medium

large

thumbnail

1536x1536

small

custom-size

Gyða Björk kosin formaður ÍA á áttugasta ársþingi félagsins

Bæjarstjórn kynnir hugmyndir að nýju ráðhúsi við Mánabraut

2048x2048

Askja hefur opnað bílaumboð sitt á Vesturlandi

Forysta Framsóknar endurnýjaði umboð sitt

Fór í Stýrimannaskólann og varð faðir sautján ára gamall

Var mikill sveitamaður í sér þótt sjómennskan hafi orðið ofan á

core/freeform

Í dag eru hundrað ár síðan Spænska veikin barst til Íslands. Varð hún mannskæðasti faraldur sem sögur fara af á heimsvísu og þar með talið hér á landi. Geisaði hún í tvö ár og er talið að 50 milljónir manna hafi dáið af völdum hennar. Veikinni er lýst þannið að henni fylgdi jafnan lungnabólga og létust menn oft innan tveggja daga eftir að sóttarinnar varð vart. Spænsku veikinni fylgdu blæðingar og streymdi blóð úr nösum, upp úr lungum, niður úr þörmum, upp úr maga og í gegnum þvagrás. Veikin lagðist mun þyngra á yngra og miðaldra fólk og er talið að gamalt fólk hafi öðlast ónæmi við þessum inflúensustofni eftir skæða inflúensu sem gekk árið 1894. Með því að rannsaka jarðneskar leifar fólks sem lést af völdum veikinnar hefur tekist að finna vírusstofninn sem olli veikinni. Komið hefur í ljós að það er stökkbreytt afbrigði af flensustofni sem var upphaflega fuglaflensa.

Sóttin geisaði í þremum bylgjum. Fyrst kom veikin upp í bandarísku herstöðinni Camp Funston í Kansas í Ameríku. Þaðan barst hún með þarlendum hermönnum til Evrópu í apríl 1918. Um sumarið kom svo fram enn banvænna afbrigði. Þriðja bylgjan gekk yfir veturinn 1918-19 þegar veikin barst meðal annars til Íslands. Spænska veikin blossaði upp um svipað leiti og fyrri heimsstyrjöldinni var að ljúka og var mótstöðuafl margra óbreyttra borgara og hermanna því lítið vegna slæms líkamlegs ástands og aðbúnaðar. Ekki var til neitt bóluefni við þessum inflúensustofni og ekki var búið að finna upp pensilín þannig að lungnabólgan sem jafnan fylgdi sóttinni varð lífshættuleg.

<strong>Veikin breiðist út á Íslandi</strong>

Veikin er talin hafa borist til Íslands með skipunum Botníu frá Kaupmannahöfn og Willemoes frá Bandaríkjunum 19. október 1918. Þann sama dag og fullveldi Íslands var samþykkt. Í byrjun nóvember höfðu margir tekið sóttina og þá var fyrsta dauðsfallið skráð. Miðvikudaginn 6. nóvember er talið að þriðjungur Reykvíkinga hafi veikst. Fimm dögum síðar er talið að tveir þriðju íbúa höfuðborgarinnar hafi verið rúmfastir. Sérstök hjúkrunarnefnd var skipuð í Reykjavík 8. nóvember undir forystu Lárusar H. Bjarnasonar lagaprófessors og var gerð áætlun þar sem borginni var skipt í þrettán hverfi. Gengið var í hús til að leita að þeim sem voru hjálpar þurfi. Allt athafnalíf lamaðist í Reykjavík. Talið er að 484 Íslendingar hafi látist úr Spænsku veikinni, þar af 258 í Reykjavík. Þann 20. nóvember voru þeir sem létust í sóttinni jarðsettir í fjöldagrafreitum. En Spænsku veikinni sló víðar niður, meðal annars á Akranesi þar sem 28 dóu, en það jafngilti 3,2% bæjarbúa á þeim tíma, hlutfallslega mun fleiri en veiktust og létust í Reykjavík. Tveir dóu úr veikinni í Borgarfirði.

Þess má einnig geta að á styrjaldarárunum voru fjölmiðlar víða um heim ritskoðaðir og það var auðveldara að skrifa um „spænsku veikina“ en tala um inflúensu sem geisaði alls staðar um Evrópu. Margar milljónir manns sýktust á Spáni strax í maí 1918. Í spænskum fjölmiðlum var veikin hins vegar kölluð „franska flensan“.

Öld frá því Spænska veikin herjaði á landsmenn