medium

thumbnail

small

custom-size

Hendrik hjá H veitingum verður í Brúarási í sumar

large

1536x1536

2048x2048

Skelltu sér í bæjarferð

Lokað í sund á Jaðarsbökkum á morgun

N listi hlaut meirihluta í nýju sameinuðu sveitarfélagi

Byrjaði tólf ára á grásleppuveiðum

Alltaf með gítar um borð

core/heading

<h2>Rætt við Ingibjörgu Þórönnu Steinudóttur, frumkvöðul í Rauðbarðaholti í Hvammssveit</h2>

core/paragraph

Ef allt gengur eftir verður nýju afurðafyrirtæki ýtt úr vör vorið 2025 í Dölum, því margrómaða landbúnaðarhéraði. Á bænum Rauðbarðaholti í Hvammssveit stefnir Ingibjörg Þóranna Steinudóttir að því að setja á fót ullarvinnslu, sem þegar hefur fengið nafnið Urður, og vonast hún til að geta unnið þar alla lambsull sem til fellur á sauðfjárbúum Dalamanna. „Ég ætla að leggja mikið upp úr að þetta sé afurð úr Dölunum, enda Dalirnir mikilvægt og glæsilegt landbúnaðarhérað,“ segir frumkvöðullinn Inga, eins og hún er alltaf kölluð, í samtali við Skessuhorn.

Inga sjálf er ekki úr Dölunum að upplagi, heldur uppalin í Hafnarfirði. Hún hins vegar flutti í Dali með fjölskylduna árið 2021 en Einar Erlingsson, maðurinn hennar er uppalinn í Rauðbarðaholti. „Það er þess vegna sem við endum hér. Við hittumst á réttarballi í Dölunum, ég á skyldfólk hér þó ég sé ekki héðan. Við byrjuðum saman árið 2009 og bjuggum á höfuðborgarsvæðinu þar til fyrir þremur árum síðan, að við fluttum hingað vestur,“ segir Inga.

Spurð hvort það hafi verið mikið stökk fyrir hana að flytja vestur segir Inga að það hafi verið frekar mikið stökk. „Ég var einn mánuð í sveit sem unglingur hjá frænku minni, fór stundum líka í sauðburð en ég get ekki sagt að ég sé vön sveitastörfum. En við erum ekki bændur, við fluttum hingað og tókum ekki við neinum búskap.“

core/image

<figure class="wp-block-image size-large is-resized is-style-default"><img src="https://umsjon.skessuhorn.is/wp-content/uploads/2024/04/Vill-byggja-upp-ullarvinnslu-fyrir-Dalina_2-1200x900.jpg" alt="" class="wp-image-77350" width="840" height="630" /><figcaption>Þó vélarnar séu enn ekki komnar í hús er Inga þegar byrjuð að þróa áfram bandið úr lambsullinni eins og þessar dokkur sýna.</figcaption></figure>

Tekur starfið með sér

Því er eðlilegt að spyrja, fyrst þau hjón búa á sveitabæ en eru ekki með búskap, hvað þau geri? „Ég tók vinnuna mína með mér,“ segir Inga. „Ég er verkfræðingur og vinn hjá fyrirtæki sem heitir Nox Medical, sem hannar og framleiðir lækningatæki. Maðurinn minn er smiður og það er nóg að gera fyrir smiði hér í Dölunum.“

Spurð hvort að það sé þá mikil uppbygging í gangi í Dölum játar Inga því. Það sé töluverð uppbygging í Búðardal til að mynda, þar sem verið er að byggja upp íbúðarhúsnæði. Þá stendur til að byggja íþróttahús og segir Inga að vonir standi til að sú uppbygging hefjist í vor. Hún ætti að vita það, enda situr hún í sveitarstjórn. „Ég hef troðið mér í alls konar síðan ég kom hingað vestur,“ segir Inga hlæjandi, en bætir við á alvarlegri nótunum að það vanti húsnæði á svæðinu, bæði íbúðarhúsnæði sem og atvinnuhúsnæði. „Ég er að lenda í vandræðum með ullarvinnsluna út af því, ég hefði viljað hafa hana í Búðardal en þar er ekkert atvinnuhúsnæði að hafa til þess.“

