Landspítalinn verður vart starfhæfur

Vilhelm Jónsson

Óafturkræf mistök munu eiga sér stað gangi eftir að þvinga nýbyggingu Háskólasjúkrahúss á óbreyttum stað með skúrbygginga-púsli og bútasaumi næstu áratugi, sem mun eðlilega aldrei ljúka. Innan ekki svo langs tíma þarf að leggja stærri og fleiri landssvæði undir þar sem brjóta þarf þúsundi rúmmetra af klöpp ásamt sprengingum til margra ára og miklu steinsteypubroti ofan í spítalanum. Verkferlið mun smám saman seinka og verða breytingum háð með tilheyrandi hávaða, ráðaleysi og skömm þar sem enginn mun axla ábyrgð.

Stóraukið og langvarandi múr- og klapparbrot ásamt stórfeldu jarðraski mun þýða að ryk fer inn á spítalann ekki síst í óhagstæðum vindáttum. Fer þá að reyna á þolrif læknastéttarinnar. Núverandi staðarval á að klastra nýju sjúkrahúsi og mun stórauka byggingarkostnað samanborið við aðra og hyggilegri staðsetningu ásamt að lengja byggingartíma verulega. Örtröð í kringum sjúkrahúsið verður mikil og erfið fyrir starfsfólk, sjúklinga og aðstandendur. Bygging af þessari stærðargráðu krefst mikils athafnapláss á byggingarstað og afgirtu vinnusvæði þar sem stórtækar vinnuvélar þurfa óheft aðgengi og mun reyna mikið á nærliggjandi byggð. Tímafrekar og kostnaðarsamar jarðvegsframkvæmdir þurfa að eiga sér stað með flutningum og breytingum á jarðstrengjum, hita- og vatnslögnum ásamt frárennslis- og stofnæðum, sem þarf að stórauka. Ekki tekur betra við þegar hita- og kaldavatnslagnir eiga eftir að fara ítrekað í sundur bæði óviljandi sem meðvitað ásamt háspennu- og símastrengjum, ljósleiðurum og fleiri uppákomum.

Jarðvegsframkvæmdir og aðliggjandi aðgengi stofnbrauta, sem þarf að púsla saman á núverandi stað, munu velta á tugum milljarða meiri kostnaði en ef önnur og betri staðsetning yrði valin þegar raunverulegt uppgjör kemur í ljós. Reyna mun smá saman meira og meira á þolrif starfsfólk og gesta þegar svæðið sem liggja að Landspítalanum og bílastæðum fækkar verulega sem gestir og starfsfólk mun deila með byggingastarfsmönnum. Jafnvel þó svo það hafi vantað bílastæði árum saman við Landspítalann þá hika forsvarsmenn nýbyggingar ekki að gera lítið úr viðkomandi vanda, þó svo hann aukist enn frekar þegar þúsundir fermetrar verði lagðar undir nýframkvæmdir. Það verða ekki bara sjúklingar sem munu kvarta yfir ómældum hávaða og öðrum annmörkum. Læknastéttin á eftir að rísa upp á afturlappirnar í einni og annarri mynd smám saman ekki síst þegar skurðstofur og önnur rými liggja undir steypuryki og öðru raski. Viðkvæm tæki gætu hætt að virka.

Helstu talsmenn nýbygginga á óbreyttum stað eru þeir sem maka krókinn eða er fyrirmunað að láta af oflæti sínu og viðurkenna mistök. Tæplega getur talist eðlilegt að hlutdrægar arkitekta- og verkfræðistofur sem láta stjórnast af eiginhagsmunum og eiga mikið undir séu nánast leiðandi um hvert framhald byggingu spítalans verði. Borgarstjórn er þar ekki undanskilin enda vill hún fá sín aðstöðugjöld og aðrar tekjur af spítalanum og lætur sér, ásamt fleirum litlu skipta kostnað ríkissjóðs. Þó svo fimm milljarðar liggi undir í undirbúningi framkvæmda má ætla að það sé brotabrot af auknum byggingakostnaði sem hlýst af núverandi staðarvali.

Forstjóri Landspítalans lætur stjórnast af þekkingarleysi ásamt fleirum enda hefur ný staðsetning ekkert með byggingarhraða að gera, ekki síst þegar tekið er tillit til núverandi staðsetningar sem er ill-framkvæmanleg. Sviðsett leikrit og dramatík hjá forstjóra spítalans til að þvinga fram nýbyggingu spítalans á óbreyttum stað er honum aðeins til minnkunar. Eðlilegast væri að hann einblíni á það sem honum er ætlað að vasast í og hafi kunnáttu til. Það er illa komið fyrir læknum og hjúkrunarfólki ef það þorir og eða getur ekki tjáð skoðanir sýnar sem ganga þvert á vilja æðstu stjórnanda landspítalans.

Nýtt sjúkrahús verður aðeins byggt hratt og fljótt upp með fyrirhyggju og útsjónarsemi sem er ekki að klambra saman byggingum með handahófs kenndum hætti á dýrasta og erfiðasta byggingarlandi sem er hægt að finna á stór-Reykjavíkursvæðinu. Landspítalinn er stærsti vinnustaður landsins og fæst kjörið tækifæri til að létta á umferðaþunga Miklu- og Hringbrautar með að byggja upp á öðrum stað t.d. við Vífilsstaði sem er eitt fallegasta og hentugasta sjúkrahússtæðið sem völ er á.

Engan sérfræðing þarf til að átta sig á að flestar staðsetningar eru betri en núverandi byggingarland. Tímafrekar og umfram jarðvegsvinna klapparbrot ásamt glórulausu púsli liggur á tugum miljörðum. Skoðanakannanir hafa ítrekað sýnt að meirihluti þjóðarinnar vill spítalann á betri stað og það er farsælast að hlustað sé á þann vilja. Óboðlegt er að heilbrigðisráðherra rangtúlki undirskriftir tæplega 90.000 manna sem skrifuðu upp á að stóraukið fé yrði sett í heilbrigðiskerfið og alhæfi síðan að undirritaðir hafi verið að samþykkja óbreytt staðarval. Helbrigðisráðherra þarf að gera grein fyrir óboðlegri rangfærslu sinni, ekki síst þar sem hann leitast við að baða sig í sviðsljósinu.

Eignir Landspítalans eru orðnar miklu verðmeiri en áætlað var og hægt að hámarka söluverðið þeirra enn frekar.  Skynsamast væri að leita út fyrir landsteinana og bjóða út nýja sjúkrahússbyggingu í heild sinni með verulegum kvöðum, ásamt skipulags- og hönnunarvinnu til að flýta fyrir framkvæmdinni. Með breyttu verklagi mætti halda kostnaði mun meira niðri þar sem ríkissjóður er of oft notaður sem féþúfa í skjóli agaleysis og óstjórnar. Lágmarkskrafa er að vandað sé til alls undirbúnings og til þess séu bærir menn sem láti ekki stjórnast af eigin græðgi ásamt hagsmunatengslum og óraunhæfum þrýstingi útvaldra arkitekta- og verkfræðistofa.

Stjórnvöld undangenginna ára hafa ítrekað verið aðvöruð með hin ýmsu verk- og kostnaðaráætlanir sem ráðist hefur verið í af tómu fyrirhyggjuleysi þar sem látið var stjórnast af þröngsýni, hroka og skeytingarleysi hvernig tækist til. Þó svo búið sé að afskrifa þúsundir milljarða er ekki sjálfgefið að endalaust sé hægt að spila undir fyrri formerkjum.

 

Vilhelm Jónsson, fjárfestir.