér kostur á að ferðast mikið svo sem til Slóveníu, Austurríkis, Króatíu og um norðurhluta Ítalíu t.d. til Feneyja. Þegar störfum mínum lauk í Ítalíu var ég sendur til Iwakuni í Japan. Þar heimsótti ég Hiroshima-borg. Það var mjög eftirminnilegt og áhrifaríkt að sjá þar afleiðingar atómsprengjunnar sem var varpað á borgina árið 1945. Núna er ég svo staddur í Misawa í Norður-Japan. Nýlega ók ég til Hokkaido-eyjar sem er næst stærsta eyjan í Japan-eyjaklasanum og sú nyrsta af stóru eyjunum. Þar skoðaði ég meðal annars Hakodate-borg. Hún var meðal fyrstu borga í Japan sem opnuðu fyrir viðskipti við útlönd. Síðan ók ég til Sapporo-borgar þar sem vetrarólympíuleikarnir voru haldnir árið 1972. Á þessu ári hef ég líka ferðast til Tælands og Kína. Í Tælandi stundaði ég tveggja vikna hugleiðslu með góðum hópi og kennara.“

Ætlar heim til Íslands í sumar

Erling segir að hann verði við störf í Japan fram í júní næsta sumar þegar skólinn fari í sumarleyfi.

„Reyndar ætla ég nú um jólin til Dallas í Texas þar sem tvö yngri börnin mín búa. Þegar störfum mínum lýkur hér fyrir bandaríska flugherinn við Misawa-herstöðina fer ég svo aftur til Bandaríkjanna til að hlaða batteríin. Ég hef haft það fyrir reglu síðustu fjögur ár að fara minnst einu sinni á ári á þriggja vikna hugleiðslunámskeið í fjöllum Virginíu. Þau eru leidd af kennara sem heitir Tenzin Wangyal Rinpoche. Hann hefur skrifað nokkrar bækur og ferðast mikið um heiminn. Ég hef fylgt honum síðan 2005. Hann kennir hugleiðslu og aðrar iðkanir samkvæmt svokallaðri Bön búddista-hefð. Það er sú hefð sem var í Tíbet áður en það sem í dag kallast hefðbundinn búddismi barst þangað frá Indlandi á áttundu öld. Það er mjög góð hvíld fólgin í því að fara þarna upp í fjöllin og stunda öndunaræfingar, jóga og hugleiðslu. Þegar þessu lýkur hjá mér í sumar þá ætla ég svo heim til Íslands í nokkrar vikur. Ég á fjölmörg skyldmenni, ekki síst á Vesturlandi og Norðurlandi. Það stendur til að halda ættarmót. Ég hlakka mjög til þess,“ segir Erling Antonsson.

mþh

Erling ásamt fyrrum eiginkonu sinni og börnum þeirra. Næst er Sólrún Erlingsdóttir, þá Þórhildur Ágústsdóttir, Ágúst Þór Erlingsson og Erling Antonsson. Myndin er tekin í ferð til Washington, DC 2009.

„Búddisminn hjálpaði mér að vinna bug á þunglyndinu“