Moðar úr því sem til er

Spurð hví hún hafi heldur viljað hafa vinnsluna niður í Búðardal heldur en heima í Rauðbarðaholti segir Inga að fyrir því séu fleiri en ein ástæða. „Í Búðardal er hitaveita og þar hef ég aðgang að heitu vatni til þvotta. Svo þarf starfsfólk og ég sá fyrir mér að það væri auðveldara um vik væri hún í þorpinu. Þessi ullarvinnsla er líka öðruvísi en aðrar litlar ullarvinnslur á landinu, við munum bara kaupa ull frá öðrum. Mig langar til að þetta verði ullarvinnsla Dalanna allra og þess vegna langaði mig til að þetta yrði ekki á bænum, því þá tengir fólk kannski vinnsluna bara við Rauðbarðaholt. En maður verður að moða úr því sem maður hefur. Hér á bænum eru gömul fjárhús sem ekki er verið að nota nema bara rétt á sauðburði, svo við ætlum að gera þau upp og hafa vinnsluna hér. Í það minnsta til að byrja með.“

Einar maður Ingu hyggst sjálfur gera upp fjárhúsin og segir hún að það muni miklu, annars væri draumurinn líklega úti því kostnaðurinn við aðkeypta vinnu myndi reynast það mikill.

Covid olli straumhvörfum

En hvernig kom til að þau fjölskyldan tóku ákvörðun um að flytja í Dalina? Inga útskýrir að þau hafi keypt hús á jörðinni sem áður var í eigu ömmu Einars, en hún var þá flutt þaðan og á dvalarheimili. Húsið hafi í raun legið undir skemmdum því engin notkun hafi verið á því, og þá hafi gamla konan enn verið að borga af því gjöld og því verið aðkallandi að hún losnaði við það. Húsið keyptu þau árið 2018 og notuðu sem sumarhús fyrsta kastið. „En svo leið okkur alltaf svo vel hér í sveitinni og vorum búin að hugsa það frekar lengi hvernig við gætum farið að því að flytja hreinlega alfarin. Ég var ekki alveg tilbúin að hoppa úr minni vinnu. En svo kom Covid og þá fóru margir að vinna heima. Þá opnuðust dyrnar í mínu fyrirtæki á möguleikanum á að vinna heiman frá. Auk þess var fyrirtæki sameinað bandarísku fyrirtæki, og þar í landi er heimavinna mjög algeng. Það var því farið að skipta svo litlu máli hvort ég væri á skrifstofu í Reykjavík eða í Dölunum, því ég var alltaf á einhverjum fjarfundum. Svo ég fékk leyfi til að vera bara alveg í fjarvinnu. En Reykjavík er svo sem ekki langt í burtu, svo ég kíki reglulega við á skrifstofuna.“

<figure class="wp-block-image size-large is-resized is-style-default"><img src="https://umsjon.skessuhorn.is/wp-content/uploads/2024/04/Vill-byggja-upp-ullarvinnslu-fyrir-Dalina_3vef-1200x1601.jpg" alt="" class="wp-image-77351" width="840" height="1120" /><figcaption>Fjölskyldan öll er himinsæl með að vera flutt í Dalina. Hér er Einar með dætrum þeirra Ingu á góðum degi.</figcaption></figure>

„Mamma, ég er svo glöð að við búum hérna“

Inga lýsti því hér að framan hversu vel fjölskyldunni hefði alltaf liðið þegar þau fóru í sveitina, meðan þau nýttu húsið sem sumarhús. Spurð hvort það hafi haldið sér eftir að þau fluttu alfarin, hvort henni þyki enn jafn gott að vera í Dölunum, svarar hún því til að svo sé. „Þetta hefur vitanlega sína kosti og galla. Hér er allt annars konar samfélag en er fyrir sunnan. Það er oft sagt að það þurfi heilt þorp til að ala upp börn og ég upplifði það. Ég fann fyrir stuðningnum, bæði varðandi börnin mín og okkur bara. Það er haldið utan um alla, stemningin í skólanum er til dæmis þannig að það eru allir vinir, allir jafnir, frá leikskóla upp í 10. bekk.“

Dætur þeirra Ingu og Einars eru þá báðar mjög hamingjusamar með flutningana. Inga segir að þær hlakki til að fara í skólann á hverjum degi, bekkir séu smærri en á höfuðborgarsvæðinu og kennarar hafi meiri tíma og færi til að sinna hverjum nemanda fyrir sig. „Það kom tímabil í fyrra þar sem eldri dóttir okkar þakkaði okkur fyrir, nærri daglega, fyrir að hafa flutt hingað vestur. Hún sagði: „Mamma, ég er svo glöð að við búum hérna.“ Það er dásamleg tilfinning, það er ekkert sem toppar það að börnunum manns líði vel.“

Prjónakona en búskapurinn blundar ekki

Sem fyrr segir eru þau Inga og Einar ekki með skepnur. Spurð hvort það blundi í þeim, mögulega að vera í einhvers konar hobbýbúskap, segir Inga að tengdamóðir sín og maðurinn hennar séu með sauðfjárbú á jörðinni svo að það séu hæg heimatökin með að komast í návígi við skepnur. Á sauðburði sjái hún dætur sínar varla, þær komi heim úr skólanum og séu roknar beint í fjárhúsin. „Ég væri svo sem að ljúga ef ég segði að ég sæi þetta ekki blunda í manninum mínum, en það blundar ekkert endilega í mér.“

Sjálf er Inga hins vegar prjónakona, þó sauðfjárbúskapurinn togi ekki mjög í hana. Hún segir að með þeim áhuga sínum hafi hafi hugmyndin að Urði ullarvinnslu kviknað. „Ég hef alltaf verið mikill aðdáandi íslensku ullarinnar og hef haft trú á henni. Ég fór í réttir og var að draga lömb í dilka, og var á sama tíma að prjóna mér lopapeysu úr léttlopa. Og þar sem ég strauk ullina á lömbunum fór ég að velta fyrir mér af hverju peysan mín væri ekki jafn mjúk og lambsullin. Og þar byrjaði þetta.“

Vill nýta lambsullina

Og það er einmitt það sem Inga vill leggja upp með í Urði ullarvinnslu, að nýta lambsull, sem hún segir að sé illa eða lítið markaðssett sérstaklega á Íslandi í dag. „Ég veit að Ístex vinnur hana fyrir ákveðna aðila en hún er ekki endilega í boði fyrir hvern sem er, út úr búð. Hugmyndin mín um að vinna lambsullina sér er líka í tengslum við að geta keypt ull af sem flestum hér í Dölum. Vinnslan verður lítil og vinnur ekki neitt magn á borð við Ístex. Vinnslugetan verður þetta 2,5 kíló á klukkustund og ef maður reiknar það yfir árið þá eru það bara fáir bæir, ef ég tæki alla ull frá þeim. En ég gæti dreift vinnslunni á miklu fleiri bæi, helst alla bæi í Dölum, sem myndu vilja selja mér lambsullina. Þá gæti ég borgað sama verð fyrir alla liti og notað þá eins og þeir koma af skepnunni. Mér finnst líka sorglegt að ekki sé verið að vinna með litina, til dæmis fer mislit ull bara í einhvern annan flokk og það fæst sáralítið borgað fyrir hana. Mig langar því til að vinna flekkóttu ullina í flekkótt band. Það er verið að framleiða þannig band í dag en það er gert með litun á meðan við eigum þessa liti til nú þegar.“

Lambsullin sem um ræðir væri aðeins af líflömbum, þar eð ekki er hægt að nýta ull af gærum eftir slátrun. Þá er illa séð að rýja lömb áður en þau eru send til slátrunar. Spurð hvort hún telji þá að aðeins lambsullin muni duga til að halda vinnslunni úr fullum afköstum segir Inga að hún telji að svo sé. „Ég held að ef ég fái um það bil alla lambsull úr Dölum þá fylli það vinnsluna. Ef ekki þá tek ég ærullina, og þá helst þá mislitu sem bændur fá ekki mikið fyrir í dag.“

Nágrannar spenntir fyrir framtakinu

Spurð hvernig hljóðið í nágrönnum hennar sé vegna fyrirhugaðrar vinnslu, hvort að bændur í Dölum séu spenntir og tilbúnir til að koma með sína lambsull til Ingu, svarar hún því til að hljóðið sé mjög gott. „Ég finn fyrir mjög miklum stuðningi og spennu í samfélaginu fyrir því að verið sé að vinna afurðir sem verða til á sauðfjárræktarbúunum hér í héraði. Það eru allir sem ég hef talað við mjög tilbúnir til að taka þátt í verkefninu og ég meira að segja fékk mjög mikið af ull hjá nágrönnum mínum í haust til að handspinna og prófa mig áfram með.“

Langur biðtími eftir vélum

Inga vonast til að geta opnað vinnsluna næsta vor en vélarnar eiga samkvæmt dagskrá að koma til landsins um áramótin. „Ég þarf því að kaupa ull í haust,“ segir Inga en vélarnar pantaði hún þegar síðasta sumar, frá Kanada. „Ég fékk styrk frá Dala-Auði til að leggja inn pöntun fyrir vélunum því það er eins og hálfs árs bið eftir svona vélum.“

<figure class="wp-block-image size-large is-resized is-style-default"><img src="https://umsjon.skessuhorn.is/wp-content/uploads/2024/04/Vill-byggja-upp-ullarvinnslu-fyrir-Dalina_4-1200x900.jpg" alt="" class="wp-image-77352" width="840" height="630" /><figcaption>Mikið verk er framundan við að koma fjárhúsinu á Rauðbarðaholti í stand til að hefja þar ullarvinnsluna.</figcaption></figure>

Mikil vinna fram undan

Sumarið verður því undirlagt í framkvæmdir við fjárhúsin gömlu til að hægt verði að koma þeim í gagnið. Inga segir að fara þurfi í miklar endurbætur til þess. „Þau eru byggð upp úr miðri síðustu öld. Það þarf að hreinsa allt út úr þeim, skipta um einhverja veggi og þak, svo þetta er töluvert verkefni sem fram undan er.“

Það er því ljóst að allnokkur kostnaður er fólginn í því að koma vinnslunni á koppinn. Vélarnar sem Inga hefur pantað kosta 34 milljónir króna og segir hún að ef vel gangi í vinnslunni sé hægt að bæta við þær og auka vinnslugetuna. Þá sé eftir að reikna út kostnað við uppbyggingu á fjárhúsunum gömlu og þó að Einar hyggist vinna það verk að mestu sjálfur þá sé efniskostnaðurinn aldrei undir tíu milljónum segir Inga. Auk þess séu ýmsir aðrir þættir kostnaðarsamir, svo sem markaðsstarfið. Því sé ljóst að það kosti á bilinu 50 til 60 milljónir að lágmarki að koma vinnslunni af stað. „Við höfum fengið styrki til að hjálpa okkur en erum ekki alveg búin að fjármagna þetta. Við höfum sótt um lán hjá Byggðastofnun og bíðum nú eftir því hvað þeir segja.“

Vil selja sem mest beint

Eins og gefur að skilja, rétt eins og í öllum fyrirtækjarekstri, þarf Inga því að hafa af vinnslunni þær tekjur að það beri starfsmannahald og annan kostnað. Spurð hvernig hún sjái fyrir sér að markaðssetja vöruna segir Inga að það séu prjónabúðir á hverju strái. „Prjónaskapur er mjög vinsælt hobbý. Mig langaði líka til að hafa vinnsluna í Búðardal til að fá traffíkina sem fer þar í gegn til mín. Hérna heima er ég ekki staðsett þannig að ég sé endilega að fá mikla traffík í gegn,“ en Rauðbarðaholt er í Hvammssveit á leiðinni út á Fellsströnd, fyrir Klofning, og ekki endilega í alfaraleið ferðamanna.

„Það er með þessa vinnslu, eins og alla smáframleiðslu, að það er hagkvæmast að selja beint frá sjálfum sér. Svo ég mun leggja megináherslu á það. Ég ætla að hafa búð í vinnslunni og hafa hana sem allra fínasta svo allir vilji koma og sjá hana. Og svo ætla ég að hafa virka vefverslun og leggja mikið upp úr markaðsstarfi. Ég fékk líka annan styrk núna í síðustu viku frá Dala-Auði sem er einmitt til markaðsstarfs, til að hanna vörumerki og umbúðir og svo framvegis. Ég ætla að leggja mikið upp úr því, íslensk lambsull á að vera gæði út í gegn og það er mikilvægt að umbúðir og vörumerki endurspegli það. Ég ætla að leggja mikið upp úr að þetta sé afurð úr Dölunum, enda Dalirnir mikilvægt og glæsilegt landbúnaðarhérað. Svo er auðvitað opið að selja annars staðar, en ég er svo sem ekki komin þangað, enda ekki ennþá komin með vöruna í hendurnar.“

Vonast eftir góðu starfsfólki

Inga segist vonast til að þegar vinnslan er komin á fullt að með henni skapist þetta 2-3 ársstörf, nokkuð sem telur drjúgt í héraði. Spurð hvað hún sjái fyrir sér varðandi eigið starf, hjá Nox Medica, hvort hún geti haldið því áfram með fram vinnslunni, svarar Inga: „Ja, þegar stórt er spurt! Ég er ekki búin að ákveða það. Það fer allt eftir því hvort ég fái gott starfsfólk eða ekki. En mig langar mjög mikið til að geta gert bæði. Þetta á allt eftir að ráðast,“ segir Inga og bætir við að hún hyggist auglýsa eftir starfsfólki í sumar. Spennandi verður að fylgjast með Urði ullarvinnslu á næsta ári og hljóta Dalamenn og landsmenn allir að gleðjast yfir því að von sé á prjónabandi úr lambsull á markað.

Fréttaveita Vesturlands

Vill byggja upp ullarvinnslu fyrir Dalina